Osman Akınhay
Metin Çulhaoğlu’nu kısa bir müddet tanıdım; sonra daima takip ettim. 47’liydi; bir nesil büyüğümüzdü.
1983’te Mamak’tan Çanakkale Cezaevi’ne geldikten kısa bir mühlet sonra C-2 koğuşuna geçtiğimde, merdiven penceresinden görmüştüm onu birinci. Sırayla tıpkı havalandırmaya çıkıyorduk; biz girerdik onlar çıkardı, onlar girerdi biz çıkardık. Koğuşlar ortası geçiş yoktu şimdi.
Bir hafta olmuştu geleli ve her sabah otuzlarında bir adam, disiplinini hiç bozmadan, havalandırma etrafında, en az 45 dakika-1 saat koşuyordu. (Çanakkale’de kaldığı yıllar içerisinde o sabah koşusunu bir defa bile aksattığını görmedim.)
Benden evvel koğuşa gelmiş bir arkadaşıma, “Kim bu?” diye sormuş, “TİP’ten ayrılanlardan,” karşılığını almıştım. Sosyalist İktidar’dı ayrıldıktan sonra çıkan mecmualarının ismi. Ayrıyeten, Edebiyat Dostları mecmuasını çıkarıyorlardı. Haliyle, en çok Yalçın Küçük’le birlikte anılıyordu ismi. Fakat Yalçın Küçük’ün okurun başına vurmaya çalışan ve büyüklenen üslûbundan eser yoktu onun yazdıklarında. Daima bir birleştirici, daima bir öğrenme/anlatma kastı, daima bir bilgiye/teoriye yaslı yol gösterme isteği; satır ortalarında engin bir bilgi birikimi; sinemadan edebiyata geniş bir arkaplan.
Birkaç ay sonra, herhalde bir bayram vesilesiyle, Çanakkale’deki birinci açık görüş günümde koğuşlarına geçtim. Gidip kendimi tanıttım; sohbet etmek istediğimi söyledim. Çay içtik, konuştuk. “Sizinkiler sayesinde geçecektim huduttan, olmadı,” demişti. Tutuklanınca bir mühlet Edirne’de kalmış, sonra Çanakkale’ye sevk edilmişti.
O tahliye olana kadar her vesileyle oturduk, muhabbetler ettik. Pazar öğlenleri saat 12’de, TRT’deki sinema jenerasyonunu asla kaçırmazdı mesela. B-4 koğuşunun büyükçe salonunda, televizyonun en önüne taburesini koyar, Western’leri muzipçe izler, klasik sinemalara bayılır, ortada bir kesinlikle aktörlerin bir kıssasını anlatırdı.
Havalandırmada şahsen futbol oynarken de ciddiyetini korurdu. Televizyondaki futbol maçlarını kaçırdığını hiç görmedim. Ankaragücü’nün maçlarına farklı bir değer verirdi. Ankara’cıydı. Ben tahliye olduktan sonra da Ankara’da Konur’da, Meşrutiyet’te buluşup sohbet ettiğimizde, ben Ankara’ya yine yerleşmeye kalkışamazken o Ankara’dan ayrılmaya hiç niyeti olmadığını söylerdi.
Edebiyatı çok güzel bilir, en fazla teoriyi önemserdi. Hakikaten, Türkiye Solu’nun az teorisyenlerinden biri oldu. Ani vefatını haber alışımızdan üç gün evvelki yazısını da okumuştum, rastladığım her yazısı üzere.
Erken (bize nazaran erken tabii) tahliye oldu. Çıktıktan kısa mühlet sonra da, 1986 sonunda, yakın dostlarıyla Gelenek mecmuasını çıkarmaya başladı. Beni abone etmişti; cezaevine her sayısı adıma geliyordu. Orta ara kart yazardık birbirimize.
12 Eylül sonrası birinci yılların Somut, Bilim ve Sanat ve Yarın üzere mecmualarının akabinde Yer ve 11. Tez üzere mecmuaların çıktığı ikinci dalgada yer alıyordu herhalde Gelenek. ‘Devrimci muhasebe’nin ve ‘kuşak tartışmaları’nın çokça dillendirilmeye başlandığı bir vakit dilimiydi. Dönüp dönüp ’77 Kuşağı’na oldu? diye düşünülüyordu.
Metin de Gelenek’in Ocak 1987 tarihli 3. Sayısında ’68 Jenerasyonu üzerine doyurucu bir yazı kaleme almıştı ve o yazısında ‘nostalji’ye dair birkaç kelam etmişti. Ben de o yazıdan hareketle, yanıtı nitelik de taşıyan “Nostalj Üstüne Bir Değinme” diye bir yazı yazıp Metin’e göndermiştim ve o da benim yazımı Nisan 1987 tarihli 6. sayısına koymuştu.
O vaktin tedirginliği işte; dikkat çekip de cezaevinde daktilom elden gitmesin diye, güya müstear bir isimle, “Osman Akın” ismiyle ve “Konuk Yazar” ibaresiyle çıkmıştı yazım ve daha sonra sinemalar, kitaplar üzerine üç dört yazım daha çıktı. Sonra, Neuchatel vakti Galatasaray üstüne gönderdiğim bir yazıyı, “Tabii ki bu saçma yazını koymayacağız,” demişti. Haklıydı; saçma bir yazıydı!
Sonraki yıllar, Metin’in ve arkadaşlarının izlediği siyaset, birbirinin yerini alan mecmualar ve partiler üzerinden devam etti.
Metin’in gerçek siyaseti ile kadim teorisi kucaklayıcı ve teşvik ediciydi daima; toparlayıcı, kucaklayıcı bir lisanı oldu ve herhalde sol içine hitap eden hiçbir yazısında muarızını alt etmenin sevinci denebilecek tipten hırslara kapılmadı.
Savında açık bırakmamak için, evvel savında açık bulabileceklerin mümkün argümanlarını irdeler, sonra kendi sonucuna varırdı. Teoriyi siyasetsiz düşünmedi hiç. Umudu hiç solmadı.
Londra’da haftalardır tüm parkları kurutan sıcak havaların gerisinde pencereye vuran birinci yağmur damlalarına bakar dururken geldi Metin’in vefat haberi.
Üzüldüm, çok üzüldüm; hayatta az yüz yüze gelip, çokça takip ettiğim birkaç şahıstan biriydi. Bana Metin’den ne kaldı diye düşündüm artık:
Doğru ya, Facebook’ta kurduğu cümleler dahil, her yazısından feyz alınırdı muhakkak!