Halk TV’de yayınlanan Serhan Asker‘in sunduğu Görkemli Anılar programının bu haftaki konuklarından biri sunucu Metin Uca oldu. Asker’in “En son hangi sineması izledin?” sorusunu yanıtladı. Uca, “Çoğunluğun izleyemediği bir sinema ben de sıkıntı bela konutta buldum izledim. Zira sinemada ya da televizyonda göstermiyorlar. Kemal Sunal’ın mükemmel sinemaları var fakat gösterilmeyen bir tanesi var: Zübük. Tavsiye ediyorum. Hepiniz izleyin. Televizyonlar göstermiyor” dedi.
“Benim okuma sevgisini birinci öğrendiğim kişi olağan ki kıymetli müellifimiz, onun Zübük’ünü okuduğumda bunun sinemaya bu kadar hoş uyarlanabileceğini varsayım etmiyordum” diyen Uca kelamlarına şöyle devam etti:
Çünkü Zübük duruma nazaran konumlanan ve her forma girebilen kişidir. Siz aslında bu sineması her gün izliyorsunuz bence ana haber bültenlerinde fakat oyuncu olarak fevkalâde gücüyle izlenmesi çok değerli. Ben onu izleyemedim. Çok kısa bir Zübük hikayesi: Becerikli olan birtakım arkadaşlar var ve birden ortaya çıkıp dediler ki ‘dilimiz o denli bir değiştirildi ki biz kültürümüzden uzaklaştık.’ İki gün evvel durup dururken Türk lisanının ne yıldönümü ne diğer bir şey. Bu niçin Zübük’lüktür biliyor musunuz? Zira bu Zübük tıpkı vakitte bilir ki 8. yüzyıl ile 12. yüzyıl ortasında eski Türkçe diye bir Türkçe vardır. Yazıtlarda. Şayet Moğolistan’a giderseniz görürsünüz. Orada Türkçe sözcükler var. Türk sözcüğünü orada gittim gördüm. Haydi bunu geçtim. Biz Arap değiliz ki sonraki gün sözcükler değiştiğinde orijinal bir şeyle karşılaşalım. Ve Çin ile Japonya örneğini veriyor. Onlar rastgele bir dini tesir altında tüm hayatı zorla değiştirip on binlerce kişiyi katlederek din değiştirmediler.
‘7 yıldan evvel yeni harfleri öğretemezsiniz’
Varsayım bunu da kabul ettim. Fakat kabule demediğim bir yer var. Lakin kabul edemediğim bir yer var: 1928 yılında Mustafa Kemal Atatürk, hani iki ayyaş, sarhoş denilen masası var ya o masada aslında çok mütevazi ihtilal ateşinin yakıldığı ve hayatın değiştiği bir masa o. O masada kararlar alıyor. Cephanelik sandıklarında kitap taşırken notlarını aldığı Latin harfleriyle o günlerden kurduğu bir Türkiye hayali var. O harfleri not almış ve harfler üzerinde çalışmış. Lakin kendisine şunu demişler, ‘Böyle bir değişiklik 7 yıl sürer, 7 yıldan evvel siz asla yeni harfleri öğretemezsiniz.’
Akşam sofrada ve Zeki Üngör de var. Diyor ki ‘Bir şey yapmamız lazım. Bunu hızlandırmamız lazım.’ O sırada Zeki Üngör piyanonun başında Hicaz makamında bir şeyler çalarken Mustafa Kemal yanında da lisan bilimciler var. Ağzından şu cümleler çıkıyor: A-e-ı-i-o-ö-u-ü.
Harfler Marşı
Hicaz makamında bir kesimde birinci sekiz sesli harfimizi akabinde da sessiz harfleri sıralayıp bir kesim hazırlıyor. O modül da hazırlanırken Zeki Üngör masadan kalktıktan sonra o parçayı nota haline bando şefine gönderiyor. Bando ne derseniz? Melih Gökçek’in bozduğu halsız Ankara meydanından kelam etmiyorum. Evvelden orada bir Kızılay binası vardı onun önünde her gün saat 15.00’te bando çalıyor. O bandonun çaldığı yere 6-7 tane de çocuğa elden not halinde de iletiyorlar. O gece boyunca o çocuklar o şarkıyı çalışıyor. Saat 16.00 üzere Mustafa Kemal Atatürk oraya geldiğinde bando bu şarkıyı çalmaya başlıyor. Mustafa Kemal heyecanla aranızda bilen var mı deyince Zeki Üngör’ün hazırlattığı o 8 genç ‘biz biliyoruz’ diyorlar. Ve parçayı söylemeye başlıyorlar. Harfler marşıdır. Bu harfler marşı sayesinde 7 yıl sürecek denen bu ihtilal tam 6 ayda tamamlanıyor. 6 ayda. Artık ben o Zübük arkadaşa sormak istiyorum. Yüzde 96 bayan okuma oranı olmayan yüzde 80’lerde erkeklerin okuma bilmediği bir ülkede nasıl olmuş da sanki bizi geçmişimizden koparmışlar.
‘Zübük sinemasını tekrar izlemenizi tavsiye ediyorum’
Ve Atatürk’ün bu devrimci ruhu yalnızca Hicaz makamında bir kesimle altı buçuk yıl öne çekilen bir ihtilali gerçekleştiren bir adam bizi bizden koparmaya çalışmış mıdır? Lisanımızdan, kültürümüzden uzaklaştırmaya çalışmış mıdır? O nedenle Zübük sinemasını tekrar izlemenizi tavsiye ediyorum.
Ne olmuştu?
Dün AKP Küme Başkanvekili Mahir Ünal, toplumsal medya hesabından Harf İhtilali’ni eleştirdi ve büyük topladı.
Ünal, kimi edebiyatçılardan alıntılar yaparak Harf İhtilali’ne ait şunları yazdı:
Bir kitap fuarında gençlerle yaptığımız “ Bir Kitap Okudum” aktifliğinin siyasi bir istikameti olamaz. Bir ferdi olmaktan gurur duyduğumuz Türkiye Cumhuriyeti Devletinin bir devir uygulamalarına ait Cemil Meriç’in bir tespitini bile değerlendirmemize tahammülleri yok.
Buyurun o halde öteki değerlendirmeleri de paylaşalım.
“Türkçe, Atatürk devrinde değil İsmet İnönü devrinde güdük, sığ bir lisan hâline getirilmiştir. Atatürk, kurultaylara öncülük etse de lisanın bir çıkmaza girdiğini fark ederek bu büyük kusurdan dönmüştür.”
Nihad Sami Banarlı
“Bu yanlış şiddetli bir biçimde 10 yıl sürdü; gençlerde çok hasar yaptı. İsmet Paşa vaktinde bir seçkinler oligarşisi oluştu Türkiye’de. Türkiye’de ilericilik kültür bazında konuşulur halbuki ilericilik iktisat bazındadır.”
Attilâ İlhan, 2004 Yarın Mecmuası, Söyleşi
“Bundan sonra Türk kütüphânelerini yakmaya gerek kalmamıştır. Zira harf inkılâbıyla bu hazineler örümceklerin yuva yaptığı raflarda kapanıp kalmaktan diğer bir şeye yaramayacaktır. Lakin çok yaşlı hocalar ve ihtiyarlar, onları okumak gereğini hissedecektir.”
Arnold J. Toynbee
“Latin harflerini aldığımız anda 400 bin el yazma, 200 bin basma kitaptan
vazgeçtiğimizin müthiş hovardalığını da hesaba katmıyoruz. ‘Devrimdir boru değil,
pahalı ödenir’ diyenlere hayran hayran bakarak… Susuyoruz.”
Kemal Tahir