BDDK’nın kredi sınırlaması piyasaları sarsarken, şirketlerin nasıl bir aksiyon alacağı merak ediliyor. Ekonomistlere nazaran bu tıp adımlar hür piyasa işleyişini ve ticari hayatı sekteye uğratma riski taşıyor. Dolarda yaşanan geri çekilmenin de kalıcı olmayacağı tabir ediliyor.
Enflasyona sebep olan düşük faiz siyasetinden vazgeçmeyen iktidarın; Hazine, Merkez Bankası ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) üçgeninde aldığı polisiye önlemler piyasalardaki tasayı daha da artırıyor. Son olarak BDDK şirketlerin TL krediye erişimine döviz sınırlaması getirdi. Yeni şartlara nazaran; 15 milyon TL üzeri yani yaklaşık 900 bin dolar yabancı para nakit varlığı bulunan şirketler, faalleri yahut yıllık satış gelirlerinin yüzde 10’undan fazla yabancı para nakit varlığı tutuyorlarsa TL cinsi nakdi ticari kredi kullanamayacak.
TL’YE İNANÇ SAĞLANMALI
BDDK düzenlemenin detaylarına yönelik yaptığı açıklamada, kararın birtakım şirketlerin TL kredi kullanıp döviz almasını engellemek için alındığına dikkat çekti. Bu kapsamda şirketler, döviz tevdiat hesaplarını bozdurmaya ve döviz almamaya, TL’ye dönmeye yönlendirilmek isteniyor. Fakat ekonomistler, eksi yüzde 59.5 gerçek faiz oranı ile Türk Lirası’na itimadın sağlanamayacağını ve hür piyasadan uzaklaştıran bu tıp müdahalelerin adeta ‘mermiye baş atmaktan farksız’ olduğunu belirtirken, yüksek enflasyon ortamında düşük faiz ısrarından vazgeçilmesi gerektiğini söylüyor.
DÜŞÜŞ SONLU KALIR
BDDK’nın bildirimi sonrası, döviz piyasasında ise büyük bir dalgalanma yaşanıyor. Dün 16.0302 liraya kadar düşen dolar akabinde yükselişe geçerek 16.7480 liraya kadar çıktı. Euro ise 17.0070 lirayı test ettikten sonra 17.7139 lirayı gördü. Kurlarda bir günde görülen yaklaşık 70 kuruşluk dalgalanmanın hafta boyunca sürebileceği belirtiliyor. Borsada da sert satışlar görüldü. Borsa İstanbul’da BIST 100 endeksi günü yüzde 0.99 düşüşle 2.529 puandan tamamladı. Şirketlerin döviz satmak dışındaki alternatiflere kayacağı münasebetiyle kurlarda düşüşün hudutlu kalacağı öngörülüyor.
BDDK’nın TL kredi kısıtlama kararını pahalandıran ekonomistler:
Murat Gülkan:
İstenmeyen yan tesirleri olacak
Döviz konum fazlası bulunan şirketlerin şimdi nasıl bir karar alacağının bilinmediğini, lakin kararın faaliyet şartlarını zorlaştırabileceğini söz eden OMG Capital’den Murat Gülkan, “Arzu edilen reaksiyon şirketlerin döviz fazlalarını satması üzere duruyor, lakin istenmeyen yan tesirleri de olabilir. TL’ye de geçebilirler yahut o parayı ne için biriktirdilerse öteki işler de yapabilirler, hammadde yahut menkul değer alabilirler” dedi.
Prof. Özgür Demirtaş:
‘Bu karar ekmeği 10 liraya çıkaracak’
BDDK‘nın 24 Haziran 2022 tarihli kararını yorumlayan Prof. Dr. Özgür Demirtaş, “Artısı yok baştan aşağı eksi. 10 yıldır alınan kararlar yanlışsız olsaydı ekmek 5 lira olmazdı, bakın söylüyorum ekmek 10 lira olacak” dedi. Prof. Dr. Özgür Demirtaş, 1.26 milyon takipçisinin bulunduğu Youtube kanalından yeni bir görüntü yayınladı.
TÜRKİYE’NİN ÇIKARINA DEĞİL
“Bu işler bu kadar kolay olmaz. Şapkadan tavşan çıkararak bu olaylar çözülmez” diyen Demirtaş, regülatörleri alınan bu kararı bir sefer daha incelemeleri konusunda uyararak, “Bu karar Türkiye’nin çıkarına değil. Bakın 10 yıldır alınan kararlar, Türkiye’nin çıkarına kararlar olsaydı TL bu kadar kıymet kaybeder miydi? Faiz bu kadar artar mıydı? Enflasyon bu kadar artar mıydı? Ekmek 5 lira olur muydu? Ben size söylüyorum 10 lira olacak. Demek ki; o kararlar da yanlışmış, bu karar da yanlış” yorumunu yaptı.
Tufan Cömert:
İhracatçı dövizi yurt dışında tutar
İhracatçı şirketlerin sonun üzerindeki dövizlerini yurtdışında tutmayı tercih edebileceklerini belirten ekonomist Tufan Cömert, dün yayınladığı notta ihracatçı şirketlerin dövizlerinin yüzde 40’ını TCMB’ye getirmek zorunda olduklarını hatırlatarak, yurtiçine gelmeyen dövizin TCMB rezervleri açısından da sorun olabileceğine işaret etti.
Kerim Rota:
Zorunlu değilse bir mühlet uzak durun
Ekonomist Kerim Rota, BDDK’nın TL krediler için döviz varlığı sonu kararının siyasi olduğunu; iktidarın, sermaye kesitine bugüne kadar sağladığı avantajı, bu kararla yardım olarak geri istediğini söyledi. Bu hafta zarurî değilse piyasalarda döviz süreci yapılmamasını öneren Rota, “Çünkü büyük iniş çıkışların yaşanacağı bir hafta olacak” dedi.
Enver Erkan:
Eurobond yahut KKM’ye geçiş olabilir
BDDK genelgesinin şartlarına bakıldığında, nakdi varlıklar hesabına yabancı para mevduat, altın, aykırı reponun dahil olduğunu, Eurobond’un dahil olmadığını belirten Tera Yatırım Başekonomisti Enver Erkan, “Bu nedenle bir ölçü paranın Türk Eurobondlarına kayabileceğini düşünüyoruz. KKM’nin bellirli bir meblağının da yine çevrilmesini tercih etmelerini bekleyebiliriz” dedi.
Karar hangi riskleri taşıyor?
BDDK‘nın attığı adımla yabancı para varlıkların, kredi sınırlamalarına takılmayacak formda dönüştürülmesi tarafında önemli riskler var. Ekonomistler bu riskleri şöyle sıralıyor:
■ Şirketler TL kredide döviz kuralını aşabilmek için yabancı para varlıklarını yurtdışında tutmayı tercih edebilir.
■ Kredi sınırlamasından sonra kimi şirketler yabancı para varlıklarını kâr hissesi dağıtmayı tercih edebilir.
■ İhracatçı şirketlerin dövizlerinin yüzde 40’ını TCMB’ye getirmek zorunda oldukları da düşünüldüğünde, yurtiçine gelmeyen döviz, TCMB rezervleri açısından da sorun olabilir.
■ Şirketlerin uzun vadede 114.1 milyar dolarlık döviz açığı ve muhtaçlığı var. Bu sınırlamalar piyasa işleyişi ve ticari faaliyeti önemli sekteye uğratma riski taşıyor.
■ Ekonomistlere nazaran kredilerin bir anda durması ve bunun da ekonomik faaliyeti değerli ölçüde sakinliğe sürükleme riski var.
Hazine: Yeni önlemler devam edecek
Hazine ve Maliye Bakanlığı alınan son önlemler ve yeni uygulamalar sonrası yazılı bir açıklama yaptı. Açıklamada, “Birbirini tamamlayıcı ve finansal istikrarın güçlendirilmesine yönelik yeni önlemler alınmaya devam edilecek” sözleri kullanıldı. Bakanlık, kredi piyasası gelişmelerine yönelik alınan önlemlerin, hem Türkiye İktisat Modeli çerçevesindeki selektif kredi yaklaşımını hem de finansal istikrarı dayanaklar nitelikte olduğunu bildirdi.
BDDK’DAN AÇIKLAMA
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) Lideri Mehmet Ali Akben ise TL kredi kullanımı kararının kredilerin gayesine uygun bir halde kullanılması için alınmış bir makroihtiyati önlem olduğunu belirtti. Akben, kimi şirketlerin, döviz borcu ya da döviz yükümlülüğü olmamasına hatta döviz konum fazlası bulunmasına karşın, TL kredi kullanarak döviz alımı gerçekleştirdiklerini ve döviz durumu tuttuklarını gözlemlediklerini söyledi. Bu ortada BDDK, yurt dışı yerleşikler ile türev süreç gerçekleştirdiği tespit edilen şahısların listesinin bankalarla paylaşılacağını da duyurdu.
Ticari kredide zati faizler düşük değil
Merkez Bankası (TCMB) son altı toplantıda siyaset faizini yüzde 14’te sabit tuttu. Ancak, iktisat idaresi son devirde kredi faizlerini dolaylı olarak artıran kararlara imza atıyor. Yüzde 33’ü bulan rotatif ticari kredi faizleri ve yüzde 50’ye dayanan gecelik kredi faizleri ile şirketlerin finansmana ulaşımı her geçen gün daha değerli hale geliyor. Maliyetler artarken, iktisat idaresinin TL kredi kullanımını sonlandıran kararları şirketlerin finansmana ulaşımında ek zorluklar yaratıyor.
YAVAŞLAMA RİSKİ
Halihazırda esasen yüksek faizle borçlanan şirketlerin bu cins sınırlamalar ile yatırım, üretim ve risk alma iştahının da azalacağını öngören ekonomistler, alınan kararların ekonomik yavaşlamanın da önünü açabilecek bir tesir yaratabileceğine dikkat çekiyor. TCMB bilgilerine nazaran, ortalama ticari kredi faizleri son iki ayda 700 baz puana yakın artışla yüzde 20.35’ten yüzde 27.09’a yükseldi.