Cumhurbaşkanı “Bu iktidar faiz artırmayacak, indirecek” dedi, Merkez Bankası siyaset faizi yüzde 14’te tuttu fakat örtülü adımlarla kredi faizleri son haftalarda bariz formda yükseltildi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan iki hafta evvel yaptığı açıklamada “Bu iktidar faizi artırmayacaktır, tam bilakis biz faizi düşürmeye devam edeceğiz” demişti lakin son devirde bu açıklamayla çelişen gelişmeler yaşanıyor.
Son beş toplantıda olduğu üzere dün de siyaset faizini yüzde 14’te sabit tutan Merkez Bankası (TCMB), son devirde kredi faizlerini dolaylı olarak artıran kararlara imza atıyor.
TİCARİ KREDİ FAİZLERİNDE SÜRATLİ YÜKSELİŞ
TCMB bilgilerine nazaran, ortalama ticari kredi faizleri son iki ayda 700 baz puana yakın artışla yüzde 20,35’ten yüzde 27,09’a yükseldi. 10-17 Haziran haftasında ticari kredi faizlerinde artış 250 baz puana yaklaştı.
Ortalama muhtaçlık kredisi faizleri de son iki ayda 450 baz puanı aşan artışla yüzde 27,21’den yüzde 31,82’ye yükseldi.
İŞTE NEDENLERİ
Deneyimli bankacı Kerim Rota, son periyotta TCMB’nin örtülü faiz artışı manasına gelen adımlar attığına işaret etti.
6 Haziran tarihli TCMB kararıyla tüketici enflasyonuna (TÜFE) endeksli tahvillerde iskonto oranının yüzde 30’a yükseltildiğini hatırlatan Rota, “Bankalar ellerindeki 1,1 trilyon lira pahasındaki TÜFE’ye endeksli tahviller için bir ay evvel TCMB’den neredeyse birebir fiyatta yüzde 14 faiz ile borçlanma yapma imkanına sahiptiler. Halbuki 6 Haziran tarihli kararla bu tahvillerin 330 milyar TL’ye yakın kısmı için bu imkan ortadan kalktı” dedi.
Bu düzenlemenin bankalar için likidite açığı yarattığını ve bankaların da bu açığı kapatmak için kredi faizlerini artırarak kredi ölçülerini azaltma yoluna gittiklerini belirten Rota, kredi faizlerindeki artışta bu adımın da tesirli olduğunu, olmaya devam edeceğini söyledi.
Kredi faizlerindeki artışta ikinci faktör olarak TCMB’nin 14 Haziran tarihli kararına dikkat çeken Rota, bankaların yabancı para yükümlülükleri için tutacağı Türk Lirası tahvillere 5 yıl ve daha uzun vade kuralı getirdiğini hatırlattı ve bu adımın da bankalar için yaklaşık 300 milyar TL’lik tahvilin repo sürecinde kullanılamaması manasına geldiğini ve bunun da bilhassa özel bankalarda likidite sorunu yaratarak kredi faizlerinin artışında tesirli olduğunu söyledi.
KREDİ FAİZLERİ DAHA DA ARTACAK
Rota, Türk lirası cinsinden ticari nitelikteki nakdi kredilere evvel yüzde 10, daha sonra yüzde 20 oranında mecburî karşılık uygulanmaya başlanması dahil öteki adımların da kredi faizlerinin yükselişinde tesirli olduğunu, kredi faizlerinde önümüzdeki 2-3 hafta içinde 5-6 puanlık artış daha olabileceği ihtarında bulundu.
Rota, özel bankaların TÜFE’ye endeksli tahvildeki iskonto ve uzun vadeli tahvil tutma zaruriliği kararlarından daha fazla etkilendiğini, kamu bankalarına kıyasla özel bankaların kredi faizlerinde daha fazla artışa gittiğini lisana getirdi.
Rota, son haftalardaki artışlara karşın kredi faizlerinin hâlâ enflasyonun çok altında olduğunu, ayrıyeten dolaylı faiz artışlarının siyaset faizini artırarak yapılacak sıkılaştırmanın yerini alamayacağını, enflasyonu düşürmekte tesirinin zayıf kalacağını vurguladı.
ZORUNLU KARŞILIK VE RİSK YÜKÜ ETKİLEDİ
TCMB’nin eski baş ekonomisti Hakan Kara da, ticari kredi faizlerindeki artışın iki kıymetli nedeni olduğunu söyledi.
“Birincisi TCMB’nin muhakkak bölümler için zarurî karşılık maliyetini önemli manada yükseltmiş olması” diyen Prof. Dr. Kara, “İkincisi de BDDK’nin tekrar birebir bölümler için kredi risk yüklerini artırması. Yani bankaların verdiği ticari kredilerin maliyeti kıymetli ölçüde yükseldi. Bankalar da bu maliyetleri şirketlere yansıttılar” sözlerini kullandı.
‘KREDİLERİ FRENLEMEK İÇİN MARJİNAL ÖNLEMLER’
TCMB ve iktisat kurumlarının son devirde lirayı desteklemek ve kredi büyümesini frenlemek için marjinal tedbirler kullanırken para siyasetinde ultra gevşek duruşun devam ettirildiğine dikkat çeken Tera Yatırım Başekonomisti Enver Erkan, TCMB’nin dünkü Para Siyaseti Konseyi (PPK) toplantısı sonrasında yayımladığı karar metnine işaret ederek “PPK metninde devam edeceği belirtilen makro ihtiyati bazda liraizasyon önlemleri yönlendirmesi ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın faizlerin yükseltilmemesi gerektiğine dair değerlendirmeleri çerçevesinde bu üzere düzenlemelerin devam edeceği görülmektedir” dedi.
Bu kapsamda TCMB’nin elindeki tüm araç seti içindeki temel ögelerin devreye sokulmadığını ve öbür ince ayarlama önlemlerin kullanılmakta olduğunu belirten Erkan, “Ekonomi kurumlarının faiz dışında önlem ve yol arayışları olmakla birlikte, bu önlemlerin tesirlerinin ana perspektifi değiştirmek yerine daha çok kozmetik boyutta kaldığını değerlendiriyoruz” değerlendirmesinde bulundu.
MEVDUAT FAİZİNDE HUDUTLU ARTIŞ
Öte yandan, 3 aya kadar ortalama TL mevduat faizleri de son iki ayda yaklaşık 150 baz puanlık artışla yüzde 17,09’dan yüzde 18,55’e yükseldi.
1 aya kadar vadeli mevduatta ortalama faiz de bu periyotta hudutlu artışla yüzde 15,03’ten yüzde 15,66’ya yükseldi.