Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), 2022 yılının ikinci finansal istikrar raporunu açıkladı.
TCMB Finansal İstikrar Raporu’nda, ‘Gelişmiş ülkelerde resesyon beklentilerinin artması nedeniyle global iktisadi faaliyet yavaşlamaktadır’ denildi. İçerdeki gelişmelerde de hanehalkı borçluluğunun az olmasına, şirketlerin kredilere erişimi ve kredi düzenlemelerine, problemli kredilere, TL’de mevduatlar ve liralaşmaya, bankacılık sisteminin dinamiklerinin sağlamlığına değinildi.
“Gelişmiş ülkelerde resesyon beklentileri artarken, global iktisadi faaliyet yavaşlıyor.”
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Finansal İstikrar Raporu’nda, ‘Gelişmiş ülkelerde resesyon beklentilerinin artması nedeniyle global iktisadi faaliyet yavaşlamaktadır. Ülkelerin iktisadi büyüme ve enflasyon görünümlerindeki farklılıklara bağlı olarak merkez bankalarının para siyaseti adımlarında ve irtibatlarında ayrışma gözlenmektedir. Gelişmiş ülkelerin uzun vadeli tahvil getirilerindeki oynaklık ve fonlama maliyetlerindeki artış, gelişmekte olan ülkelere yönelen portföy akımlarına ait riskleri canlı tutmaktadır’ denildi.
Kasım ayı Finansal İstikrar Raporu’ndaki açıklamalarda Türkiye’ye yönelik değerlendirmelerdeyse hanehalkı borçluluğu öne çıktı.
Raporda, ‘Türkiye’de emsal ülkelere nazaran epey düşük olan hanehalkı borçluluğu, son 10 çeyrek boyunca kesintisiz azalmaya devam etmektedir. Finansal riskleri azaltan bu duruma ek olarak, hanehalkı borçluluğunun büyük ölçüde sabit gelirli kısma ilişkin olması hanehalkının borç ödeme performansına ait göstergeleri daha da güçlendirmektedir. Hanehalkının finansal varlıklarındaki güçlü artış devam ederken, varlık kompozisyonunda TL’nin hissesi TCMB’nin liralaşma stratejisinin yansıması sonucu artmaktadır. Hanehalkı varlıklarında TL mevduata dönüşümü teşvik eden uygulamaların da dayanağıyla finansal sistemde TL mevduatın hissesi artarken, alternatif eserler ve yurt içi sermaye piyasalarında TL lehine gelişen dinamikler YP mevduat tercihini azaltmaktadır’ denildi.
Hanehalkının mevduat dışı finansal varlıklara ilgisinin artması finansal araçların tabana yayılması açısından olumlu bir gelişme olarak değerlendirildi. Gerçek bölümün kredi durumu da incelendi.
Reel dalın finansal varlıkları, yükümlülüklerine nazaran daha güçlü artışını sürdürmekte; likidite, kârlılık ve borç ödeme göstergeleri olumlu seyretmektedir.
Kur ve emtia fiyatlarındaki gelişmeler ve enflasyonist baskılar, firmaların işletme sermayesi muhtaçlığını ve finansal yükümlülüklerini artırmıştır. Firma varlıkları ise canlı seyreden iktisadi faaliyetle birlikte artan ciro ve kârlılıklar ile desteklenmektedir. Gerçek dal firmaları YP borçlarını azaltmaya devam ederken, kur riski görünümündeki düzgünleşme sürmektedir.
Diğer taraftan, firmaların yurt dışı finansmana erişimi ve dış borç yenileme oranındaki yüksek düzey korunmaktadır. Gerçek kesim firmalarının kârlılığı, güçlü seyreden iktisadi faaliyet, ihracat ve stok yine değerlemelerinin tesiriyle artmaktadır.
Firmaların borç ödeme kabiliyetine ve likiditesine yönelik göstergelerdeki güzelleşme korunmaktadır. Makroihtiyati düzenlemelerin katkısıyla ihracat ve yatırım oranı daha yüksek olan imalat dalı firmalarının kredilerden aldığı hisse artmaya devam etmektedir.
Ticari kredilerin toplam kredilerdeki hissesine dikkat çekildi. Ferdi kredilere vurgu yapıldı. Düzenlemelerin kredilerde sonlandırma tesiri vurgulanırken, “cari açıkta azalma” denildi.
TL firma kredileri toplam kredilerde sürükleyici olurken, 2022 yılı Nisan ayı ve sonrasında alınan makroihtiyati önlemler kredi büyümesindeki ivmelenmeyi sonlandırmıştır.
Firmaların yükselen emtia fiyatlarıyla artan işletme sermayesi ve stok finansman gereksinimi TL firma kredisi talebinin güçlü kalmasına neden olurken, makroihtiyati siyasetlerin katkısıyla KOBİ, ihracat ve yatırım kredilerinin büyümesi ve kredilerdeki hissesi olumlu tarafta ayrışmaktadır.
Bu gelişme büyüme kompozisyonunda sürdürülebilir bileşenlerin hissesinin artmasına, istihdamın güçlenmesine ve yapısal cari açığın azaltılmasına katkı vermektedir.
Kredilerin yatırım, ihracat ve potansiyel büyümeyi destekleyecek halde iktisadi faaliyetle buluşması büyük değer arz etmekte olup, alınan önlemlerin tesirleri yakından takip edilmektedir.
Bireysel kredi büyümesi ise Haziran ayında konut kredileri kredi/değer oranına ve muhtaçlık kredi vadelerine yönelik sıkılaştırıcı tedbirlerin katkısıyla ölçülü seyretmektedir.
“Kredi ödemelerinde sorun yok” denildi.
Parasal transfer düzeneğinin aktifliğini artırmak gayesiyle uygulamaya alınan TL ticari kredi faiz oranlarına nazaran menkul değer tesis edilmesine yönelik düzenleme sonrasında siyaset faiz oranı ile TL ticari kredi faiz oranı ortasındaki makas kapanmaktadır.
Bankacılık bölümünün tarihî olarak en güçlü düzeyine ulaşan faal kalitesi göstergeleri daha da güzelleşmektedir. Nominal kredi büyümesinin yanı sıra TGA ilavelerindeki ölçülü seyrin katkısıyla TGA oranındaki azalış eğilimi devam etmekte olup, kelam konusu düzgünleşme kredi çeşitlerinin geneline yaygın olarak görülmektedir.
Bireysel ve firma TGA tahsilatlarının TGA bakiyesine oranı geçmiş devir ortalamasının üzerindedir. Yakın izlemedeki kredi oranındaki düzgünleşme devam etmektedir. Yakın izlemedeki kredilerin değerli bir kısmının gecikmesi olmayan kredilerden oluşması ve bankaların ihtiyatlılık gereği salgın periyodundan itibaren tüm kredi sınıfları için yüksek oranlarda karşılık ayırmaları faal kalitesine ait riskleri sınırlamaktadır.
“Bankaların dışarıya borcu azalıyor” denildi.
Bankacılık kesiminin YP dış borcu azalmaya devam ederken güçlü YP likidite tamponlarının korunması likidite şoklarına karşı bankaların dayanıklılığını artırmaktadır.
Küresel finansal şartlardaki sıkılaşma ve jeopolitik riskler nedeniyle dış borç maliyetleri yükseltmiş olmakla bir arada, bankalar güçlü bir borç geri ödeme ve yenileme performansı sergilemiştir.
Azalan dış borca rağmen bankalar, döviz likiditelerini yüksek seviyede tutmaktadır. Bu durum mümkün şoklara karşı sistemin direncini güçlü kılmaktadır. Bilançolardaki liralaşma ile TL mevduatta gerçekleşen güçlü büyüme genel likidite görünümünü desteklerken, TL kredi büyümesi TL mevduat büyümesinin gerisinde seyretmektedir.
Bankaların kârlarındaki artışın nedenleri ve olumlu tesirleri açıklandı.
Bankaların faiz riski sonlu seviyede olup, bilanço yapıları faiz şoklarını yönetebilecek yüksek kapasiteye sahiptir. Bankaların TL etkinlerinin ortalama vadesi bankaların sabit faizli uzun vadeli menkul değerlere yönelmesi ile son aylarda bir ölçü üst istikametli hareketlenmiştir.
Bankaların değişken faizli kredi artışı sürerken, değişken faizli TL menkul değerlerin bilançodaki hissesi son Rapor periyodunda azalış göstermiştir. Kredilere ve mevduata ait devreye alınan menkul değer düzenlemelerinin bilançoya tesiri sonludur. Bankalar yüklü olarak uzun YP duruma sahip iken, uzun durum fazlası taşıyan bankaların sayısı artmakta ve etkin büyüklüğü hisseleri yüksek seyretmektedir.
Bankacılık kesiminin dal geneline yaygın güçlü kârlılık performansı sermaye yeterliliğini desteklemektedir. Sektörün güçlü kârlılık performansında, kredi mevduat faiz marjı, TÜFE’ye endeksli menkul değer getirileri ile kredi büyümesinden gelen hacim tesiri belirleyici olmuştur.
Aktif kalitesi görünümünün olumlu seyretmesi kârlılığı desteklerken, bankaların ihtiyatlılık gereği hür karşılıklarını artırmaları kârlılığı sonlandırmıştır. Bankacılık dalının sermaye yeterlilik oranları (SYR), düzenleme tesirlerinden arındırıldığında dahi yasal hudutların üzerinde kalmaya devam etmektedir. Öte yandan, bankaların yasal sonların üzerinde tuttukları fazla sermaye yıl sonuna nazaran artış göstermiştir. Sermaye tamponları bankaların beklenmeyen kayıpları karşılayabilmesi ve gerilim devirlerinde iktisadın muhtaçlık duyduğu finansmanın sürdürülmesi açısından ehemmiyet arz etmektedir.