Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), Para Siyaseti Konseyi toplantı özetini yayımladı. Siyaset kredi faizi makasının mali transferin aktifliğini azalttığı değerlendirmesinin yapıldığı metinde, “Bu çerçevede Şura, makroihtiyati siyaset setini, nakdî transfer sisteminin aktifliğini destekleyecek araçlarla daha da güçlendirmeye karar vermiştir” denildi.
Özet metinde şu sözlere yer verildi: “Tüketici fiyatları Temmuz ayında yüzde 2,37 oranında artmış, yıllık enflasyon 0,98 puan yükselerek yüzde 79,60 olarak gerçekleşmiştir. Bu periyotta, yıllık tüketici enflasyonu güç kümesinde gerilerken öteki kümelerde yükselmiş, enflasyondaki yükselişte temel mal ve hizmet kümelerinin tesiri besbelli olmuştur. Yıllık enflasyon temel mal kümesi genelinde yükselirken hizmet kümesinde lokanta-otel kümesi hariç öteki alt kümelerde artmıştır. Besin kümesinde yıllık enflasyon işlenmemiş besinde hudutlu bir ölçü gerilerken, işlenmiş besinde yükselişini sürdürmüştür. Güç enflasyonu milletlerarası güç fiyatlarındaki gelişmelere paralel olarak gerileyen akaryakıt ve tüp gaz fiyatlarıyla düşüş kaydetmiştir. Memleketler arası emtia fiyatlarının tesirleriyle rafine petrol eserleri ve ana metal fiyatlarında düşüş olmakla birlikte öteki güç kalemlerinin tesiriyle üretici enflasyonu yüksek seyretmiştir. Bu görünüm altında, çekirdek göstergelerin yıllık enflasyonlarındaki yükseliş devam etmiştir.
Gıda ve alkolsüz içecek fiyatları Temmuz ayında yüzde 3,15 oranında artmış, küme yıllık enflasyonu 0,72 puan yükselerek yüzde 94,65 olmuştur. Yıllık enflasyon işlenmemiş besinde 0,65 puan düşüşle yüzde 91,00’a gerilerken, işlenmiş besinde 1,98 puan artışla yüzde 98,02’ye yükselmiştir. Son iki aydır gerileme kaydeden mevsimsellikten arındırılmış taze meyve zerzevat fiyatlarında bu periyot artış izlenmiştir. Taze meyve ve zerzevat dışında kalan işlenmemiş besin kümesinde pirinç, yumurta, patates ve bakliyat kalemleri fiyat artışlarıyla öne çıkmıştır. İşlenmiş besin fiyatlarındaki yüzde 3,61 oranındaki yükselişte ise ekmek-tahıllar, kahve-çaykakao ve alkolsüz içeceklerin tesiri gözlenmiştir.
Enerji fiyatları Temmuz ayında yüzde 3,13 oranında gerilemiş, küme yıllık enflasyonu 22,06 puanlık azalışla yüzde 129,27 olarak gerçekleşmiştir. Bu gelişmede, memleketler arası ham petrol fiyatlarındaki düşüşü takiben akaryakıt fiyatlarında gözlenen yüzde 8,18 oranındaki azalış tesirli olmuş, bu alt kümede yıllık enflasyon 37,11 puan düşüşle yüzde 214,87 düzeyine gerilemiştir. Tüp gaz fiyatları da olumlu milletlerarası gelişmelerin tesiriyle 3,98 oranında düşüş kaydetmiştir. Başka yandan, şebeke suyu ve katı yakıt fiyatlarında artışlar devam etmiştir. Akaryakıt fiyatlarındaki düşüşün Ağustos ayında da güç fiyatlarını olumlu istikamette etkilemesi beklenmektedir.
Hizmet fiyatları Temmuz ayında yüzde 3,20 oranında artmış, küme yıllık enflasyonu 2,76 puan yükselerek yüzde 51,45 olmuştur. Bu periyotta, yıllık enflasyon lokanta-otel kümesinde hudutlu bir ölçü gerilerken, ulaştırma ve kirada daha besbelli olmak üzere öbür alt kümelerde yükselmiştir. Ulaştırma hizmetlerinde fiyatlar yüzde 5,01 oranında artmış, bu gelişmede demiryolu ve karayolu ile şehirlerarası yolcu nakliyeciliği, havayolu nakliyatı ve otobüs ile kent içi yolcu nakliyeciliği öne çıkmıştır. Böylece, ulaştırma kümesi yıllık enflasyonu yüzde 90,71 olmuştur. Temmuz ayında lokanta-otel alt kümesinde fiyat artışları yüzde 2,49 ile sürat kesmiş, yıllık enflasyon yüzde 79,14 olarak gerçekleşmiştir. Bu devirde haberleşme hizmetlerinde internet fiyatları öne çıkarken, öbür hizmetlerde fiyat artışları küme geneline yayılmıştır. Kira fiyatlarında kaydedilen yüzde 4,24 oranındaki artış, küme aylık enflasyonunda hızlanmaya işaret etmiştir.
Temel mal fiyatları Temmuz ayında yüzde 3,67 oranında artmış, küme yıllık enflasyonu 6,07 puan yükselişle yüzde 70,93 olmuştur. Sağlam mal kümesinde fiyatlar beyaz eşya ve araba fiyatları öncülüğünde yüzde 3,85 oranında artmış, küme yıllık enflasyonu yüzde 84,93 düzeyine ulaşmıştır. Başka temel mal kümesinde aylık enflasyon yüzde 4,47 olarak gerçekleşirken bu kümede ilaç, konut ile ilgili paklık gereçleri ve ferdî bakım eserleri öne çıkmıştır. Giysi ve ayakkabı kümesi fiyatlarında mevsim normalinin aksisi istikametinde yüzde 1,74 oranında artış gerçekleşmiş, küme yıllık enflasyonu 5,10 puan yükselişle yüzde 31,45 olmuştur.
Alkollü içecekler ve tütün eserleri fiyatları Temmuz ayında yüzde 6,85 oranında artmış, küme yıllık enflasyonu yüzde 82,66 düzeyine yükselmiştir. Bu gelişmede sigara fiyatlarında yapılan vergi ayarlamasının sonlu tesirinin yanı sıra üretici firmalar kaynaklı artışların yansımaları izlenmiştir.
Piyasa İştirakçileri Anketi Ağustos ayı sonuçlarına nazaran cari yıl sonu enflasyon beklentisi 0,66 puanlık artışla yüzde 70,60, gelecek on iki aya ait enflasyon beklentisi 1,76 puan üst istikametli güncellemeyle yüzde 41,99 düzeyine yükselmiştir. Gelecek yirmi dört aya ait enflasyon beklentisi ise yüzde 24,35 ile yataya yakın seyretmiştir.
Enflasyonu Etkileyen Ögeler ve Riskler
Jeopolitik risklerin dünya genelinde iktisadi faaliyet üzerindeki zayıflatıcı tesiri artarak sürmektedir. Önümüzdeki periyoda ait global büyüme kestirimleri aşağı taraflı güncellenmeye devam etmekte ve resesyonun kaçınılmaz bir risk faktörü olduğu değerlendirmeleri yaygınlaşmaktadır.
Türkiye’nin geliştirdiği stratejik nitelikte tahlil araçları sayesinde temel besin başta olmak üzere kimi bölümlerdeki arz kısıtlarının olumsuz tesirleri azaltılmış olsa da milletlerarası ölçekte üretici ve tüketici fiyatlarının artış eğilimi sürmektedir. Yüksek global enflasyonun, enflasyon beklentileri ve milletlerarası finansal piyasalar üzerindeki tesirleri yakından izlenmektedir. Bununla birlikte, gelişmiş ülke merkez bankaları artan güç fiyatları ve arz-talep uyumsuzluğu ile işgücü piyasalarındaki katılıklara bağlı olarak enflasyonda görülen yükselişin beklenenden uzun sürebileceğini vurgulamaktadırlar. Ülkeler ortasında farklılaşan iktisadi görünüme bağlı olarak gelişmiş ülke merkez bankalarının para siyaseti adım ve irtibatlarında ayrışma devam etmektedir. Finansal piyasalarda artan belirsizliklere yönelik merkez bankaları tarafından geliştirilen yeni destekleyici uygulama ve araçlarla tahlil üretme uğraşlarının sürdüğü gözlenmektedir.
Gelişmekte olan ülkelere yönelen portföy akımlarında global risk iştahına paralel olarak Ağustos ayında hem borçlanma senetlerinden hem de pay senedi piyasalarından çıkışlar devam etmiştir. Bununla birlikte gelişmiş ülkelerin uzun vadeli tahvil faizlerindeki oynaklık ve global finansal şartların seyri gelişmekte olan ülkelere yönelen portföy akımlarına ait riskleri canlı tutmaktadır. Türkiye özelinde ise son haftalarda sermaye piyasaları yatırım araçlarına yabancı ilgisinde besbelli bir artış gözlenmektedir.
Liralaşma stratejisi kapsamında atılan siyaset adımlarının da tesiriyle Türkiye’nin Türk lirası cinsi devlet tahvili getirileri bu devirde başta uzun vadede olmak üzere benzeri ekonomilere nazaran daha olumlu bir performans sergilemiştir.
Enflasyonda gözlenen yükselişte; jeopolitik gelişmelerin yol açtığı güç maliyeti artışlarının gecikmeli ve dolaylı tesirleri, ekonomik temellerden uzak fiyatlama oluşumlarının tesirleri, global güç, besin ve ziraî emtia fiyatlarındaki artışların oluşturduğu güçlü negatif arz şokları tesirli olmaya devam etmektedir.
Üretici fiyatlarında rafine petrol eserleri ve ana metal kalemlerinde memleketler arası emtia fiyatlarındaki gerilemenin tesirleri gözlenmeye başlanmış olsa da, alt kümeler geneline yayılan fiyat artışları, elektrik, doğal gaz, temel eczacılık eserleri ve tütün eserlerinde daha bariz olmak üzere Temmuz ayında da devam etmiştir.
Yılın başındaki güçlü büyüme dış talebin de olumlu tesiriyle ikinci çeyrekte de sürmüştür. Sanayi üretimi Haziran ayında mevsim ve takvim tesirlerinden arındırılmış olarak bir evvelki aya nazaran yüzde 1,3 oranında, yıllık bazda ise yüzde 8,4 oranında yükselmiştir. Böylece sanayi üretimi bir evvelki çeyreğe kıyasla yüzde 1,1 oranında artış kaydetmiştir. İhracat yoğunluğu nispeten yüksek kesimlerde sanayi üretimi artışı aylık ve çeyreklik bazda daha kuvvetli gerçekleşmiştir. Perakende satış hacim endeksi ise aylık bazda yüzde 0,7 oranında azalmasına karşın yılın ikinci çeyreğinde bir evvelki çeyreğe kıyasla yüzde 4,2 üzere yüksek bir oranda artmıştır. Bu çerçevede, kartla yapılan harcama bilgileriyle de uyumlu olarak ikinci çeyrekte iç talepte devirlik bazda toparlanmaya işaret etmiştir.
İşgücü piyasasındaki gelişmeler yılın ikinci çeyreğinde iktisadi faaliyetle uyumlu güçlü bir görünüm sergilemiştir. Salgın sonrası toparlanma sürecinde istihdam kazanımları, bilhassa sanayi ve hizmetler bölümlerinde, misal ekonomilere nazaran daha olumlu seyretmektedir. Hakikaten, yılın ikinci çeyreğinde mevsimsellikten arındırılmış olarak toplam istihdam bir evvelki çeyreğe nazaran yüzde 2,5 oranında (yaklaşık 765 bin kişi) artmıştır. Bilhassa çeyreklik bazda yüzde 3,3 artış ile sanayi dalı başta olmak üzere, istihdam artışına katkı veren dallar dikkate alındığında büyüme dinamiklerinin yapısal kazanımlarla desteklenmekte olduğu görülmektedir. Sonuç olarak, işsizlik oranı bir evvelki çeyreğe nazaran 0,4 puan azalarak yüzde 10,6 düzeyinde gerçekleşmiştir. Anket göstergeleri ve yüksek frekanslı bilgiler ise istihdamdaki artış eğiliminin ivme kaybetmekle birlikte korunduğuna işaret etmektedir.
Üçüncü çeyreğe ait öncü göstergeler iktisadi faaliyette bir ölçü ivme kaybına işaret etmektedir. İktisadi Yönelim Anketi, PMI ve sektörel itimat endeksleri üzere anket bazlı göstergeler ile öbür yüksek frekanslı bilgiler ışığında Ağustos ayının ortası prestijiyle iktisadi faaliyette devirlik bazda yavaşlama görülmektedir. İmalat sanayi firmalarının kayıtlı iç ve dış piyasa siparişleri ile geleceğe yönelik sipariş beklentileri de yurt içi ve yurt dışı talepte zayıflamaya işaret etmektedir. Firmaların geleceğe dair yatırım ve istihdam beklentilerinde ise, yüksek düzeylerde bulunmalarına karşın, Temmuz ayı prestijiyle gerileme gerçekleşmiştir. Bu devirde yapılan saha görüşmelerden edinilen bilgiler de iktisadi faaliyete dair benzeri sinyaller vermiştir.
Son devirde güç ithalatındaki yüksek seyir cari süreçler istikrarını olumsuz etkilemeye devam etmektedir. Cari Süreçler İstikrarı 2022 yılı Haziran ayında 3,5 milyar ABD doları açık verirken, yıllıklandırılmış cari açık 2,3 milyar ABD doları artışla 32,7 milyar ABD doları düzeyine yükselmiştir. Süreksiz dış ticaret dataları Temmuz ayında ihracatta bayram ve takip eden müsaade günleri ile otomotiv dalındaki fabrika tatillerinin de tesiriyle hudutlu ölçüde yavaşlamaya işaret etmiştir. Öte yandan, ihracatçı firmaların dinamik kapasitesi ve pazar çeşitlendirme esnekliği sayesinde, jeopolitik risklere karşın ihracat gücünü korumaktadır. İthalatta ise kısmi bir gerilemeye rağmen yüksek seyreden güç ithalatı ile birlikte artan altın ithalatının kelam konusu gerilemeyi sonlandırdığı gözlenmiştir. Dış ticaret açığında güç başta olmak üzere emtia fiyatlarındaki artış kaynaklı gözlenen yükselişe rağmen hizmet gelirlerinde süregelen artış eğilimi cari süreçler istikrarını desteklemeyi sürdürmektedir. Büyümenin kompozisyonunda sürdürülebilir bileşenlerin hissesi artarken, turizmin cari süreçler istikrarına beklentileri aşan güçlü katkısı devam etmektedir. Bunun yanında, güç fiyatlarındaki yüksek seyir ve ana ihracat pazarlarının resesyona girme ihtimali cari istikrar üzerindeki riskleri canlı tutmaktadır. Cari süreçler istikrarının sürdürülebilir düzeylerde kalıcı hale gelmesi, fiyat istikrarı için ehemmiyet arz etmektedir.
Para Politikası
Para siyaseti duruşu, enflasyon görünümüne yönelik risklerin kaynağına, kalıcılığına ve para siyaseti ile ne ölçüde denetim altına alınabileceğine dair değerlendirmeler dikkate alınarak, temkinli bir yaklaşımla sürdürülebilir fiyat istikrarı amacına ulaşılması odağında belirlenecektir.
Para siyasetinde sürdürülebilir fiyat istikrarı maksadı doğrultusunda finansal istikrara yönelik riskleri de gözeten liralaşma odaklı bir yaklaşım sergilenmeye devam edilecektir. Kredilerin büyüme suratı ve erişilen finansman kaynaklarının hedefine uygun halde iktisadi faaliyet ile buluşması yakından takip edilmektedir. Ayrıyeten, son periyotta besbelli biçimde açılan siyaset kredi faizi makasının mali transferin aktifliğini azalttığı bedellendirilmektedir. Bu çerçevede Heyet, makroihtiyati siyaset setini, nakdî transfer sisteminin aktifliğini destekleyecek araçlarla daha da güçlendirmeye karar vermiştir.
Kurul, sürdürülebilir fiyat istikrarı ve finansal istikrarın güçlendirilmesi için atılan ve kararlılıkla uygulanan adımlar ile birlikte, global barış ortamının yine tesis edilmesiyle dezenflasyonist sürecin başlayacağını öngörmektedir. Global büyümeye yönelik belirsizliklerin ve jeopolitik risklerin arttığı bir devirde sanayi üretiminde yakalanan ivmenin ve istihdamdaki artış trendinin sürdürülmesi açısından finansal şartların destekleyici olması kıymet arz etmektedir. Bu çerçevede Konsey, siyaset faizinin 100 baz puan düşürülmesine karar vermiş, mevcut görünüm altında güncellenen siyaset faiz seviyesinin kâfi olduğunu değerlendirmiştir.
Fiyat istikrarının sürdürülebilir bir biçimde kurumsallaşması hedefiyle TCMB’nin tüm siyaset araçlarında kalıcı ve güçlendirilmiş liralaşmayı teşvik eden geniş kapsamlı bir siyaset çerçevesi gözden geçirme süreci devam etmektedir. Bu süreçte, siyaset araçlarının Türk lirası mevduat gelişiminin desteklenmesi, APİ fonlamasının teminat yapısında Türk lirası cinsi varlıkların artırılması, para takası (swap) ölçüsünün kademeli halde azaltılması ve döviz rezervlerinin güçlendirilmesi istikametinde geliştirilmesine odaklanılacaktır.
Değerlendirme süreçleri tamamlanan kredi, teminat ve likidite siyaset adımları para siyaseti transfer düzeneğinin aktifliğinin güçlendirilmesi için kullanılmaya devam edilecektir. Uzun vadeli sabit getirili ve Türk lirası varlıklara talebin yükselerek getiri eğrisinin nakdî transferin aktifliği istikametindeki seyri yakından izlenmektedir. Heyet, kredilerin büyüme süratiyle birlikte, amaçlı alanlarda verimlilik kazanımları sağlayan kredilerin finansman maliyetlerinin de transferin korunmasını sağlayacak formda gelişimini gözetecektir.
Bu çerçevede, Türk lirası likiditesinde ve dağılımında yaşanan gelişmelerin mevduat ve kredi fiyatlamaları üzerindeki tesirleri, döviz kurundaki gelişmelerin enflasyon üzerindeki tesirleri, kur muhafazalı mevduat eserlerine yönelik gelişmelerin zıt para ikamesi, döviz piyasalarının derinliği ve istikrarı ve fiyat istikrarı üzerindeki tesirleri tahlil edilmekte ve gerekli siyaset önlemleri oluşturulmaya devam edilmektedir.
TCMB, fiyat istikrarı temel maksadı doğrultusunda enflasyonda kalıcı düşüşe işaret eden güçlü göstergeler oluşana ve orta vadeli yüzde 5 gayesine ulaşıncaya kadar elindeki tüm araçları liralaşma stratejisi çerçevesinde kararlılıkla kullanmaya devam edecektir.
Fiyatlar genel seviyesinde sağlanacak istikrar, ülke risk primlerindeki düşüş, zıt para ikamesinin ve döviz rezervlerindeki artış eğiliminin sürmesi ve finansman maliyetlerinin kalıcı olarak gerilemesi yoluyla makroekonomik istikrarı ve finansal istikrarı olumlu etkileyecektir. Böylece, yatırım, üretim ve istihdam artışının sağlıklı ve sürdürülebilir bir biçimde devamı için uygun yer oluşacaktır.
Kurul, fiyat istikrarının sağlanması için, güçlü bir siyaset uyumuyla tüm paydaşları içeren bütüncül bir makro siyaset bileşimi oluşturulmasını desteklemektedir. Şura, kararlarını şeffaf, öngörülebilir ve data odaklı bir çerçevede almaya devam edecektir.