Merkez Bankaları, paranın üzerinde sayı yazan bir kağıttan farkını belirleyen unsurlardır. Birtakım ülkelerde bulunmasa da o ülkelerin paraları yeniden bir öbür paraya endeksli olabilir bu da öteki bir merkez bankasını devreye sokar. Son yıllarda hayatımıza giren kripto paralardaki üzere merkeziyetsiz bir sistemden de bahsedilebilir fakat bu sistemlerin de balinaları, madencileri, spekülasyonlar ya da manipülasyonları hala tartışmalıdır.
Bize dönersek, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) fotoğraf olarak Türk Lirası’nın gerisindeki güç. Türk Lirası’nda oynaklık ve bedel kaybına karşı istikrarını korumak kanunla TCMB’nin vazifesi. Bunun için piyasadaki para ölçüsü, faiz üzere ögeleri yönetmekle yani son periyotta ne kadar karmaşık ya kıymetsiz olduğu söylense de para siyasetini yönetmek bu büyük ve esaslı kurumun vazifesi.
TCMB’nin kendine ilişkin kanunu ve kuralları vardır. Bir ülkenin kasası olan banka, tüm para ve bankacılık sistemini yönetir.
TCMB’nin Kanununda hususla belirlenmiş asli vazifesi şu formdadır:
Bankanın temel maksadı fiyat istikrarını sağlamaktır. Banka, fiyat istikrarını sağlamak için uygulayacağı para siyasetini ve kullanacağı para siyaseti araçlarını direkt kendisi belirler. Banka, fiyat istikrarını sağlama emeli ile çelişmemek kaydıyla Hükümetin büyüme ve __istihdam siyasetlerini takviyeler.
Bizde son periyotta değişik yollar izlenirken, dün Enflasyon Raporu sunumunda Merkez Bankası Lideri Şahap Kavcıoğlu, fiyat istikrarının önüne büyüme ve istihdam konulduğu algısını en son fiyat istikrarı maksadı nedeniyle olduğunu da vurguladı.
Merkez Bankası, büyüme ya da öteki bilgilerde açıklama ya da hesap verme yükümlülüğü bulunmazken, enflasyon konusunda bu yükümlülüklere sahiptir. TCMB, enflasyon açıklandıktan sonra kıymetlendirme yapar, enflasyon gayelerini belirler, amaçlar tutmadığında da hesap verir. Bu bağlamda 2006 yılında geçilen enflasyon hedeflemesi rejiminde, Enflasyon Raporu da temel bağlantı araçlarından biri olageldi.
Her yıl 4 defa, çeyreklerin başında açıklanan raporun sunumu MB Lideri tarafından yapılırken, hedeflemeler ya da beklentiler, matematiksel ve istatiksel gerçekliklerle açıklanmaya çalışılır.
Merkez Bankası’nın kestirim yapması bu bağlamda yanlış görülmektedir. Dr. Mahfi Eğilmez’in de dediği üzere, ‘Merkez Bankasının amacı var. Birebir kişinin hem amacı hem iddiası olamaz. Maksat tutmayacaksa amacı değiştirmesi lazım.’
Peki son yıllarda sıkılıkla lider değişen Merkez Bankası’nda Enflasyon Raporu’na yansıyan gayeler, 20212den beri değişmeyen en son yüzde 5 amacı ve gerçekleşenler ne kadar uyumlu?
Öncelikle Enflasyon Raporlarında I. ve IV.’leri baz aldık. Tümünün de grafikleri de mevcut.
2018 yılında ikisi de lider Murat Çetinkaya tarafından yapılan sunumlarda, birinci raporda yıl sonu enflasyonda öngörü yüzde 7,9 olurken, son sunumda yüzde 23,5 olarak iletilmiş. Yıl sonu gerçekleşme yüzde 20,3 olurken, maksat 2012’den bu yana değişmeyen yüzde 5 olarak görülüyor.
2019 yılında birinci sunum Çetinkaya tarafından yapılırken, son sunumu Temmuz ayında vazifeye getirilen Murat Uysal yapıyor.
İlk raporda yıl sonu enflasyonda öngörü yüzde 14,6 olurken, son sunumda yüzde 12 oluyor ve yıl sonu gerçekleşme yüzde 11,84 olurken, amaç 2012’den bu yana değişmeyen yüzde 5 oluyor.
2020’de sunumları birebir lider yapsa da yıl sonunda lider değişmiş oluyor. Pandemi nedeniyle de o yıl sunumların bir kısmı online yapılıyor.
2020’de 4 raporu da lider Murat Uysal sunuyor lakin Kasım ayı başında misyondan alınıyor. Birinci raporda yıl sonu enflasyon öngörüsü yüzde 8,2 olurken, akabinde pandemi patlıyor. Son sunumda öngörü yüzde 12,1 oluyor ve yıl sonu gerçekleşme yüzde 14,60 olarak görülüyor. Maksadı söylemeye gerek yok sanırız.
Geldik olaylı 2021 yılına!
Yılın birinci sunumunu Naci Ağbal balkan olarak yaparken, kendisinin tek sunumu oluyor. Birinci raporda maksat yüzde 9,4 olurken, son raporda Şahap Kavcıoğlu yüzde 18,4 olarak iddia belirtiyor ve yılsonu gerçekleşmesi yüzde 36,08 oluyor. Maksat belli!
2022 yılı da son sunumu yapıldı. Yıl şimdi bitmedi enflasyon Eylül 2022 için yüzde 83,45, lider da Şahap Kavcıoğlu.
İlk sunumda yüzde 36,08 açıklanan 2021 yıl enflasyonuna rağmen 2022 yıl sonu beklentisi yüzde 23,2 olurken, dün yapılan son sunumda öngörü yüzde 65,2 oldu.
Enflasyon Raporu’nun 2018-2022 öngörülerinin olduğu grafik bu şekilde👇
Burada da maksat, varsayım ve gerçekleşmelerin bir tablosu bulunuyor. Ne dersiniz isabetli mi sizce de?
