Kur muhafazalı mevduat (KKM) bilgilerinin Merkez Bankası’nı (TCMB) ilgilendiren kısmına ait bilgi paylaşılmasını talebine olumlu cevap alamayan muhalefet partileri TCMB’nin sunum yaptığı komitesi terk etti.
TCMB’nin Plan ve Bütçe Komisyonu’nda yaptığı sunumda KKM dataları taleplerine karşılık alamadıklarını belirten muhalefet partileri bu durumu “TBMM ve millet iradesine karşı saygısızlık” olduğundan ötürü terk ettiklerini söyledi.
TCMB ise KKM’nin rezerv idaresi kaynaklarından biri olduğunu ve KKM de dahil bu bilgilerin yasa gereği “bağımsız kontrol ile birlikte yıl bitiminde” açıklanabileceğini söyledi.
Kaynak: Sözcü, Zekeriya Albayrak
KAVCIOĞLU: SORUMLULUK BENİMDİR
Merkez Bankası (TCMB) Lideri Şahap Kavcıoğlu, TBMM Plan ve Bütçe Kurulu’na yaptığı sunumda, kur muhafazalı mevduattın (KKM) maliyetini açıklamayı Merkez Bankası Kanunu’nu atıfla ret ederek, “Burada bir ihlal varsa bu sorumluluk benimdir” dedi.
Merkez Bankası’nın “dünyanın en şeffaf merkez bankası olduğunu” söyleyen Kavcıoğlu, KKM’yi döviz alım ihalesine benzeterek, “Bunu açıklamanın rezerv idaresinde merkez bankaları içinde bir mantığı yok, bizi suçlayabilirsiniz ama” diye açıklamama kararını savundu.
SUNUM ÖNCESİ YORDAM TARTIŞMASI
Kavcıoğlu’nun sunumu öncesinde metot tartışması yapıldı.
AKP Manisa Milletvekili Uğur Aydemir, Merkez Bankası’nın her bilgiyi vermek zorunda olmadığını tabir ederek, “Biz her bilgiye ulaşmak istiyoruz, ulaşırız. Bunun önünde kimse mani olamaz diye bir davranış olamaz. Mümkün değil. Birtakım şeyler özel kalabilir” dedi.
CHP Genel Lider Yardımcısı ve Ankara Milletvekili Bülent Kuşoğlu da Aydemir’in kelamını eleştirerek, “TBMM’ye her türlü bilgi verilir. Burada sakıncası olan bilgi de zımnî oturumda verilir. Hiçbir bilgi TBMM’den saklanamaz. Sayın Aydemir bunu söylememeniz lazımdı. Kapalı olması gereken bilgiler zımnî oturumla verilir, bizden hiçbir bilginin saklanmaması gerekir” diye konuştu.
KAVCIOĞLU, KKM’NİN MALİYETİNİ AÇIKLAMADI
Kavcıoğlu’nun sunumunda KKM’nin maliyetini açıklamamasına muhalefet milletvekilleri reaksiyon gösterdi. Kurul Lideri Cevdet Yılmaz, soru yanıt kısmında açıklayabileceğini söyledi. Kavcıoğlu, ısrar üzeri KKM’nin maliyetiyle ilgili şunları açıkladı:
“Bu hususla ilgili natürel torba maddeden beri Merkez Bankamızın uygulamaları konusunda tartışma devam ediyor. Merkez Bankası’yla ilgili, Merkez Bankası Kanunu büyük Meclis’in çıkardığı kanun, ben milletvekilliği yapmış birisi olarak, Meclis’e karşı saygısızlık, bir şey gizlemek kelam konusu olamaz… Biz mutlaka kendi başına nazaran davranan bilgileri gizleyen, bu beğenilen olmayan sözler. T.C. Merkez Bankası Kanununda bizim neyi açıklayacağımız, açıklamayacağımız tanım erilmiştir. Altını çizmek istiyorum.
Sayın Lider dedi ki ‘Saat 7’de piyasalar bittikten sonra öğrenebilirsiniz’. Evet, gerçek tüm bilgileri öğrenebilirsiniz lakin açıklayamayız. Bizim neyi açıklayacağımız, Merkez Bankası Kanunu, kanun önümde. Biz her gün analitik bilanço yayınlarız, kanun bize neyi açıklayacağımız Merkez Bankası olarak yetkilendirmiştir ve orada yayınlarız. Artı dünyanın en şeffaf Merkez Bankası olarak haftalık bilançosunu yayınlar, Resmi Gazete’de yayınlanır. Buranın dışındaki bilgiler bir, kurum olarak kanunda tanımlanmış, kar ve ziyanı yıl sonunda. Biz Merkez Bankası’nın hiçbir kalemi bâtın değildir. En şeffaf Merkez Bankası.
‘TCMB’NİN KAPALILIĞINI KORUMAKLA GÖREVLİYİZ’
Neyin açıklanacağını, bu ulu Meclis’in çıkardığı kanunun çıkardığı yetkileri kullanıyoruz. Bu yetkileri beğenmezseniz, bu aziz Meclis kanunu tadil eder, biz tekrar bu yetkiler çerçevesinde daha fazla açıklama yapabiliriz. Bunun en hoş örneği, (CHP Ankara Milletvekili Bülent Kuşoğlu) Bülent Beyefendi de, Sayın Lider da (Durmuş Yılmaz) bir kurumun kar ve ziyan kalemlerinin periyot içinde açıklanmasının ziyanlarını ya da olumsuzluklarını benden çok düzgün bilirler. Artı Merkez Bankası’nın kapalılığı, bu saklılık sizden, aziz Meclis’ten kapalılık değil. Merkez Bankası’nın devletin, şanlı milletin kasası olarak, para basma yetkisi verilen bir kurum olarak kapalılığını biz korumakla vazifeliyiz.
‘BURADA BİR İHLAL VARSA SORUMULULUĞU BENİMDİR’
Burada bir ihlal varsa bu sorumluluk benimdir. Artı haftalık olarak Resmî Gazete’de tüm bilanço kalemleri arındırılarak, açıklanması gereken, tekrar bu aziz Meclis’in kanunun bize verdiği yetkiler çerçevesinde Resmi Gazete’de yayımlanır. Orada bir sorumluğunda bir şey varsa, yeniden o sorumluluğu alırım.
‘BİR NEVİ DÖVİZ ALIM İHALESİ’
Bakın burada, Sayın Lider (eski Merkez Bankası Lideri, YETERLİ Parti Ankara Milletvekili Durmuş Yılmaz) çok yeterli bilir. Merkez Bankasının en değerli görenlerinden bir tanesi rezerv oluşturmaktır. Torba maddede gelen bizimle ilgili kısım bizim rezerv yapmamızdır. Hazinenin fonksiyonundan farkını değerlendireyim. Kur korumu rezerv oluşturma manasında bu süreci yapıyoruz. Hazinenin fonksiyonu, bizim döviz ya da piyasalardaki istikrarı sağlama noktasında 20 Aralık’ta çıkardığımız bu eserle birlikte TL’nin dolar karşısında endekslenmesi… Bu hazinenin ve hazinenin ödediği bir meblağ var. Bununla bizim sürecimiz tıpkı değil. Bizim bir rezerv yönetme ve alma. Ben farklı bir şey yapıyorum. Ben vatandaşa diyorum ki ‘Sen dövizini bana ver, TL olarak mevduatını al’. Bu bir nebze döviz alım ihalesidir. Tek seferde değil modül kesim alım ihalesidir. (İYİ Parti Ankara Milletvekili Durmuş Yılmaz: Biz onları açıkladık). Karını açıklamadınız ancak açıklamazsınız hiçbir vakit. Siz de sayı açıklıyorsunuz, biz de açıklıyoruz. Döviz ihalelerinde siz de açıklamıyorsunuz, biz de açıklamıyoruz. Bunu açıklamanın rezerv idaresinde merkez bankaları içinde bir mantığı yok, bizi suçlayabilirsiniz ancak.”
SUNUMUNDA KKM İKİ YERDE GEÇTİ
Kavcıoğlu, sunumunda ise şunları belirtti:
“Türkiye’nin global iktisat içerisindeki hissesi, satın alma gücü paritesine nazaran hesaplanan ulusal gelir bazında yıllar prestijiyle ikiye katlanarak yüzde 2’ye ulaşmıştır. Bu artış, 2000 yılında dünya sıralamasında on sekizinci sırada bulunan ülkemizin, 2022 yılı prestijiyle on birinci sıraya çıkmasını sağlamıştır. Ülkemiz, değişen global koşullara ahenk sağlayarak ve bu koşulların sunduğu fırsatlardan azami ölçüde yararlanarak yakın tarihteki ekonomik muvaffakiyetlerini güçlendirmek gayesiyle Türkiye İktisat Modelini hayata geçirmiştir. Uygulanmakta olan Türkiye İktisat Modeliyle birlikte ülkemizin global iktisattaki hissesi artmaya devam etmektedir.
İktisadi faaliyette sürdürülebilir bileşenlerin hissesinin artması istihdamı da olumlu etkilemiştir. Eylül ayında mevsimsel tesirlerden arındırılmış olarak işgücü 34,3 milyon bireye ulaşırken, işsizlik oranı yüzde 10,1 düzeyinde gerçekleşmiştir.
Küresel güç ve emtia fiyatlarındaki harika yükselişle birlikte güç ithalatımızın ulusal gelir içerisindeki hissesi yüzde 3,8’den tarihi rekor niteliğindeki yüzde 10,9’a çıkmıştır. Bu artışın tesiriyle, 2022 yılında cari açığımız yükselmiştir.
Süregelen pandemi ve savaşın da tesiriyle oluşan arz şokları, tüm ekonomilerde olduğu üzere ülkemizde de enflasyonda artışa yol açmıştır. Enflasyondaki bu artışın kıymetli bir kısmı dışsal şoklara hassas besin, güç ve temel mal kümelerindeki yükselişten kaynaklanmıştır.
Mevcut yıllık enflasyon oranında önümüzdeki aylarda süratle ortadan kalkacak baz tesirleri bulunmaktadır. Hasebiyle, enflasyonun gerçek eğilimini anlamak için aylık gelişimlere odaklanmak daha sağlıklı bir yaklaşımdır.
Aylık bazda bakıldığında, tüketici fiyatlarındaki artışlar 2022 yılı başındaki süratli gerilemeyi takiben, savaşın tesirleriyle dalgalı bir seyir izleyerek yıl genelinde kademeli olarak yavaşlamıştır. Buna ek olarak, birinci, ikinci ve üçüncü çeyrekler prestijiyle ortalama enflasyon oranları sırasıyla yüzde 7,1, yüzde 5,1 ve yüzde 2,3 olarak gerçekleşerek düşüş eğilimini desteklemiştir. TÜFE’den işlenmemiş besin, güç, alkollü içecekler, tütün ve altının hariç tutulmasıyla elde edilen B endeksi ve B endeksinden işlenmiş besin ve alkolsüz içeceklerin dışlanmasıyla elde edilen C endeksi tüketici fiyatlarına nazaran daha olumlu bir görünüm sunarak istikrarlı bir azalış eğilimi sergilemektedir.
ENFLASYON TEK HANEYE FAKAT 2024’DE İNER TAHMİNİ
Orta vadeli enflasyon varsayımlarımız çerçevesinde 2023 yılında enflasyon oranının yüzde 22,3’e düşeceğini, 2024 yılında ise tek haneye gerileyerek yüzde 8,8 oranında gerçekleşeceğini öngörüyoruz. Merkez Bankası olarak, fiyat istikrarını sağlamak ve sürdürmek temel maksadımız doğrultusunda enflasyonda kalıcı düşüşe işaret eden güçlü göstergeler oluşana ve orta vadeli yüzde 5 gayesine ulaşıncaya kadar elimizdeki tüm araçları liralaşma stratejisi çerçevesinde kararlılıkla kullanmaya devam edeceğiz.
‘ENFLASYONİST BASKILAR ÖLÇÜLÜ SEYİR İZLEYECEK’
Yurt içi tedarik müddetlerinde 2022 yılı boyunca gözlenen düzgünleşme devam etmektedir. Ekim ayı prestijiyle, tedarik müddetine ait göstergenin pandemiden bu yana birinci kez tarihi ortalamalarının üzerine çıkmış olması, önümüzdeki periyotta arz kaynaklı meselelerin hafifleyeceğine işaret etmektedir. Buna ek olarak, bilhassa son bir yılda tarihi ortalamalarının üzerinde seyreden imalat sanayi fiyatlarındaki artış ivme kaybetmeye devam etmiştir. Bu yavaşlamanın Ekim ayı prestijiyle yıllık bazda da gerçekleşmesi, ilerleyen periyotta üretici fiyatları kaynaklı enflasyonist baskıların daha ölçülü bir seyir izleyeceğini göstermektedir.
‘ÇIKTI AÇIĞI KAPANACAK’
Mevcut durumda, enflasyonun temel belirleyicisi arz şokları olmakla birlikte talep istikrarını de yakından takip ediyoruz. Yılın üçüncü ve dördüncü çeyreğine ait öncü göstergeler talep şartlarının daha ölçülü seyrettiğine işaret etmektedir. İktisadi Yönelim Anketi’nden elde ettiğimiz bilgiler, imalat sanayi firmalarının kayıtlı iç ve dış piyasa siparişleri ile geleceğe yönelik sipariş beklentileri kapsamında, yurt dışı talepte daha bariz olmak üzere, toplam talebin bir ölçü yavaşlarken, yatırım eğilimlerinin gücünü koruduğunu göstermektedir. Saha görüşmelerinden edindiğimiz bilgiler de iktisadi faaliyete dair misal sinyaller vermektedir. Aktüel bilgilere nazaran çıktı açığının enflasyonun daha düşük olduğu periyotlardaki düzeylerden yüksek olmaması, bu periyotta talep taraflı enflasyonist baskıların öbür şoklara kıyasla epeyce düşük olduğunu tespit eden tahlillerimizle uyumludur. Yılın son çeyreğinde ve önümüzdeki yılın birinci yarısında çıktı açığındaki kapanmanın süreceğini öngörüyoruz.
‘PARA SİYASETİ ÜLKENİN GEREKSİNİM VE ŞARTLARINA UYGUN’
2022 yılı içerisinde tüm siyaset araçlarımızı gözden geçirerek ülkemizin muhtaçlık ve şartlarına en uygun para siyaseti çerçevesini kademeli olarak oluşturduk. Bu doğrultuda, siyaset faizimizle birlikte, likidite, teminat, zarurî karşılık ve memleketler arası rezervlerin idaresine ait çeşitli eserlerimizi ve makro ihtiyati tedbirlerimizi bütüncül bir anlayışla en faal biçimde kullandık.
Yaşamakta olduğumuz enflasyonun büyük oranda negatif arz şoklarından kaynaklandığı değerlendirmemizi sizlerle paylaşmıştım. Bu şartlar altında, Merkez Bankası olarak, para siyasetinin tesir alanının dışında kalan arz taraflı maliyet baskılarına tek başına faizleri artırmaya odaklanmış siyasetlerle karşılık vermenin tesirli olmayacağını kıymetlendiriyoruz. Bunun yerine, enflasyonu düşürmek ve fiyat istikrarını kalıcı olarak tesis etmek hedefiyle, üretimi ve yatırımları destekleyici, cari fazla kapasitemizi artırıcı siyasetler uygulamayı gerekli görüyoruz. Buna ek olarak, para siyaseti uygulamalarımızı liralaşma odaklı bir halde tasarlayarak fiyat istikrarını bozan ve ekonomiyi dışsal şoklara açık hale getiren yapısal ögelerle da gayret ediyoruz.
Uygulamakta olduğumuz para siyasetimizin kıymetli bir ayağını maksatlı kredi kullanımı oluşturuyor. Bu anlayış çerçevesinde, bir yandan kredilerin büyüme suratı, erişimi ve finansman maliyeti ile kredi faizlerini yakından takip ettik. Başka yandan, kredilerin iktisadi faaliyetle uyumlu kullanımı ve tabana yayılımı açısından kredi kompozisyonunu gözeten bir yaklaşımla hareket ettik.
Buna ek olarak, liralaşma stratejimiz çerçevesinde hanehalkı, firma ve bankacılık bölümünün varlık ve yükümlülüklerinde Türk lirası cinsi kalemlerin yükünün kademeli bir formda artırılmasını ve finansal sistemin Türk lirası yüklü bir yapıya kavuşmasını hedeflemekteyiz.
‘BU ADIMLARI ENLASYONU BİR MÜDDETLİĞİNE DEĞİL KALICI OLARAK DÜŞÜRMEK ÜZERE ATTIK’
Son olarak ise milletlerarası rezervlerimizi güçlendirmeye yönelik olarak pro-aktif bir rezerv idaresi anlayışı benimsedik. Bu doğrultuda geliştirdiğimiz yeni yaklaşımlarla bir taraftan rezerv kaynaklarımızı çeşitlendirdik. Öbür taraftan, liralaşma stratejimizi de gözeten bir anlayışla oluşturduğumuz bu araçlarla döviz kurları üzerinde istikrar sağladık. Tüm bu adımları, fiyat istikrarını kalıcı olarak sağlama önceliğimiz doğrultusunda, enflasyonu besleyen yapısal ögeleri bertaraf etmek ve enflasyonu bir müddetliğine değil, kalıcı olarak düşürmek üzere attık.
YÜZDE 9 FAİZİN TESİRİ İÇİN 2023’Ü İŞARET ETTİ
Ağustos-Kasım periyodunda siyaset faizini toplamda 500 baz puan indirerek yüzde 9 düzeyine getirmiş bulunmaktayız. Aldığımız kararların, 2023 yılı içerisinde ekonomimizin dayanıklılığını artırarak; arzın, yatırımların ve ihracatın sürekliliğine ve arz kapasitemizin korunmasına değerli ölçüde katkı sağlayacağını öngörüyoruz.
Liralaşma stratejimiz çerçevesinde uyguladığımız makroihtiyati önlemlerin aktifliğine ait değerli bir gösterge kredi kompozisyonunda firma kredilerinin yük kazanmaya başlamasıdır. 2022 yılında, evvelki periyotların tersine, firma kredileri ferdî kredilerden daha süratli oranda artış kaydetmiş ve tüketici kredilerinin ticari kredilere olan oranı azalmıştır. Buna ek olarak, yatırım ve ihracat kredilerinin ticari krediler içerisindeki hissesi hayli güçlü bir formda yükselmiştir.
‘TL CİNSİNDEN KREDİ KULLANIMI GÜÇLÜ BİR GELİŞİM GÖSTERDİ’
2022 yılında Türk lirası cinsinden ticari kredi kullanımı güçlü bir gelişim göstermiştir. 2022 yılı Ocak-Kasım periyodunda TL ticari kredi net kullanım meblağı 2021 yılı gerçekleşmesinin yaklaşık 6 katı seviyesindedir. Ayrıyeten, kelam konusu kredilerin yüklü olarak KOBİ’ler tarafından kullanılmış olması, amaçlı kredi siyasetimizin aktifliğine ait bir başka kıymetli gelişmedir. Ocak-Kasım periyodunda, KOBİ’ler tarafından net olarak 699 milyar TL meblağında kredi kullanımı gerçekleştirilmiştir. Bu ölçü, 2021 yılının birebir periyodunda KOBİ’ler tarafından kullanılan 97 milyar TL fiyatındaki kredinin 7 katına yakındır. Sonuç olarak, bu periyotta, KOBİ kredilerinin meblağı ve bankacılık bölümü kredileri içerisindeki hissesi tarihi olarak en yüksek seviyeye ulaşmıştır.
Aldığımız bu kararların akabinde, mali transferin aktifliğinin güçlenerek TL ticari kredi faizlerinin siyaset faizimizle uyumlu seviyeye geldiğini ve 2022 yılı Temmuz ayındaki düzeylerine kıyasla 15 puan civarında gerilediğini gözlemliyoruz. Buna ek olarak, uzun vadeli sabit getirili ve Türk lirası cinsi menkul değer faizlerinin de tüm vadelerde siyaset faizine yakınsayarak, tedbirleri devreye aldığımız Haziran ayından bu yana yaklaşık 16 puan azaldığını görüyoruz.
‘KKM, TÜRK LİRASI CİNSİNDEN MEVDUATI YÜKSELTTİ’
Liralaşma stratejimiz çerçevesinde bankacılık bölümünün varlık ve yükümlülük kompozisyonunda Türk lirasının hissesinin artmasını önceliklendiriyoruz. Bu kapsamda, dalın fonlama yapısında en değerli bileşen olan mevduattaki liralaşma sürecini kur muhafazalı mevduat (KKM) eseri uygulamasıyla başlatılmıştır. Bunun sonucunda, Türk lirası mevduat oranının değerli ölçüde yükselerek, Ocak ayındaki yüzde 35,6 düzeyinden, aktüel bilgilerle yüzde 49 düzeyine ulaştığını gözlüyoruz.
KKM hesabı, YUVAM hesabı, lokal paralarla ticaret yapmaya yönelik olarak giderek daha ağır bir formda kullanılan ülke para takası mutabakatları, ihracat gelirlerinin bir kısmının Merkez Bankasına satılması üzere yeni kanallar oluşturarak rezerv akımlarımızı epey sağlam bir yapıya kavuşturduk. Global seviyede 1 trilyon dolardan fazla rezerv kaybı yaşanıldığı bir ortamda yaptığımız bu faal uygulamalarla rezervlerimizdeki güçlü duruşumuzu koruyoruz. Bu çerçevede, memleketler arası rezervlerimiz 2022 yılında 11,5 milyar dolar artış ile 122,6 milyar dolar düzeyine ulaşmıştır ve artış eğilimini korumaktadır.
SÖZLEŞMELER TÜRK LİRASI CİNSİNDEN
Sözleşmelerin Türk lirasıyla yapılması, sermaye akımlarının milletlerarası standartlarda yanlışsız yönetilmesi, sermaye piyasalarının derinleşerek cazip getiri sunan Türk lirası varlıkların güçlendirilmesi, döviz piyasalarında şeffaflığın sağlanması, mahallî paralarla ticaret yapılması ve döviz piyasalarında istikrarlı yapının desteklenmesi üzere konularda liralaşma stratejimiz doğrultusunda önümüzdeki devirde giderek daha ağır bir çalışma içerisinde olacağız. Bu başlıklardan sorumluluk alanlarımızda olanlar konusunda değerli adımlar atıp, başka bahislerde ilgili kurumlarla iş birliği yapmaya devam edeceğiz.” (ANKA, REUTERS)