4 milyon memur ve 2 milyondan fazla memur emeklisinin 2022 ve 2023’teki mali ve toplumsal haklarının belirlendiği 6. Periyot Toplu Mukavele görüşmelerine nazaran bu yılın ikinci yarısı için yüzde 7 ve enflasyon farklarından oluşan artırım yapıldı.
‘BİZİM YAŞADIĞIMIZ EN BÜYÜK ENFLASYON MALİYET ENFLASYONUDUR’
Konuyla ilgili İktisat Muharriri Sadi Özdemir şu sözleri kullandı: “Enflasyon öngörülerek çalışanlara artırım yapılmadı enflasyon yaşandı artık artırım olacak. Yıl başında da bu türlü olmuştu. Fiyatlara yapılan artırımlar enflasyona sebep olan artırımlar olarak algılanmamalıdır. Bizim yaşadığımız yüksek enflasyon maliyet enflasyonudur.
Enerji fiyatları sorunu büsbütün bizim dışımızda olan bir bahistir. Ham unsur ve mamul fiyatlarındaki artış global bir sorun besinde da birebir şeyi yaşadık.
‘BAZ TESİRİYLE DÜŞEBİLİR’
Haziran 2021’de 1.94’tü aylık enflasyon artık 4.95. Baz tesiriyle yükselebiliyor ve baz tesiriyle düşebilir. Bizim aralık ayındaki kur artışından kaynaklananlar bizden kaynaklanıyor. Çok erken faiz siyasetinde dönüşüm yaşadık. Faizle enflasyon ortasındaki bağlar da koptu ancak biz orada bir ölçü enflasyon yaşadık. Sonrası büsbütün global enflasyonun tesiridir.
‘ENERJİ FATURASI 10 MİLYAR DOLARA ÇIKTI’
Türkiye’nin güç faturası 3-4 milyar odlardan 10 milyar dolara çıktı. Cari istikrar sağlanacak diye beklenirken global sorundan ötürü artışa geçti. Biz ne yaparsak yapalım global tarafta da düzelme olması gerekiyor. Son vakitlerde petrol hariç emtiada düşüşler yaşanıyor. Besinde bunu göreceğiz önümüzdeki devirde. Biz ne vakit enflasyonda tepeyi göreceğiz. Eylül, ekim enflasyonunda biz tepeyi görmüş olabiliriz. Kasım ayından itibaren daha makul enflasyon olabilir.
ENFLASYONUN NE KADARI BİZDEN KAYNAKLI?
Küresel olarak baktığımızda bizim enflasyonumuz yüzde 73.5’ti geçen ay artık 78.62. Ne kadarı bizden ötürü? Benim varsayımım en az 3’te 1’i bizden.
Biz enflasyonu dizginleyeceğiz diye onların fiyatlarını enflasyon kadar artırmazsak toplumsal olarak sorun yaşarız. İktisat idaresi yalnızca telaffuzla mi enflasyonu düşürmeye çalışıyor. Telaffuzla düşmez, lakin yalnızca minimum fiyat eksenindeki vazgeçtiği vergiler söylediği sayılar gelir vergisi ve damga vergisi. Daha evvel KDV’den vazgeçildi. Vazgeçilmezse eleştirilirdi. Sen enflasyonu düşürmeye çalışıyorsun ve vergileri artırıyorsun diye. Onun dışında bilhassa krediler tarafında tüketici kredileri, konut kredileri ve ticari kredilerin maksadına uygun kullanılabilmesi için atılan kıymetli adımlar var.
Kur tarafında da tasarruf açısında birtakım enstrümanlar alındı. KKM olmasaydı savaş başladığında Türkiye’de çok farklı bir kur ortaya çıkardı. Bence çok başarılı oldu. Getirdiği yük de faiz artışı ve kur ortasındaki fark kadardı. Ben burada çalışanların mutlaka enflasyon artı artırım almasını savunuyorum.
BU ARTIRIMLAR ALIM GÜCÜNÜ ARTIRACAK MI?
Ücretliler kayba uğradı bu telafi edilmiş oldu. Enflasyon üzerinde fark sağlanırsa çok daha düzgün olur. Besin ve alkolsüz içecekler dediğimiz vatandaşın kendi aldığı eserlerin başında gelen eserlerde tartı aylık bazda artış TÜFE ortalamasının yarısına düştü. Yıllığa baktığımızda hala yıllık ortalamanın üstünde. Bunun devam etmesi vatandaşın bütçesine yansır. Yalnızca besin ve alkolsüz içecek değil vatandaşın en çok harcama yaptığı temel tüketim eserlerini de takip etmek lazım.
Herkesin kendine nazaran bir enflasyonu var o sayının da güzelleşmesiyle ekim, kasım ayından sonra daha makul bir noktaya geliriz. Enflasyon yüksek oldu, bütçeyi sıkı tutalım, fiyatları kısalım bu türlü bir siyaset olmaması en doğrusuydu. Bu enflasyon yaşandı bununla nasıl gayret edebilirsiniz? Toplumsal tarafa baktığımızda gelir kaybına uğramış olan vatandaşın hakkını vermek gerekir bence şu ana kadar çaba uygun gidiyor.
YILSONU ENFLASYON İDDİANIZ NEDİR?
70’lere gerçek döneriz diye düşünüyorum. Ortalı kayında çift haneli enflasyon vardı. O sayıları görmek lazım. O vakte kadar global tarafta güç fiyatlarının olağanlaşması gerekiyor. Şu an açıklanan ulaştırma harcamalarının yüzde 50 daha üzerinde olduğu görülüyor. Orada zorlayıcı bir durum var. Kontrol tarafına gelirsek geçen hafta bir olay oldu. Demir çelikte çok büyük bir çete ortaya çıkarıldı. Mafyanın da karıştığı fiyatları manipülasyon yaparak yüksek tuttular. Kontrol dediğimiz dal bölüm bu yapıları ortaya çıkarmakla ilgili olmalıdır. Rekabet Kurumu oligapol yapılarda uzlaşma oluyor mu? Oralara bakmaya devam etmelidir.
Her vesile ile tekrar artırım yapma eğilimi geçmiş olması lazım. Emtia tarafından girdi maliyetlerinde düşüş var. ‘Ücretlere artırım geldi bende otomatik artırım yaparım. Vatandaşı alıştırdık kredi kartını uzatınca ödüyor.’ Bu olmaması lazım. Sivil toplum örgütü olarak tüketici derneklerini hatırlatmak istiyorum. Bu devirde çok daha tesirli olsunlar.
ENFLASYONLA ÇABADA EN BÜYÜK DEVA NE OLMALIDIR?
Ne yaparsanız yapın bu fırtına 1.5-2 yıl sürecektir. Bizim içimizdeki sorun ne tüketim tarafı ve maliyet enflasyonu, çok tüketimin getirdiği enflasyondur. Siz tüketimi ne kadar kısarsanız kısın enflasyonda çok düşüş olmaz. Kimse mal ettiğinin altında bir şeyi satamaz, üretime dönük, tarımda ve endüstride üretimi artıracak maliyetleri azaltacak adımları atmamız gerekiyor.”
CNN Türk Muhabiri Gülşen Coşkun en düşük memur ve emekli maaşlarını şu formda paylaştı: “Ortalama bir hesap yaptığımızda yüzde 41.85 oranında artırım beklentisi var. En düşük memur maaşı da 8 bin 800 lira civarında olması bekleniyor. SSK ve Bağkur emeklilerinin artırım oranlarında yüzde 41.69 oranında artırım beklentisi doğmuş oldu. Hem SSK, Bağkur emeklileri hem de memur ve memur emeklilerine gelecek artırım oranı yüzde 40’ı aşmış oldu.”
Vergi Uzmanı Muhammet Bayram mevzuyla ilgili şu tabirleri kullandı: “Sayın Cumhurbaşkanının açıklamalarında hatırlarsak enflasyonun üzerinde artış yansıtacağız demişti. 1 Ocak’ta yüzde 5+2.5’luk artış yapıldı. Burada memur ve memur emeklisine devletimiz müspet ayrımcılık yapıyor. Enflasyon olmasa bile ben sana farkı vereceğim diyor.
MEMUR, SSK VE BAĞKUR EMEKLİSİNİN MAAŞLARI NE KADAR ARTTI?
Yüzde 40 artış olursa en düşük memur maaşı 9 bin 17 liraya çıkıyor. Burada ek artırım olursa yüzde 2.5 refah hissesi olursa bu sayı 9 bin 200 liraya geliyor. En düşük memur emeklisi maaşı 6 bin 15 liraya çıkıyor.
Esnaf emeklisinin en düşük maaşı 4 bin 149 liraya çıkıyor. Yüzde 3’lük refah hissesi olursa bu 4 bin 273 liraya çıkıyor. 2 bin öncesi SSK emeklisi yüzde 40 artışla 4 bin 633 lira alacak. Yüzde 2 toplumsal refah hissesi alırsa 4 bin 771 liraya çıkıyor.
Bağkur tarım emeklisi 3 bin 298 lira, 2 bin sonrası emekli SSK’lı da 2 bin 873 lira alıyor. Bu artışların yaşlılık aylığı da arttı. 65 yaş aylığı 1466 lira, meskene bakım dayanağı 3 bin 182 lira, kronik yardım 3 bin 182 lira, engelli aylığı 1170 liraya çıkıyor.
Burada devletin daha evvel bahsettiği üzere masasında düzenlemeler var. Önceliği 3600 ek göstergeydi. 3600 ek gösterge düzenlemesi yapacağız denilmişti. 4 meslek kümesine getirilecekti. Biz bunun yanlış olduğunu ve tüm memurlara yansıtılması gerektiğini söylemiştik ve yansıtıldı. 1 Temmuz’da yüzde 40’lık artış olacak.
‘MEMURLAR KATMERLİ ARTIŞLA KARŞILAŞACAK’
1 Ocak 2023’te açıklanacak evvelki 6 aylık enflasyon farkı var ve 600 ek gösterge maaş farkı var. Burada memurlar katmerli bir artışla karşılaşacak.
Vedat Alım EYT ile çalışmamız başladı dedi. EYT’de muhtemelen sene sonu bitirilecek. Seçim öncesi kesinlikle bitirilmiş olur. Bundan sonra bir yeni düzenleme de kamu personellerin durumu. Süreksiz çalışanların takıma alınması. Seçim sonrası bunlar teker teker çözülmeye devam eder.
Yüzde 7 toplu iş kontratı üzerinde enflasyon farkıyla bir arada memur ve memur emeklilerimiz SSK ve Bağkur emeklilerimiz enflasyona ezdirilmedi. Bu enflasyon farkıdır. Yüzde 40’ın üzerine yüzde 2-3 ekstra toplumsal refah düzenlemesi bekliyoruz.
5500 TL üzerindeki vergiler kaldırıldığı için 5500’e kadar olan vergiler kaldırıldı. Devlet memurlarının da 5500 liradan vergi alınmayacak. Bundan kaynaklı her memurun 300 TL karı var. Hepimiz özel dalda çalışanlar da gelir vergisine tabidir. Burada temmuz ayından itibaren başlarız vergi dilimine girdim biçiminde. Devlet vergi dilimini kıstı. 1 Temmuz’da vergi dilimine girecekler ağustos ayında vergi dilimine girecek.
ENFLASYONLA UĞRAŞTA EN BÜYÜK DEVA NE OLMALIDIR?
Enflasyonla gayret kapsamında sayın Nebati telaffuzla bunu uyguluyor. Enflasyonla gayrette iktisat uyum şurası dahil Hazine ve BDDK eş güdülme hareket etmelidir. Enflasyonla gayret kapsamında sene sonunda en azından önemli bir biçimde tedbirlerin alt alta koyulması ve açıklanması lazım. Son 24 yılın en büyük enflasyonunu yaşıyoruz. Kamu sistemlerinin bir bütün halinde çalıştırılmalı, enflasyonu düşürücü önlemlerin süratli bir halde alınması gerekiyor.”