Proje dizaynını, müellifliğini ve oyunculuğunu Meltem Gürlevik’in üstlendiği “Herkes Yolunda” isimli oyun, gitme-kalma çelişkisi içinde giderek yalnızlaşan bir karakterin bozkıra, çocukluk meskenine, annesine dönme sürecini husus ediniyor.
Oyun âlâ tenkitlerle yoluna devam ederken biz de Gürlevik’le bir ortaya geldik. Kendisine oyunun nasıl ortaya çıktığını, öykü anlatımında biçimin değerini ve bayan oyunlarının günümüzdeki durumunu sorduk.
“Herkes Yolunda” nasıl ortaya çıktı? Yazım ve sahnelenme sürecine dair bize neler söylemek istersiniz?
2019’da temellerini attığım kısa kısa kıssalardan açığa çıktı aslında. Hepsinin temelinde de gitmek ve bir anne-kız bağlantısı vardı. Bir bayan öyküsüydü yani. Tek kişilik bir öykü anlatımı düşünüyordum. İçinde müziğin, ışığın, dansın oyuncu olarak var olduğu bir metin arayışıyla yola çıktım. Oyundaki masallar falan aslında vardı fakat bu benim birinci pratiğim olduğu için yazma yüreğine ve motivasyona gereksinim duyuyordum. Pandemi, hayat gailesi sonrasında 2022’de tekrar başına oturdum. Birinci dikkatimi çeken şey, ortadan geçen vakte rağmen gitme konusunun yeniliğini katbekat artırmış olmasıydı.
Bütün metni doğaçlamalarla birlikte prova ede ede yazdım. Yazıya dökülmeyecek dans üzere şeyler de fotoğraf olarak aklıma yazıldı. Lakin grup kurup sahne üzerinde önemli ciddi çalışmaya ekim ayında başladım. Ocak üzere de bitti esasen.
‘TEZER ÖZLÜ VE SEVGİ SOYSAL ETKİSİ’
Sevgi Soysal’ın ‘Tutkulu Perçem’ ve Tezer Özlü’nün ‘Yeniden Akdeniz’ hikayelerinden ilham aldığınızı okuduk. Bize biraz bu süreci anlatır mısınız?
Ben hikaye okumayı çok severim. Tezer Özlü, Leyla Erbil, Sevgi Soysal çok beslendiğim bayan yazarlardır. Örneğin Tezer Özlü’nün hikayelerindeki isimsiz bayanlar üzere ben de bu oyundaki bayana bir isim vermedim. Rastgele bir bayan olabilir zira o. Pek çok kişi emsal şeyleri yaşıyor. Sevgi Soysal’dansa karakterin oyunsu yanını aldım. O bende daima yeni imajlar yaratıyor. Bu türlü bayanlar var. Tahminen ben de onlardan biriyim.
Bütün bunlarla bir arada bayan karakterler, toplumsal olana karşı çıkışlarıyla bir arada bana çok ilham verdiler. Öte yandan oyunda açık birtakım referanslar var. Mesela benim karakterim Tezer Özlü okuyor. Yeniden oyunda Sevgi Soysal’ın cümlelerini duyuyoruz.
Oyunun senaryosu, direktörlüğü ve oyunculuğu size ilişkin. Bu durumun avantajları ve dezavantajları nelerdir?
İşin başından beri başımda belirli imajlar vardı. Bir direktörle çalışıp ona bu imajları anlatmanın sıkıntı olduğu kanısına vardım. Oyun daha çok pratiğe ve provalara kalmıştı. Kendi işimi kolaylaştırmıştım yani, bunu bir avantaja dönüştürmüştüm. Çok güvendiğim insanlara özel bir gösterim yaptım, onlardan aldığım geri dönüşler sonucunda oyuna son halini verdim. İşin avantajı buydu.
Dezavantajı ise bazen kendimi yalnız hissediyordum. Bazen işin içinden çıkamadığım oluyordu. Bunu da bahsettiğim dış gözlerin yardımıyla kapattım. Yani çok bir dezavantajı olduğunu söyleyemem.
![](https://i0.wp.com/i.gazeteduvar.com.tr/storage/files/images/2023/03/31/herkes-yolunda-lPHf.jpg?w=740&ssl=1)
‘BU OYUNDA DÖRT OYUNCUYUZ: BAYAN KARAKTER, IŞIK, DEKOR, BİR DE SES’
Oyundaki ses ve renk kullanımı da ayrıyeten dikkat cazibeli. Biraz da bundan bahsedelim mi?
Yola çıkarken gayem öykü anlatıcılığıydı fakat bunu öteki bir biçimde anlatmak istiyordum. Bu oyunda dört oyuncuyuz. Bir bayan karakter var, bir ışık var, bir dekor var, bir de ses var. O denli bir şey yaratmak istedim ki biri birinden kopuk olmasın. Biri çıktığında oyun çökecek derecede hem de. Ses tasarımcımız Doruk, ondan istediğim şeyi harika formda yaptı. Işığı yapan arkadaşım Seril de birebir halde. Aklımdaki atmosferi renklerle çok hoş bir formda buluşturduk. Böylelikle istediğim birliktelik yaratılmış oldu. Bu açıdan şanslıyım. Grubuma de buradan çok teşekkür ediyorum.
“Herkes Yolunda” bir bayan kıssası. Gitmek isteyen ve türlü badireden sonra buna cüret eden bir bayanın öyküsü. Pekala bir kavram olarak “gitmek” size ne tabir ediyor?
“Gitmek” sıkıntısı son üç yıldır hayatımda. Oyundaki karakter üzere hayatıma bir anda dahil oldu. Arkadaşlarım ülkeden gidince bunun üzerimdeki tesiri iddiamdan de büyük oldu. Beri yandan işin bir de “kalmak” boyutu var. Gitmek kolay değil, kalmak da o denli. İkisi de bir çaba metodu. İkisi de arayışa dair. Bir bayan olarak var olma gayreti ise ekstra bir yük yaratıyor. Eril zihniyet her yeri kuşatmış durumda.
Oyunu oluştururken “gitmek” problemini çok istikametli olarak anlatmaya çalıştım. Mesela evvel bir erkek olarak babası gidiyor, sonra arkadaşları gidiyor falan. Karakter de bozkıra, çocukluğuna, dişil ve anaç olana, yani anneye gitmek istiyor.
‘KADIN OYUNLARININ ÇOK OLMASI VE İZLENMESİ DE KIYMETLİ BİR GÖSTERGE’
Sahnelerde giderek daha çok bayan kıssası izliyoruz. Bir muhalefet ve uğraş prosedürü olarak tiyatro sizin için ne söz ediyor?
Bence çok geç kaldık. 2023 yılında “Kadın oyunları arttı” diye bir cümle kuruyoruz, ne acı ki bu bizim gerçeğimiz. Yurt dışında da bir sürü oyun izliyoruz, orada sorun değişik bir yere gelmiş. Orada bayan problemi yok mu? Alışılmış ki var lakin tartıştığımız sıkıntılar öbür. Biz hâlâ temel şeylerin peşindeyiz, bunların aşılmış olması gerekiyordu.
Kadın oyunlarının çok olması ve izlenmesi de değerli bir gösterge. Demek ki bu bir muhtaçlık. Herkes tarafından takip ediliyor. Tiyatro bu noktada benim için kıymetli bir gayret alanı doğal ki. Ben bayanlardan ilham alarak ilerliyorum.
Bize tavsiye edeceğiniz oyunlar hangileri?
“Bir Tatlı Kaşığı Çamur” var. Bu da bir bayan kıssası. Rejisi ve oyuncuları da bayanlardan oluşuyor. Sahnede ortaya koydukları biçim çok hoş. “Istırap Korosu” da çok dinamik bir oyun. İki oyuncunun ortasında pinpon topu üzere akıyor oyun. “Tilkiler ve Berbat Kalpli İtler” de hoş bir oyun. O da göçmen bir bayanın kıssası.
Son vakitlerde neler yapıyorsunuz? Yeni projelerinizden konuşalım biraz da.
Diziler, kısa sinema projeleri oluyor natürel. Bunun haricinde ben kent plancıyım bir yandan da. Bu da benim için ekstra bir parametre. Sabah sekiz akşam beş bir mesaiyi tamamlayıp oradan oyun provalarına gide gele büyük bir emekle çıktı mesela bu oyun. Oyunumuz daha taze, bir mühlet bunun tadını çıkaralım. Sonra devamı gelecek şüphesiz.