Özlem Karahan
Melisa Kesmez, birinci hikaye kitabı ‘Atları Bağlayın Geceyi Burada Geçireceğiz’le okur karşısına çıktığında, kısa müddette dikkatleri üzerine çekmişti. Çabucak akabinde yayımlanan ve kendisine 65. Sait Faik Öykü Armağanı’nı kazandıran ‘Nohut Oda’ ile 2017 Notre Dame de Sion Edebiyat Ödülü’nde Mansiyon alan ‘Bazen Bahar’ yeniden büyük ses getirmişti.
Eserlerindeki incelikli lisan personelliği, gücünü gerçekçiliğinden alan öykü anlatıcılığı, seçtiği bahisler ve yarattığı öykülerle kısa müddette kendi özgün üslubunu oluşturan ve bugün “çağdaş hikayenin en değerli temsilcilerinden” olan Melisa Kesmez, yeni kitabı ‘Küçük Yuvarlak Taşlar’la okurlarını bir sefer daha selamlıyor.
“Bu kitap anne olduğum, bir anne olarak hayatımın çılgınca değiştiği, üzerine bir de pandeminin bütün cüssesiyle çöktüğü, konutu kapatıp karavanda yaşamaya başladığımız, insansız, oldukça izole, dünyadan uzak vakitlerde yazıldı,” diyor güzelliğin ve umudun tekrar parıl parıl parladığı ‘Küçük Yuvarlak Taşlar’la ilgili olarak. Melisa Kesmez’le “cüce roman” olarak tanımladığı yeni kitabını, anneliği, kadınlığı, erkekliği ve daha birçok şeyi konuştuk.
Çok evvelce dağılmış, üç kişilik bir çekirdek ailenin üç üyesini merkeze aldığınız üç hikayeden oluşuyor ‘Küçük Yuvarlak Taşlar.’ Nasıl şartlarda ortaya çıktı bu hikayeler?
Aslında bu bir hikaye kitabı değil. Bir cüce roman. Bu türlü söylemek hoşuma gidiyor. Muhakkak olaylara bir çekirdek ailenin üç bireyinin gözünden bakan üç kıssadan oluşuyor. Olağan, isteyen onları üç bağımsız hikaye üzere de okuyabilir, okurun okuma tecrübesine karışacak değilim lakin ben kelam konusu kıssaları oldukça teğelledim birbirine, bağımsız okumak biraz sıkıntı olabilir. Bu kitap anne olduğum, bir anne olarak hayatımın çılgınca değiştiği, üzerine bir de pandeminin bütün cüssesiyle çöktüğü, meskeni kapatıp karavanda yaşamaya başladığımız, insansız, hayli izole, dünyadan uzak vakitlerde yazıldı. Tohumları çok evvelden atılmıştı lakin. Birkaç yıl boyunca kırık dökük notlar aldım. Onları toparlamak için hayatım ve başım fazla doluydu. Aslında güzel de oldu, kitabı bir türlü yazamazken üzerine hayli düşünecek vaktim oldu bu sayede. Oturup yazmak için Nil’i doğurmam, lohusalığı atlatmam, pandeminin nispeten sona ermesi ve aklımda biraz yer açılması gerekti. Özetle tam vakitli annelik yaptığım bir vakitte, ekseriyetle Nil memedeyken yazdım diyebilirim. Nasıl yaptım, ben de bilmiyorum. Oldu bir halde.
Bir anne, bir baba ve bir evladın farklı vakitlerde, farklı yerlerde, farklı nedenlerle “dağılma”larıyla başlayan, birbirleriyle irtibatlı kıssalar bunlar. Çok insani, hayli tanıdık acılar var her bir hikayede kesinlikle umut var. Yazdığınız kıssaların finalde ışığa ulaşması tercihinizi biraz açar mısınız?
Yazmak biraz da hayal kurmak benim için. Umudu hayal ediyorum. Bir şeylerin düzgüne hakikat değişeceğini hayal ediyorum. Değişmese de inatla yaşayacak bir sebep bulduğumuzu hayal ediyorum. Dünyada düzgün beşerler olduğunu hayal ediyorum. Sanıldığı kadar depresif biri değilim sanırım. İçimde her şeye karşın bitmeyen bir sevinç ve optimistlik var. Öykülerime, oradaki karakterlerime de bulaşan bir optimistlik bu. İşler berbata gidiyor, ortalık toz duman oluyor, buhranlı vakitler her şeyi ele geçiyor fakat bir şeyler onları kara deliklerden kurtarıyor. Bunlar benim düzgünleşme hikâyelerim.
Yaşadığı periyodun ferdî ve toplumsal gelişmelerinden etkilenen bir müellif olduğunuzu söylemiştiniz eski bir röportajınızda. “Nohut Oda”dan bu yana hayatınızdaki değişimlerden biri anne olmanız. “Küçük Yuvarlak Taşlar”ın merkezindeki temalardan biri de annelik. Sizin tecrübenizle yeni kitabınızda annelik sorgulamaları olmasının nasıl bağları var?
Ben açıkçası anneliğe giriş sürecini nispeten hafif geçirdim. Hamileliğim de lohusalığım da izolasyona karşın kolay geçti. Anneliği o kadar da sorgulamadım, elimden geldiğince keyif almaya çalıştım, elbette makus günlerim oldu lakin hayatımdaki bu dramatik değişiklik beni hasta etmedi. O kadar delirmedim sanırım. Olabildiğince sakin ve sabırlı olmaya çalıştım. Bu sebeple kitaptaki annelik sorgulamalarını, bilhassa çileli olanları, etrafımda gözlemlemem gerekti. Bu süreçte ruhsal olarak arızalanan çok anne var, birçok itiraf etmese de annelerin büyük bir kısmı güçlü bir depresyonla boğuşuyor. Benim de etrafımda gereğince zorlanan anne vardı kitabı düşünürken ve yazarken. Bilhassa Gülsüm’ü yazarken onları çok okudum, dinledim.
Kitapta anneliği türlü bakış açılarıyla sorguluyorsunuz. Karakterlerin annelikle ilgili hisleri, tecrübeleri epey farklı. Yaşadığımız eril dünyada bayanın temel rollerinden biri annelik olarak görülürken, anneliğin “mümkün biçimlerini” işaret edip bir de tüm bu “biçimlerin” aslında olağan olduğunu göstermeniz bir politik tutum olarak okunabilir mi?
Annelik bir tercih, bir mecburiyet değil. O denli olmalı. Anne olmayı kabullenmek, bundan keyif almak bu işe istekli olmakla mümkün fakat. Annelik her bayanın yapabileceği bir şey değil. Birtakım hayatlarda ve zihinlerde sahiden bir yavruya yer yok. Bu iş birtakım uydurukçu annelerin ısrarla duyurduğu üzere “dünyanın en hoş şeyi” değil. Arızalarını gizleyen, her şeyin kusursuz olduğunu tez eden, yalnızca iyiyi gösteren annelere kızgınım. Bize resmen palavra söylüyorlar. Yutmamak gerek. Anneliği kutsal gösteren, anneyi kusursuz olmaya zorlayan, bunu yaparken onu bir çocukla tek başına bırakan, toplumdan dışlayan, işler yolunda gitmediğinde sade anneyi suçlayan her türlü telaffuz beni çok derecede öfkelendiriyor. Bir çocuğu şefkatli ve inançlı bir ortamda büyütmenin bir sürü yolu var. Bu annenin işi değil. Bu bir kadro çalışması. Güzel anne olmaya çalışan, lakin bunu yapmayı ne kadar istese de çuvallayan anne çok ve her biri anlayışı ve takviyesi hak ediyor; yargılanmayı, eleştirilmeyi değil. Bütün bunlar bir politik tutum olarak okunabilir, evet.
‘Küçük Yuvarlak Taşlar’daki karakterlerden Mehmet’le o denli bir “erkek” ve “baba” karakteri oluşturuyorsunuz ki, bu kere toplumların, kültürlerin dayattığı erkeklik kalıplarına “meydan okuyan” hal kendini gösteriyor. Günümüzdeki hâkim erkeklik ve babalık tariflerini nasıl yorumluyorsunuz?
Mehmet ender birisi. “Ben sende bütün erkekleri paka çektim” diyebileceğim derecede erkekliğiyle barışık, yaşadığı travmaya karşın ergenliğin karanlık sularında boğulmayan, yetişkin olmanın sorumluluklarının farkında, en kıymetlisi düzgün bir annenin büyüttüğü düzgün bir insan. Fakat evet, ben pek tanımıyorum bu türlü babalar, erkekler. Bizde erkeklik daha çocukluktan problemli inşa ediliyor, oğlan çocukları çok yanlış motivasyonlarla yetiştiriliyor. Sevgi, şefkat, yumuşak kalplilik, müsamaha, özeleştiri, yanılgının kabulü, özür dilemek zayıflık olarak görülüyor, gösteriliyor. Nedense “tuttuğunu koparmanın” yeterli bir şey olduğu sanılıyor. Pedagojiden en haberdar ailelerde bile bu işler arızalı. Kimse yoğurdum ekşi demiyor.
Öykülerinizde birey/toplum/sistem tenkitlerinizi öykünün ortasına yerleştirmiyor ya da olayları dramatize etmiyorsunuz. Daima daha sakin, olaylara daha tahlilci ve empatiyle yaklaşan karakterler ve kurguyla anlatıyorsunuz. Lisanınız, üslubunuz, hatta karakterlerin içinde bulundukları yerler bile karakterleri kadar sakin, hatta huzur dolu… Bu hal ve stilin nedenlerini biraz açar mısınız?
Bağıranın ne dediği işitilmez. Sanırım bu yüzden. Yazarken kederimi biraz taban akıntılarla anlatmayı tercih ediyorum. Öbür türlüsü didaktik geliyor. O edebiyat olmuyor, propaganda oluyor güya. İnsanın lakin sakinlik içerisinde hayatı anlayabileceğini düşünüyorum. Bu yüzden öyküleri suların durulduğu yerlere çekmeye çalışıyorum. Başım o denli çalışıyor benim. Öbür türlü eserler yazılamaz mı; elbette yazılır, severek de okurum aksiyonu yüksek, dramatik, şiddetli metinleri. Lakin muharrir olarak oraları kurcalamayı sevmiyorum. Kötücül karakter yazamıyorum mesela. Her karakteri kendi öyküsü içinde olumlamaya çalışıyorum. Zira galiba saf berbatlığa inanmıyorum ben. Berbat geçirilmiş çocukluk; dünyanın canına okuyan şey bundan oburu değil, her türlü arızanın altında bu var.