Melih Şabanoğlu

Galatasaray transfer devrinde zihinsel olarak Avrupa defterini kapatmış ve fizikî açıdan yetersiz kimi futbolcuları takımına katarak futbolcuları

Bu bir maç yazısı değil, daha çok bir tahlil diyebiliriz. Buna uygun olarak yazıya bir istatistikle başlamak istiyorum. Galatasaray geçen hafta 2-1 yenildiği Yukatel Kayserispor maçında tam 166 top kaybı yaptı. Bu dönem rekoruydu. Fakat bu maçta Galatasaray 765 kere topla buluştu. Bu da Galatasaray’ın yaklaşık her dört toptan birini rakibine verdiğini ortaya koyuyor. Bunun oransal karşılığı yüzde 21,69.

Yukatel Kayserispor maçı Galatasaray’ın en çok top kaybı yaptığı müsabaka oldu. Fakat oransal olarak baktığımızda bu dönem Galatasaray’ın yüzde 21,69’dan daha fazla top kaybı yaptığı bir müsabaka daha olduğunu görüyoruz; Trabzonspor maçı. Galatasaray’ın o maçtaki top kaybetme oranı yüzde 22,02’ydi. (631 sefer topla oynamaya karşı 139 top kaybı.)

Beni bu yazıyı yazmaya iten tam da bu oldu. Trabzonspor maçında Galatasaray yenilmemişti, lakin yorgun ve eksik Trabzonspor’u yenmeyi de başaramamıştı. Nedense o maçta alandaki oyundan daha çok, kadrodaki kimya sorunu gözüme çarpmıştı, hafif bir isteksizlik görülüyordu.

Yukatel Kayserispor maçında da misal bir kimya sorunu göze çarptı. Oynayan futbolcu kümesinin motivasyonunda dalgalanmalar vardı. Yani maçın kazanılması için önemli bir uğraş veren oyuncular bulunduğu üzere jübile maçına çıkmış üzere davranan öteki futbolcular da vardı.

Şimdi tam buradan geriye hakikat gideceğim.

Son devirde neredeyse bütün Galatasaray muhabirlerine birebir şeyler fısıldandı. Onlar da bunları bize aktardılar. Yukatel Kayserispor maçı öncesinde bize aktarılan ortak cümlelerden birisi şuydu; “Juan Mata idmanlarda çok yeterli, idman eksiğini kapattı.” Benzeri kalıplar Dries Mertens ve Maruo Icardı için de kullanıldı.

Yukatel Kayserispor maçı öncesinde Galatasaray taraftarını heyecanlandıran da bunlar olmuştu. Beşerler birinci kere bir ortada uzun müddet çalışan ekibin artık farklı bir futbol oynayacağını, oyun içindeki üretim meselelerinin büyük ölçüde üstesinden gelineceğini düşündüler. Yanıldılar (yanıltıldılar mı demeli) doğal. Bu nedenle de maçtan sonra büyük infial ortaya çıktı. Çünkü umutlar bir anda ümitsizliğe dönüştü. Bunun de tesiriyle bir anda Galatasaray’ın yeni teknik yönetici arayışında olduğu üzere haber ve fısıltılar kapladı ortalığı. Okan Buruk yüksek dozda eleştirilmeye başladı. Şimdiye kadar sessiz görünen toplumsal medyadaki Fatih Terim taraftarları hafif hafif konuşmaya başladılar.

Doğruyu söylemek gerekirse Okan Buruk’un Yukatel Kayserispor maçında kıymetli bir yanılgı yaptığını düşünüyorum. Yanılgı şu; Okan Buruk Mata, Icardi ve Mertens üçlüsüne birebir anda forma vererek hezimetin ana mimarı oldu.

Aslında burada çift kusur demek güya daha yanlışsız. Şundan; şayet bir durumda öbür faktörlerin tesirinde kalarak gerçekte formayı hak etmeyen futbolcuları oynatırsanız gruba iki taraftan ziyan verirsiniz. Birinci olarak oynattığınız futbolcuların ekibe katkısı çok az olacağı için maçı kaybetme mümkünlüğünü kendi elinizle yükseltirsiniz. İkincisi ve daha değerlisi, o durumda oynaması gereken asıl oyuncunun inancını kaybetmeye başlarsınız. Ki Okan Buruk’u bekleyen asıl tehlike de bu.

Örneklemek gerekirse. Şayet idarenin dayatması sonucunda Mata’yı ofansif orta alana, Icardi’yi santrfora, Mertens’i de sol öne koyarsanız maçı kazanma mümkünlüğünü bir epey düşürmüş olacağınız üzere, forma adaletini sarsmış olduğunuz için o oyuncuların yerine oynaması gereken oyuncu kümesinin da (Bafétimbi Gomis, Milot Rashica, Kerem Aktürkoğlu, Barış Alper Yılmaz, Sergio Oliveira, Léo Dubois) size olan inancını zedelemiş olursunuz. Bu da zorluk derecesi epey yüksek bir kimya sorunudur.

Bu süratli girişten sonra artık Galatasaray’daki yapısal görünümünü analitik bir çerçeve içinde kalmaya uğraş ederek anlatmaya çalışacağım.

1. Burada kompakt ve homojen bir strateji yerine, popülist bir çizgi izleyen Galatasaray’ın sanılanın tersine çok düzgün bir transfer dönemi geçirmediğini ileri süreceğim.

Galatasaray’ın kompakt ve homojen bir strateji izlenmediğine ait ileri sürdüğüm bulgular şöyle: Bir yanda hem yaş, hem maliyet / performans açısından düzgün işlere imza atıldı; Kâzımcan Karataş, Léo Dubois, Yusuf Demir, Fredrik Midtjø, Sergio Oliveira üzere. Bir yandan da takıma ikinci baharlarını bile yaşamayacak derece yaşlı ya da zihinsel olarak futboldan kopmuş oyuncular destek edildi, Mata, Mertens ve Icardi üzere.

Burada olağan temel sorun fazla performans alınamayacak oyunculara yüksek meblağlar ödenmesi. Bu açıdan transfer edilen kimi futbolcuların geleceğine değil, geçmişine yatırım yapıldığı çok açık. Bu da bize transfer periyodunda akıl ve stratejinin değil, taraftara oynama şehvetinin, yani popülist bakış açısının baskın geldiğini düşündürtüyor.

Yukatel Kayserispor-Galatasaray maçına sol önde başlayan Dries Mertens, takip etmesi gerektiği sağ bek Onur Bulut’u marke etmekte yetersiz kaldı. Devre ortasında da Okan Buruk tarafından yedek kulübesine çekildi.

1. Futbol bir performans sporu. Performansı belirleyen en değerli kriterlerden birisi yaş. Elbette yaş direkt kıymetli bir etken değil, kıymetli olan fizikî kapasite. Fakat fizikî kapasitenin yaşla direkt korelasyon içinde olduğu da bir gerçek. Evet, ligimiz oynanan futbolun temposu itibariyle Avrupa’nın önde gelen liglerinin altında. Buna rağmen ligimiz fizik çaba açısından hiç de yabana atılır bir yerde değil.

Buna rağmen atletizme sahip olmayan teknik, fakat yaşlı futbolcular için ligimizin epey zorlayıcı olduğu da açık bir gerçek. Yukatel Kayserispor maçında Mertens ve Mata’nın yaşadıkları fizik yetersizliği bu kapsamda ele almalıyız.

1. Konunun Galatasaray’ı yakından ilgilendiren öteki bir boyutu daha var. Belirli ki Galatasaray yöneticileri Avrupa defteri kapanmış, ya da kapanmak noktasına gelmiş yabancı futbolcuların ligimizin tempolu olmaması gerekçesiyle Galatasaray’da rahatlıkla oynayabileceği düşüncesindeler. Meğer bu çok açık bir yanılgı. Çünkü kavramsal seviyede bir futbolcu niye Avrupa’da artık oynayamıyorsa, tıpkı nedenlerden dolayı Galatasaray’da da oynayamamalı.

Mantığı şu; Galatasaray Türkiye’de Avrupa zihniyetine en çok benzemekle övünen (burada vaktinde Tevfik Fikret tarafından formüle edilen “Batıya açılan pencere” mottosunu hatırlamalıyız) bir yapı. Münasebetiyle Avrupa kulüpleri yaşı ve atletizmi geçmiş olan futbolculara niye kapılarını kapatıyorsa batılı duruşu nedeniyle Galatasaray’ın da tıpkı münasebetlerle bu futbolculardan uzak durması gerekmiyor mu? Gerekiyor, en azından prensip olarak. Ancak bu gerçekleşmiyor, çünkü Galatasaray’a batılıyla kendini eşit gören değil, Türkiye’yi batının ötekisi olarak kabul eden oryantalist bir zihniyet hâkim.

Transfer devirleri oryantalist zihniyetin en gözle görülür olduğu devirlerdir. Çünkü oryantalist genç Mertens’ler, Mata’lar, Icardi’ler yetiştirmekle ilgilenmez; o, bu futbolcuları transfer etmekle ve bununla övünmekle ilgilidir. Artı onları havaalanında karşılamakla. Oryantalist, “Avrupa Galatasaray’ın transferlerini konuşuyor” yollu haberlerle keyifli olur. Zira o Avrupalı olmayı Avrupa kulüplerine galebe çalmak olarak değil, “dünya yıldızları”nı Galatasaray’a getirmekle eşitlemiştir artık. Avrupa futboluyla ortadaki makasın, üretmek ve kazanmak kültürü yerine tüketerek böbürlenme kültürüne geçtiği için açıldığının farkında bile değildir.  

1. Oryantalizmin direkt tezahürü olan transfer şehvetine kapılmak sorununu Napoli-Mertens örneği üzerinden daha düzgün anlayabiliriz. Napoli, geçen yıl 30 maçta toplam 13 gole katkıda bulunan (11 gol, iki asist) Mertens’in kontratından çıkarak takımına Gürcistan’dan genç bir futbolcu ekledi. 10 milyon Euro bonservisle alınan 21 yaşındaki Gürcü Khvicha Kvaratskhelia, şimdiye kadar Napoli formasıyla oynadığı 25 maçta 25 gole katkı verdi (15 gol, 10 asist).

Soru şu; Avrupa’nın kalburüstü bir kulübü olması itibariyle kuramsal çerçevede Galatasaray’ın potansiyel rakipleri ortasında yer alan Napoli, yaşlı bir oyuncusunun kontratından çıkıp genç bir futbolcuya yönelirken, Kvaratskhelia’ya verilen bonservis ölçüsünün yaklaşık yarısını bir yıl içinde Mertens’e ödeyecek olan Galatasaray futbolda Napoli’yle nasıl rekabet edebilir, rekabet edebilir mi? Sorunun karşılığını herkes biliyor. Bu örneği, Mata ve Icardi, hatta Haris Seferoviç için de çoğaltabiliriz.

Burada kendimi daha uygun söz etmek için şunu da eklemek istiyorum. Mertens, Mata ve Icardi transferindeki ana sorun bu üç oyuncundan ikisinin, Mertens ve Icardi’nin birinci 11 için transfer edilmesi. Mertens açısından şu ana kadar gördüğümüz, Belçikalı oyuncunun yeterli niyetine karşın fiziğinin birinci 11’i kaldıracak düzeyde olmaması. Icardi açısından temel sorun ise zihinsel olarak futbolla bağının epey zayıflamış olması. Mata ise esasen rotasyon oyuncusu olması için transfer edildi. Özetle, Galatasaray için temel sorun olağanda rotasyon oyuncusu olmaları gereken bu şöhretli futbolculara performanslarının çok üzerinde paraların veriliyor olması.

1. Bu bir kenarda dursun. Bundan bağımsız olarak tartışmamız gereken bir husus daha var: Galatasaray’ın bu dönem için takım mühendisliği planlaması ne kadar yanlışsız?

Futbolda takım mühendisliği itibariyle optimuma en çok yaklaşan planlama, ülkü 11 ile rotasyon kümesi futbolcuları ortasındaki aranın en az olduğu planlamadır. Bu kritere Türkiye’deki 8+3 kuralını da eklemeliyiz.

Bu kriterler açısından baktığımızda görünen görünüm şöyle: Takım planlaması açısından uygun şeyler de var, eksik şeyler de, yanlış şeyler de.

Yukarıda maliyet / performans kriteri açısından Mertens, Icardi ve Mata transferlerinin yanlışlığına değindik. Temelinde yanlış atılımlara Haris Seferoviç de eklenebilir. Çünkü dünkü 2. Lig temsilcisi GMG Kastamonuspor karşısında bile fizik açıdan epey yetersiz görünen Seferoviç de birinci 11 değil, rotasyon oyuncusu olmayı hak eder ediyor üzere. Hasebiyle o da Galatasaray’dan maliyet / performans kriterinin çok ötesinde gelir kazanan futbolcu kümesinde yer alıyor.

1. Eksik şeylere gelince; takım planlamasında atlet oyuncuların eksikliği dikkat çekiyor. Gerçekte dönem başında Galatasaray’ın 2022-2023 takım planlamasında atletizm yeteneği açısından kâfi nota sahip tek oyuncu vardı: Patrick van Aanholt. (Ancak artık durum değişti; Galatasaray bu oyuncunun mukavelesinde önemli bir revizyon talep ediyor, Aanholt da bunu kabul etmiyor. Hollandalı bu nedenle formasını kaybetti. Orta transfer devrinde Galatasaray’dan gitmesi sürpriz olmaz.)

Şu an itibariyle Galatasaray’da üst düzey atletizme sahip tek oyuncu var: Sacha Boey. Fakat onun da dönem başındaki takım planlamasında düşünülmediği hatırlanırsa, güya 2022-2023 takımı oluşturulurken atletizm sorunu üzerinde hiç düşünülmemiş olduğu üzere bir fotoğraf ortaya çıkıyor.

Kadro planlamasında göze çarpan öbür bir eksiklik daha var; hava hâkimiyetine sahip cüsseli oyuncu sayısının azlığı.  Dünkü kupa maçına kadar Galatasaray’ın duran toptan skor üretememesinde bunun da hissesi olsa gerektir.

Son olarak Galatasaray’da yerli kanat forvet rotasyonunun yetersizliği de eksikler listesine eklenebilir. Barış Alper Yılmaz’a ek olarak Kerem Aktürkoğlu ve Yunus Akgün’ü kolay kolay yedekleyebilecek yerli bir oyuncu olsaydı, seçenek manasında Okan Buruk’un eli kuvvetlenmiş olacaktı.

1. İyi şeylere gelince. Bu ne kadar şuurlu yapıldı çok emin değilim, fakat Galatasaray’ın elinde işlenmeleri ve yetiştirilmeleri durumunda yıldız futbolcu olma potansiyeline sahip bir genç oyuncu kümesi var. Saymak gerekirse Sacha Boey, Mathias Ross Jensen, Victor Nelsson, Emin Bayram, Metehan Baltacı, Kâzımcan Karataş, Berkan Kutlu, Yunus Akgün, Barış Alper Yılmaz, Yusuf Demir, Kerem Aktürkoğlu bu kümede yer alıyor. (Yaşı çok genç olmamakla birlikte bonservisin alınması durumunda Milot Rashica’yı da bu kümeye ekleyebiliriz.) Ayrıyeten arttan gelen Jankat Yılmaz, Ali Turap Bülbül, Hamza Yiğit Akman, Baran Aksaka ve Beknaz Almazbekov nesli da var.

Potansiyelleri itibariyle bu futbolcu kümesine en yakın genç futbolcu nüvesi 1991-1994 yıllarında yürütülen bir proje doğrultusunda Galatasaray çatısı altında bir ortaya getirilmişti. Yıllar sonra, 2000’de, üç değerli yabancı futbolcu desteğiyle UEFA Kupası’na yürüyen, 1991-1994 ortasında bir ortaya getirilen bu genç futbolcu kümesi olacaktı.

1. Esasında Okan Buruk’un üzerinde durması gereken futbolcu kümesini bu oyuncular oluşturmalı. Zira Galatasaray kazandığı maçlar ve yetiştirdiği futbolcularla Avrupa futbol sahnesinde yıllar sonra yine kelam sahibi olacaksa o kadronun nüvesini bahsetmiş olduğum bu genç futbolcu kümesi oluşturacak. Hasebiyle Okan Buruk gözünü bu kümeye dikmeli, yalnızca para kazanmak için Türkiye’ye gelenlere değil.

Bafétimbi Gomis GMG Kastamonuspor’la oynanan kupa maçındaki performansıyla Galatasaray Tenkit Yöneticisi Okan Buruk’a birinci 11 bildirisi verdi. 

1. Son olarak bir tereddüdümü paylaşmak istiyorum. Dünkü GMG Kastamonuspor kupa maçında iki şey korkuttu beni. Birincisi Gomis’in 90 dakika oyunda kalması. İkincisi Mertens, Mata ve Icardi’nin forma giymemesi. Kaygımın nedeni ise şu: Şayet pazar günü Alanyaspor karşısında Mata, Mertens ve Icardi tekrar 11’de baht bulacaksa ve Gomis ise kupa maçı yorgunu olduğu gerekçesiyle yedek soyundurulacaksa Galatasaray Yukatel Kayserispor’a iki defa yenilmiş sayılacak benim gözümde, mağlubiyetten hiçbir ders almadığı için.