Mehmet Altan*
Siyasal iktidarın toplumu konuşmaktan bile korkar hale getirmek için hazırladığı Sansür Yasası AKP-MHP oylarıyla Meclis’te kabul edildi.
Türkiye normalleştiğinde bugünler utançla hatırlanacaktır. Zira benzerleri daha evvel de yaşandı ve geride yalnızca utanç bıraktı.
***
1954’ten sonra DP hoşgörüsüz ve sert bir hale yöneldi. Baskı kanunları birbirini izledi. Siyasal iktidar, yargıyı yargı olmaktan çıkardı.
Yargı hukuktan koparılınca yavaş yavaş devletin öteki kurumları da çökmeye, bütün kurallar ortadan kaybolmaya başladı. Devletin isminin olduğu fakat kendisinin olmadığı bir periyoda adım atıldı.
Baskı periyodunun çabucak başlangıcında, 1954 yılında yürürlüğe giren 6334 Sayılı Kanun, baskı rejimine dört dörtlük bir örnektir. Bu kanunla kurumları güçsüz olan bir devletin nasıl çökertildiğini görürsünüz.
Bu kanun, Demokrat Parti’nin çıldırarak “ispat hakkını” yasakladığı kanundur.
Gazetecilerin yaptıkları haberlerin doğruluğunu ispatlama hakkı bu maddeyle engellenir.
***
Görünürde yeni çıkan yasayla “namus, erdem yahut haysiyete hakarette bulunulması, prestij kıracak, şöhret yahut servete ziyan verebilecek bahislerin yayınlanması” yasaklanır.
Yasa, bu türlü bir kabahat işlendiği savı kelam konusu olduğunda savcıların direkt harekete geçmesine imkan sağlar.
Şikayete bağlı bu tıp kabahatlerin savcılığın direkt harekete geçtiği kabahatler kategorisine alınmasının tek bir nedeni vardır, Demokrat Parti ile ilgili tüm yolsuzluk haberlerinin yasaklanması. İspat hakkı bu nedenle basının elinden alınır.
***
Ne yazık ki hukuk devletini ortadan kaldıran bu akıldışı yasa 1960 yılına kadar yürürlükte kalır, gazetecilere yapılan ağır baskıların aracı olarak kullanılır.
Devlet hukukun düşmanı hâline gelir. Bu, Demokrat Parti’nin en ağır günahları ortasındadır.
Baskıya, sansüre, kaygıya, hukuksuzluğa, yolsuzluğa direnen gazetecilerden biri de Çetin Altan‘dır. O sırada 28 yaşındadır.
***
Basın Tarihi, yaşananları geniş açılı fotoğraflarla verir. Ekseriyetle ayrıntılara projektör yakmaz. Örneğin, Vikipedi’de Çetin Altan maddesinde her biri uzun uzun anlatımlara ve örneklere imkan veren bir cümleye rastlarsınız :
“Ulus‘tan sonra gazeteciliğe Hür Ses‘te ‘Şeytanın Gör Dediği’ başlığı altında fıkra yazarak devam etti.
Daha sonra Halkçı, Tan, Akşam, Milliyet, Yeni Ortam, Hürriyet, Güneş gazetelerinde ve Çarşaf dergisinde köşe yazıları yazdı.
Balkabağı adını taşıyan haftalık bir mizah mecmuası çıkardı ve radyoda ‘Çetin Altan Diyor ki…’ adlı bir program hazırladı.
Özellikle devrin devrimci gençleri ortasında çok tanınan oldu.”
***
Bir hayatın ağır bir periyodunu özetleyen bu anlatımda süratli geçilen, üzerine düştüğünüzde bile fazla ayrıntı bulamayacağınız cümle şudur:
“Balkabağı adını taşıyan haftalık bir mizah mecmuası çıkardı.”
Sansür Yasası, Meclis’ten geçince Basın Tarihi’ndeki benzeri devirlere geri dönmek istedim. Hem de Demokrat Parti periyodunu yazarken vurgu yapmadan geçtiğim, baskı devrine karşı o vakit 28 yaşında olan bir genç müellifin direnmek için çıkarttığı Balkabağı‘nı hatırlatmak istedim.
Araştırırken, Balkabağı‘nın 29 Nisan 1955 tarihli bir nüshasına Nadir Kitap sitesinde rastladım. Ben de daha evvel bir sayısını sahaflarda bulup babama ikram etmiştim. O da çerçeveletip çalışma odasının duvarına asmıştı.
***
Balkabağı için ortaya araya bulduğum en geniş bilgi ise Osmanlı ve Cumhuriyet devirlerindeki mizah gazetelerini anlatan Seyriadem.com mizah bloğunda var. (https://seyriadem.com/balkabagi-mizah-gazetesi/)
Ama o da iki satır:
“Çetin Altan tarafından 15 Nisan – 3 Eylül ortasında 21 sayı yayımlanmıştır. Demokrat Parti’ye muhalif bir yayın siyaseti izleyen Balkabağı‘nda Halim Büyükbulut, Eflatun Nuri gibi çizerlerin çizgilerine rastlıyorsunuz.”
Sitede Balkabağı gazetesinin 6 Mayıs 1955 tarihli 4. sayısının fotokopisi de yer alıyor.
Haftalık olarak Cuma günleri yayımlandığını, sahibi ve yazı işleri müdürünün Çetin Altan olduğunu görüyoruz.
Manşet ise bildik bir manşet:
“Savcılığa verildik”
Manşet altındaki cümle şöyle:
“Yalancı kahramanların foyasını ortaya koyacağız.”
Demokrat Parti’nin besleme basınından birinin şikayette bulunduğunu da birinci sayfadaki açıklamalardan öğreniyoruz.
Bu garip familyanın DNA’sı hiç değişmiyor anlaşılan.
***
Demokrat Parti periyodu özelliklerini anlatan çarpıcı örneklerden biri de bu haftalık gazetenin çizerlerinden Halim Büyükbulut‘un başına gelenlerdir:
“İstanbul’da doğmuş, karikatüre küçük yaşlarda merak sarmıştır. Askeri okula yazılmasına karşın, bir müddet sonra okuldan ayrılarak karikatür hayatına atılmıştır. Ulus ve Yeni İstanbul gazeteleri ve Dolmuş, Taş, Taş-karikatür dergilerinde çalışmıştır.
1957 yılında Ulus gazetesinde yayımlanan bir karikatürü yüzünden bölümün iktidarı tarafından 14 ay mahpusa mahkûm edilmiştir. Ayrıyeten, sorumlu müdür Ülkü Arman 1 yıl mahpus cezası almış ve gazete 3 ay kapatılmıştır.
Büyükbulut, bu cezayı tekrar zamanın öteki bir karikatüristi Ratip Tahir Burak ile bir arada çekmiştir. Mahpustan çıkınca bir mühlet İstanbul basınında çalışan Büyükbulut, televizyon kameramanlığı eğitimi almak için Almanya’ya gitmiş, bu sırada Almanya’da yayımlanan çeşitli mecmualara karikatür çizmiştir.”
***
Balkabağı‘nın başka karikatüristi Eflatun Nuri de siyasal İslam iktidarında üzerine şal örtülen karikatür geleneğimizin değerli karikatüristlerinden biridir.
Anılarını 2005 yılında Benim Adım Eflatun başlığı altında kitaplaştırmış, 3 Mayıs 2008 günü, 81 yaşında kalp krizi sonucu hayatını yitirmiştir.
***
Demokrat Parti’nin besleme basını… Gazetecilere tezlerini ispatlama hakkını yasaklayan İspat Hakkı Yasası…
Yaşadıklarımız o periyottaki baskıya ve baskı yollarına çok benziyor. Bunun en net ve somut göstergesi; basın tarihi…
Abdülhamit Periyodundan bugüne özünde değişen bir şey yok. Bugün de hukuku yok ederek devleti çökerten bir siyasal iktidar var karşımızda.
Ancak, enseyi karartmayın…
Bugünler de geçecek ve gelecek periyotlarda basın tarihi bunları hayret ve utançla yazacak.
Bu ülke, bir gün özgürlüğe kavuşacak…
—–
Kapak Görseli: seyriadem.com
* P24’ten alınmıştır.