Mehmet Altan*
İktidarda, Bülent Ecevit‘in ANAP ve MHP ile kurduğu koalisyon hükûmeti vardı. 18 Kasım 2002 tarihine kadar da iktidarda kalacak olan bu koalisyon ANASOL-M olarak da isimlendirilmekteydi.
***
1999 yılında iktisat yüzde 6,1 oranında küçülmüştü. Enflasyon yüzde 70’e ulaşmış, bütçe açıkları büyümüş, Hazine faizlerinin yıllık ortalama bileşik oranı yüzde 106’ya ulaşmıştı.
Koalisyon hükümeti 1999 yılında IMF’nin stand-by takviyesiyle üç yıllık bir programı uygulamaya koydu.
Program, meyvelerini 2000 yılında vermeye başladı. Ülkeye sermaye girişleri çoğaldı, lakin enflasyonda düşüş beklendiği kadar süratli olmadı.
Reel kur pahalanma eğilimine girdi. İthalatın süratle artması sonucunda dış açık korku verici boyutlarda büyümeye başladı.
***
Kasım 2000 sonunda likidite sıkışıklığı had safhaya ulaştı. Ekim’de yüzde 39 olan gecelik faiz Kasımda yüzde 95’e, Aralıkta ise yüzde 183’e çıktı.
***
Ekonomik beklentilerin olumsuzlaştığı bir ortamda, Hazine’nin yüklü bir borç itfası öncesinde, 19 Şubat 2001’de beklenmedik siyasi gerginlik yaşandı.
Gerginlik, Ulusal Güvenlik Heyeti toplantısında Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer ile Başbakan Bülent Ecevit ortasındaki tartışmayla patlak verdi.
21 Şubat 2001 tarihli toplantıda Sezer’in Ecevit’e “anayasa kitapçığı fırlatması”nın akabinde İstanbul Menkul Değerler Borsası’nda yüzde 18,1 oranında düşüş yaşandı, gecelik faizler yüzde 7.500’e kadar yükseldi.
***
Ecevit’in “devlet idaresinde kriz var” açıklamasıyla birlikte mali piyasalar paniğe kapıldı.
Gecelik faizlerin astronomik oranlara yükselmesine karşın yerleşiklerin ağır döviz talebi, Merkez Bankası’nın 5 milyar Dolarlık döviz satışıyla sonuçlandı.
***
Kamu bankalarının likidite gereksiniminin karşılanamaması, ödemeler sistemini kilitleyecek boyutlara ulaştı.
Banka sistemindeki büyük çöküşü önlemek için TL’nin yabancı para üniteleri karşısındaki kıymeti dalgalanmaya bırakıldı.
***
Bir gün evvel 670 bin TL olan Dolar 1 milyon TL’yi aştı.
Bunun sonucunda yabancı bankalar vadesi gelmemiş kredilerini geri çekmeye başlayınca 21 Şubat’ta bankalar ortası para piyasasında gecelik faiz yüzde 6.200’e kadar çıktı.
***
Yapılan bu örtülü devalüasyon ile TL’nin kıymeti yüzde 40 civarında düştü. Devletin borcu da 29 katrilyon TL arttı.
Reel iktisatta arz ve talep taraflı daralma meydana geldiği için krizden çıkış kolay değildi, yapısal ıslahatların yapılmaması ve siyaset kurumunun top çevirmesi nedeniyle deniz bitti.
Türkiye sert bir formda duvara çarptı.
***
2001 yılı banka sisteminin çöküş yılı oldu. 24 banka battı.
Devlet duruma müdahale ederek banka sahiplerinin ve yöneticilerinin kimilerinin mal varlığına el koydu. Kimilerini tutukladı.
***
Konu, basın tarihi iken bunları neden hatırlatıyorum?
Çünkü bu banka sahiplerinin bir kısmı tıpkı vakitte gazete sahipleriydi.
Bu bağlamda Sabah yayıncılığın patronu Dinç Alım ile Erol Aksoy, Cavit Çağlar üzere isimler tutuklanan medya işverenleri oldu.
Hem AKP iktidarının hem de havuz medyasının önü açıldı.
***
Dünü anımsamaz isek yarını düze çıkaramayız. Tıpkı felaketin içinde döner dururuz.
* P24’ten alınmıştır.