Türkiye 6 Şubat gününün birinci saatlerinden itibaren karşı karşıya kaldığı müthiş yıkımın içinde halen… Yaralı ve sıkışmış beşerler enkazlarda son bir umut kurtarılmayı bekliyor. Enkazlardan çıkmış, canını bir halde kurtarmış beşerler en temel gereksinimlere erişemiyor. Ülkenin geniş bir coğrafyasından üç gündür yardım çığlıkları yükseliyor.
Dünyanın her yerinde ve tarihin her devrinde, bu seviyedeki bir yıkım, işbaşındaki yöneticiler için sınanma olur. Büyük ve kalıcı sonuçlar doğurur. Türkiye’de de o denli oldu, oluyor. Ülke kentlerinin 8’de birinde yıkıma yol açan sarsıntının akabinde devletin imkanlarını elinde tutan ve yöneten siyasal iktidarın ne yaptığı, bu durumda ‘ne yapmadığı’ doğal olarak öne çıkıyor, sorgulanıyor.
İlk günden itibaren yaşanan aksaklıklar, bölgedeki ‘terk edilmişlik’ duygusu ve tüm bunlara ait haklı itirazlar ise iktidarın bu sınamadan geçemediğini gösteriyor. Lakin 20 yıllık iktidar pratiği, bu türlü kriz anlarında sorumluluğu kabul etmekten uzak oldu daima. Soma ve Amasra’daki madenci katliamlarında, demiryolu ve karayolunda meydana gelen büyük ‘kaza’larda, orman yangını, sel ve öbür zelzele felaketlerinde de aksaklıkların sorumluluğu üstlenilmedi, her şey yolundaymış gibi davranıldı. Halbuki artık yaşanan yıkım sorumluluklar gizlenerek halı altına süpürülemeyecek kadar büyük. Bu durumda ‘her şey yolunda’ propagandası tek başına işe yaramıyor ve öteki yollar aranıyor. Bu diğer yolların ne olduğu da her zamanki üzere iktidara yakın medya kuruluşları üzerinden takip edilebiliyor.
İktidar medyası da tıpkı sesi olduğu iktidar üzere birinci günü neredeyse felç olmuş üzere geçirdi. Pazartesi sabaha karşı gerçekleşen sarsıntıya dair birinci bilgiler salı (7 Şubat) günkü gazetelerde yer aldı. Bu gazetelerin haberlerinde ve köşe yazılarında daha çok bir ‘ne diyeceğini bilememe hali’ ile karışık hamaset göze çarptı. Türkiye’nin bu yıkım karşısında ‘tek yürek’ olduğu vurgusuna sığındılar. Kimi köşe müellifleri (Yeni Şafak’taki Ali Saydam gibi) oturdukları koltuklardan “99 sarsıntısında yardım takımları hasar gören binalara bir türlü gidememişti, ancak bu kere o denli olmadı” diye yazdılar. Kimileri (Sabah’tan Hilal Kaplan gibi) kriz idaresini eleştirenler için “akbabalar” ve “bunlar hasta” üzere hakaretlere yöneldiler. Bölgede yaşananlar hakkında ya hiç fikirleri yoktu, ya da –daha kötüsü– tabloyu bildikleri halde kendilerine diğer bir hengame arıyorlardı…
Bu ‘hamaset’ yolunda depremzedelere uzatılan mikrofonları geri çekip artlarını da döndüler, zahmetleri büsbütün es geçip sırf az sayıdaki organize kurtarma faaliyetine yönelip işler yolundaymış üzere davrandılar.
İlk günün sonlarında ortaya çıkan ikinci yol bir çeşit tehdit oldu. Bağlantı Başkanlığı, zelzele bölgesinde onca bağlantı kaynaklı sorun yaşanırken, kimi ileti ve yorumların ‘dezenformasyon’ ismi altında fişlenmesine yönelik bir uygulama hazırladığını duyurdu. Erdoğan da ikinci gün yaptığı konuşmada “savcıların çalıştığını” söyledi. Neredeyse tüm gazeteleri ve TV kanalları da bu kampanyaya katılarak, kimi vakit tek tek şahısları, kimi vakit genel olarak tavırları maksat aldılar.
TABLOYU İZAHA KÂFİ Mİ?
Yine de ‘takviye’ye muhtaçlık vardı. Hamaset de gözdağı ve tehdit de alandaki gerçekliği ‘izah etmeye’ yetmiyor çünkü. Böylelikle üçüncü bir yol daha döşendi: Mazeret! 6 Şubat günü meydana gelen zelzelelerin tarihî bir felaket olduğu, hatta neredeyse dünyanın gelmiş geçmiş en yıkıcı sarsıntısı olduğunu söylemeye başladılar. “Yüzyılın felaketi” olarak etiketlediler ve çeşitli ‘uzman’lara bu sarsıntının nasıl da baş edilemez sonuçlar doğuracak ölçekte olduğunu söylettiler.
Salı günü köşe muharrirleri “Çok şükür 99’daki üzere olmadı, AFAD her yere ulaştı” diye yazan Yeni Şafak gazetesi örneğin, bugünkü (çarşamba) birinci sayfasına “Yollar birinci gün geçit vermedi” diye haber koydu. Şöyle diyorlardı: “10 kente giden yollar hem iki sarsıntıda hasar gördükleri hem de ağır kar yağışı nedeniyle birinci gün yardımları aksattı. Biz de Ankara’dan yola çıktıktan fakat 20 saat sonra Adana Pozantı’ya ulaşabildik…”
Türkiye gazetesi “Dünya böylesini görmedi” manşetiyle çıktı. İsmini farklı mecralarda farklı farklı yazdıkları bir Japon profesörün Maraş zelzelesi için “Dünyanın en büyüğü” dediğini öne sürüyorlardı.
Sabah gazetesi sarsıntının dünya medyasını “dehşete düşürdüğünü” bunun “yüzyılın en büyük sarsıntısı olduğunu” iç sayfalarına manşet yaptı. Bir öbür sayfayı ise “En makûs senaryo gerçekleşti” manşetiyle yabancı uzmanların görüşlerine ayırdı. Hilal Kaplan da “Anadolu yerinden oynadı” başlıklı yazısıyla dayanak verdi bu yola…
Depremden sonra yayınlanan iki günün gazetelerine ve üç günlük internet performansına bakınca medyanın bu üç ayaklı plana tutunmaya çalıştığı görülüyor: Hamaset, tehdit ve mazeret… Vahim tabloyu izah etmeye kâfi mi? Tahminen bu soruya yanıt vermeye bile gerek yok…