Suriye’de 2011 yılının şubat ayında kimi kentlerdeki şovlarla başlayan ve kısa müddette kanlı ve dehşet verici bir iç savaşa dönen süreç 11 yılı geride bıraktı. Bu fecî savaştan geriye, kentleri ve altyapısı yıkılmış, parçalanmış, nüfusunun neredeyse yarısı göç etmiş bir Suriye kaldı.
Türkiye, 2011 yılından itibaren Suriye krizinin tam ortasında yer aldı. Bilhassa bu ülkedeki iç savaşa katılan cihatçı kümelerin Türkiye hududundan geçtiği ortaya çıktı. Esasen vakitle Türkiye-Suriye sonunun pek bir anlamı da kalmadı. Türkiye bir ‘vekil güç’ olarak Suriye idaresinin karşısındaydı ve neredeyse bütün planlar Esad idaresinin kısa müddet içerisinde devrileceği üzerine yapılmıştı. 2011 sonbaharında küçük kafilelerle başlayıp kısa müddette kitlesel akınlara dönüşen göçmen kabulü de büyük oranda bu yanlış varsayım üzerine yapılmıştı. Ancak Suriye idaresi yıkılmadığı üzere Rusya ve İran’ın da takviyesiyle ülkenin geniş bir kısmında savaşı lehine çevirdi, denetimi sağladı.
Türkiye, savaşın gidişatı bu istikamete evrildikten sonra iki temel nedenle vekâleti bir yana bırakıp şahsen alana da indi. Fırat Kalkanı, Zeytin Kısmı üzere askeri operasyonlarla kıymetli bir Türk askeri varlığı Suriye’ye girdi. Bu kentlerde “Özgür Suriye Ordusu” olarak isimlendirilen, fakat esasen pek birçok birbiriyle de husumetli hale gelmiş bulunan silahlı kümeler da kendi ‘asayiş’ alanlarını oluşturdular. Bunların ortasında milletlerarası aktörlerin ve ancak daha değerlisi ‘saha’daki en büyük güç olan Rusya’nın terörist kabul ettiği örgütler vardı.
Velhasıl, çok değişkenli, çok kuvvetli bir tablo, bir mayın tarlasıydı Suriye’nin kuzeyi. Ve bu ‘tarla’ 11 yıllık maceranın Türkiye’yi sıkıştırdığı bir alan oldu.
Nihayet bunun üstüne, artık Türkiye’nin taşıyamayacağı bir yüke dönüşmüş olan kitlesel göçün içeride yarattığı huzursuzluklar ve bu sıkıntıya ait telaffuzun edindiği güç eklendi. Ensar-muhacir telaffuzuyla başlayan göç öyküsü bu basıncın da tesiriyle “geri gönderme” yarışına döndü. Büyük ekonomik zorluklar eşliğinde girilen seçim koridorunda bu ‘geri gönderme’ işi iktidar açısından somut adım atılması gereken bir sorun alanıydı artık. Briket konutlar, istekli geri dönüş, tampon bölge… Hem PYD-YPG’ye karşı atılımlar hem de bu ‘geri gönderme’ konusu için aşılması gereken büyük mani ise Rusya’ydı. Rusya’nın bu hususlardaki temel talebi ise baştan beri birebir kaldı: Suriye idaresiyle, bizimkilerin deyişiyle ‘rejim ile’ temas…
Erdoğan son olarak Soçi’de görüştüğü Putin’den, bölgeye yönelik yeni operasyonlar için vize istedi ve aşikâr ki tıpkı duvar çekildi önüne: “Bunları Suriye idaresi ile konuşun”. Halbuki Suriye idaresi Türkiye için “Katil Esed” kalıbına sıkışmış bir mana tabir ediyor uzun müddettir. Bilhassa iktidara yakın medya kuruluşlarının ezici çoğunluğu çok uzun yıllardır bu söylemi tekerlemeye çevirdi. Suriye konusunda daha gerçekçi davranmak ve Esad idaresiyle görüşmek gerektiğini söyleyen muhalefet ya da basın mensupları ihanetle suçlandı. Manşetler, köşe yazıları, haber bültenleri, toplumsal medya mesajları… İktidarı destekleyen medya kuruluşları odunsuz bir kararlılıkla sürdürdüler bu tavrı.
Fakat bu sıkışmışlık içinde evvelki gün Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, aslında bir müddettir beklenen ‘yeni’ bir yönelime işaret edecek biçimde dikkat çeken bir açıklama yaptı. Erdoğan, Soçi dönüşü uçakta gazetecilere, “Putin bu hususlarda rejim ile konuşmamızı ima ediyor” demişti, ancak siyasal okur-yazarlığı olan çabucak herkes bunun ‘ima’dan ibaret bir telkin olmadığını anlamıştı. Erdoğan’ın lisanı bu kadarını söylemeye varmıştı. Yükün daha büyüğünü Bakan Çavuşoğlu sırtladı ve daha açık konuştu:
“[Bizim] Muhalefetle Suriye rejimini bizim bir biçimde anlaştırmamız lazım. Artık 11 yılı geçti. Çok insan öldü, çok insan ülkesini terk etti. Bu beşerler ülkesine dönmeli. Bunun için kalıcı barış olması lazım. Ateşkes olmadan tekrar inşa konusunda kimse yardım etmek istemiyor. Bu bahiste çalışmalarımızı ağırlaştıracağız.”
Türkiye 11 yıldır sürdürdüğü siyasetindeki zarurî değişimi, birinci kere bu derece üst seviyeden açık ediyordu. Hatta Çavuşoğlu Suriyeli mevkidaşıyla Belgrad’da “ayaküstü sohbet ettiğini” bile söyledi!
Normal şartlarda bu, o ülkenin gazetelerinde manşet olacak, en azından gazetelerin birinci sayfasında geniş görülecek, tahlil edilecek bir gelişmedir. Bakanın bu kelamlarını gazetenin birinci sayfasına koymayan bir yazı işleri takımının “mesleki jübile” yaptığı falan söylenebilir, olağan şartlarda. Lakin malum, bizde işler pek olağan değil.
Haber perşembe günü süratle yayılıp, daha o geceden Azez, El Bab, Cerablus üzere Türkiye’nin asker bulundurduğu Suriye kentlerinde “rejimle anlaştırılmak istenen” çok sayıda ‘Suriyeli muhalif’in sokaklara dökülmesine, hatta kimi kentlerde Türkiye bayraklarının yakılmasına karşın Türk basınında görülen tablo da bu anormalliği teyit etti. İktidarı destekleyen gazeteler, kelam birliği etmişçesine, daha gerçek söz etmek gerekirse “uyku birliği” etmişçesine bu haberi birinci sayfalarına taşımadılar.
Dün, Suriye’deki Türkiye askeri üsleri etrafında Cuma namazından çıkan kümeler gürültülü şovlar yaparken, Türkiyeli gazete okurlarının bir kısmı bu haberin değerini idrak edemediler!
İktidarı destekleyen gazetelerden, ‘İslami hassasiyetleri’ ile bilinen Yeni Şafak, Akit, Türkiye, Diriliş Postası, Milat, Doğruhaber …
Daha bulvar gazetesi formundaki Akşam ve Takvim…
‘Ana gazete’ Sabah…
Cumhur ittifakının küçük ortağı MHP’nin gazetesi Türkgün…
Bunların hiçbiri Dışişleri Bakanı’nın kelamlarını birinci sayfalarına koymadılar!
Demirören Küme aracılığıyla gruba katılan Hürriyet ve Milliyet de öyle… Hatta her ikisi de, Türk Büyükelçi Serdar Kılıç ve Ermenistan Meclis Lider Yardımcısı Ruben Rubinyan’ın 500 civarında telefon görüşmesi yaparak iki ülke ortasında bir olağanlaşma süreci ördüklerine dair bir ‘dış haber’i manşet yapacak kadar lokal gündemden uzaklaşmıştı. Lakin Suriye konusundaki bu çarpıcı gelişmeyi içeriye sıkıştırdılar.
Hatta İngilizce yayın yapan Daily Sabah ve Hürriyet Daily News gazeteleri bile Dışişleri Bakanı’nın kelamlarını birinci sayfalarına koymadılar.
Bu gazetelerin çabucak hepsinde, mesela Düzce’de ‘Delibal’ yiyerek kendinden geçen ayının haberi konmuştu birinci sayfalara. Ancak Türkiye’nin, ortasından kanlı bir savaş, milyonlarca göçmen, yeni pek çok gelişme ihtimali geçen bir bahisteki tavır değişikliği işaretini bu kadar önemsemediler!
Eğer balı ayı yedi ancak kafayı bizim medya bulmadıysa, bu tablo, Suriye konusunda iktidarın elinin ne kadar darda olduğunu gösteren başlı başına bir işaret olsa gerek. Yoksa Dışişleri Bakanı’nın ‘tarihi’ denebilecek bir demecini görmezden gelmek de nedir yahu? “Seçime kadar 2,5 milyon Suriyeliyi ülkesine göndermek” hayali için fazla zayıf ve titrek bir medya takviyesi değil mi bu? Ne diyelim, işleri güç.