CHP Küme Başkanvekili Engin Altay, kur muhafazalı mevduatlara ait Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati’nin yanıtlaması istemiyle TBMM Başkanlığı’na soru önergesi verdi. Altay, önergesinde şunları belirtti:
“Merkez Bankası’nın, ekonomik temelleri olmadığı halde faiz indirmeye başlamasıyla birlikte Türk Lirası rekor sayılabilecek seviyelerde bedel kaybetti, fiyat artışları durdurulamaz boyutlara ulaştı.
Aralık 2021’de tüm dünyanın kabul ettiği ekonomik tedbirler yerine, kur muhafazalı mevduat ismiyle, bankalardaki döviz ve Türk Lirası mevduata kur garantisi sağlayan, öteki bir tabirle vadeli mevduatın faizini kur artışı seviyesine çıkaran bir sistem uygulanmaya başlandı.
FARKLI KUR MUHAFAZALI MEVDUAT CİNSLERİ ORTAYA ÇIKTI
Bu uygulamayla; Türk Lirası mevduattan kur muhafazalı mevduata dönen mevduat, dövizden kur muhafazalı mevduata geçen mevduat, altından kur muhafazalı mevduata dönen mevduat, yurt dışından dövizle açılan kur muhafazalı mevduat ve gibisi çok farklı kur muhafazalı mevduat çeşitleri ortaya çıktı.
Uyulama kapsamında bankalara açılan kur muhafazalı mevduat hesaplarından Türk Lirası’ndan kur muhafazalı mevduata dönen mevduatların kur farkını Hazine üstlenirken, döviz ve altından dönenlerle yurt dışından açılanların kur farklarını da Merkez Bankası üstlenmektedir.
Merkezi idare bütçe uygulama sonuçlarıyla ilgili istatistiklerde Hazine’nin üstlenerek Devlet bütçesinden ödediği kur farklarıyla ilgili bilgilere aylık olarak ulaşılabilmektedir. Temmuz 2022 sonu itibariyle Devlet Türk Lirası’ndan dönen kur muhafazalı mevduatlar için 60,6 milyar lira bütçeden ödeme yapılmıştır. Ayrıyeten, dövizden kur muhafazalı mevduata geçen gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri için 2022 yılının birinci çeyreğinde 10 milyar liralık bir vergi gelirinden vazgeçildiği bilgisi de Hazine ve Maliye Bakanlığı temsilcileri tarafından TBMM Plan ve Bütçe Komitesi’nde açıklanmıştır.
“HERHANGİ BİR BİLGİ KAMUOYUNA AÇIKLANMAMIŞTIR”
Kur muhafazalı mevduatların büyük kısmının dövizden dönen mevduat olduğu bilinmektedir. Kur muhafazalı mevduatların yüzde 55-60’ının yurt içi ve yurt dışı kaynaklı dövizden dönen mevduat olduğu tezleri bulunmaktadır. Merkez Bankası’nın şimdiye kadar bu mevduatlar için ne kadar kur farkı ödemesi yaptığına ait rastgele bir bilgi kamuoyuna açıklanmamıştır.
Kur muhafazalı mevduat sistemi, Türkiye iktisadının geleceği için tasa yaratmaya başlamıştır. Bu mevduatın toplamı ve bütçeden yapılan ödemeler dışında hiçbir detayını kamuoyu bilmemektedir.
Kısaca Merkez Bankası diye isimlendirmemize karşın bankanın gerçek ismi Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’dır. Cumhuriyetimizin kıymetli kurumlarından biri olan Merkez Bankası’nın paylarının tamamına yakını Hazinemize aittir ve banka elde ettiği karı her yıl Hazine’ye aktarmaktadır. Münasebetiyle da Merkez Bankası’nın, kur muhafazalı mevduat için yaptığı ödemeler tartışmasız bir kamu harcamasıdır. Merkez Bankası’nın yaptığı ödemelerin gizlenmesi kur muhafazalı mevduatın devletimize olan toplam maliyetini gizlemektedir. Meğer yapılan ödemelerin kamuya açıklanmasında büyük bir kamu faydası bulunmaktadır.”
“YENİ BİR EK BÜTÇE ÇIKARMAYI DÜŞÜNÜYOR MUSUNUZ?”
Altay, önergesinde Bakan Nebati’ye şu soruları yöneltti:
“Kur muhafazalı mevduatların her ayın son cuma günü itibariyle döviz, Türk Lirası ve altın kompozisyonunu nedir? Kur muhafazalı mevduatların her ayın son cuması itibariyle, yurt içi gerçek bireyler, yurt içi hukuksal bireyler, yurt dışı adresliler ayrımını ne biçimdedir? Kur muhafazalı mevduat kapsamında döviz ve altından dönen mevduatın, dönüşüm kurları üzerinden toplam fiyatını ay sonları itibariyle dolar cinsinden ne olmuştur? Merkez Bankası’nın, kur muhafazalı mevduatlar için şimdiye kadar ödediği kur farklarının ölçüsü aylık bazda nasıl gerçekleşmiştir? Merkez Bankası yurt dışından açılan kur muhafazalı mevduatlara döviz bazında bankanın verdiği faiz ve kendisinin ödediği kur farkından farklı olarak faiz de ödemektedir. Bu hesaplar için yapılan faiz ödemesinin fiyatını da kaç TL’dir? Kur muhafazalı mevduatın, dolarizasyonu azalttığını ileri sürmenize karşın, Merkez Bankası finansal şirketler dışındaki şirketlerin döviz konumunu hesaplarken, kur muhafazalı mevduatı, döviz mevduatı olarak kabul etmektedir. Münasebetiyle tüm kur muhafazalı mevduatların “dolarize olmuş” mevduat olarak sayılmaz mıdır? İktisat idarenizin kur muhafazalı mevduat sisteminden çıkış için bir stratejisi bulunmakta mıdır? Açıklanan son OVP ile 2022 yılı bütçe açığı iddiası 278 milyar liradan 461 milyar liraya yükselmiştir. Bu açığın ne kadarı kur muhafazalı mevduat uygulamasından kaynaklanmaktadır? 2022 yılı başında bütçede ödeneği bulunmayan kur muhafazalı mevduat için Haziran 2022’de çıkarılan ek bütçe ile 40 milyar liralık ödenek ayrılmıştır. Buna rağmen Temmuz 2022 sonu itibariyle bütçeden bu maksatla 60,6 milyar liralık harcama nasıl yapılmıştır? Ödenek üstü bu harcamalar için yeni bir ek bütçe çıkarmayı düşünüyor musunuz?”