Genelde Afrika’nın makul bölgelerinde tespit edilen Maymun çiçeği, yüksek ateş, şişmiş lenf nodülleri, kızarıklık, kabarcık, halsizlik ve baş ağrısı belirtileri gösteriyor. Bilim insanları maymun çiçeği belirtileri ortaya çıkma mühletini iki ile dört hafta sürebildiğini açıklasa da Hollanda kuluçka mühletinin 8.5 gün olduğunu duyurdu. Türkiye’de maymun çiçeği hastalığı görülmezken hastalığın bulaşması beşerden beşere büyük teneffüs salgısı damlacıklarıyla oluyor.
Genelde Afrika’nın orta ve batı bölgelerinde tespit edilmesine karşın Mayıs ayıyla birlikte başta Avrupa ülkeleri olmak üzere onlarca ülkede tespit edilen maymun çiçeği tehlikesini sürdürüyor. Hastalıkla ilgili Sıhhat Bakanı Fahrettin Koca geçtiğimiz günlerde açıklama yaparak Türkiye’de maymun çiçeği hastalığı görülmediğini belirtti ve “maymun çiçeği temasla oldu, artı salgıyla geçiyor, damlacık enfeksiyonuyla geçmiyor. Hasebiyle salgın, pandemi ve gibisi olabilecek durum kelam konusu değil.” açıklamasında bulundu.
MAYMUN ÇİÇEĞİ BELİRTİLERİ NELER?
Hastalık, klinik olarak, ateş, halsizlik, yaygın kas ağrısı, deri döküntüleri ve büyümüş lenf bezleri ile kendini gösteriyor. 1980 yılında, aşı ile dünya çapında ortadan kaldırılan çiçek hastalığı virüsüyle birebir aileden gelen bir DNA virüsüdür. Maymun çiçeği ile suçiçeği virüsünün döküntüleri birbirine emsal lakin bedendeki yerleşimleri, hastalığın seyri birbirinden farklıdır. Çiçek virüsü aşı sayesinde yıllardır görülmüyor. Maymun çiçeği virüsünde lenf bezlerinin şişmesi bu hastalığı başkalarından ayırıyor. Kuluçka periyodu, yani bulaştıktan sonra belirtilerin görülmeye başlama mühleti 7-14 gündür. Döküntü ise ateşin başlamasından 1-3 gün sonra başlıyor. Döküntüler gövdeden çok yüzde, kollarda ve bacaklarda görülür. Lezyonlar, düz bir kızarıklık halinde başlayıp (makül), deriden kabarık hale gelir (papül); akabinde içleri berrak sıvı ile dolarak “vezikül” görünümü alırlar. Veziküllerin içindeki berrak sıvı sarımsı renkte bir sıvıya döner ve “püstüller” oluşur. Püstüller, kabuk bağlar ve kabukların düşmesiyle lezyonlar ortadan kalkar. Bu süreç, ekseriyetle 2-4 hafta sürer ve tabiatıyla düzgünleşir.
Maymun çiçeği virüsünün vücudun farklı bölgelerinde oluşan birtakım semptomları bulunmaktadır. Birinci tespit edilen semptomlar ortasında yüksek ateş, baş ağrısı, sırt ağrısı, kas ağrısı ve şişlik öne çıkıyor.
Ateş arttıkça bedende bir kızarıklık ve kaşıntı oluşmaya başlıyor. Bu genelde yüzde başlıyor ve daha sonra bedenin öbür noktalarına ulaşıyor. Genelde avuç içinde ve ayakların tabanlarında yaygın bir biçimde ortaya çıkıyor. Kaşıntı çok derecede rahatsız edici ya da acı verici olabiliyor. Öte yandan bu kaşıntı süreci geçtikten sonra ayak tabanları ve avuç içindeki yaralar kabuk bağlıyor ve geçiyor.
MAYMUN ÇİÇEĞİ TÜRKİYE’DE GÖRÜLDÜ MÜ?
Maymun çiçeği virüsü şu ana kadar resmi olarak dokuz Avrupa ülkesinin yanı sıra ABD, Kanada ve Avustralya’da görüldü. Olağanda Orta ve Batı Afrika’nın ücra köşelerinde rastlanan bu hastalığın görüldüğü Avrupa ülkeleri, Birleşik Krallık, İspanya, Portekiz, Almanya, Belçika, Fransa, Hollanda, İtalya ve İsveç oldu.
Sağlık Bakanı Koca, Cumhurbaşkanlığı Kabine Toplantısı’nın akabinde gazetecilerin sorularını yanıtladı.
Bakan Koca, maymun çiçeği virüsüne ait soru üzerine hastalığın temasla yayıldığını söyleyerek, şu tabirleri kullandı:
*Yurt dışında nasıl gelişti? Temasla oldu, artı salgıyla geçiyor, damlacık enfeksiyonuyla geçmiyor. Hasebiyle salgın, pandemi ve gibisi olabilecek durum kelam konusu değil.
*Lüzumsuz gündem yapmayalım, vatandaşı huzursuz etmeyelim. Hala de bizde görülmedi; ancak maymun çiçeğine misal belirtiler gösteren birçok virüs var.
*Her benzeri imaj için ‘maymun çiçeği’ demeyelim. Medyada birtakım haberler yapılıyor, görseller paylaşılıyor sonra testlerini yapıyoruz, negatif çıkıyor.
*İnsanlarımızda ‘Görüldü de bunu bir halde gizlediler mi, açıklamadılar mı, dünyada görülüyor da bizde niçin görülmüyor’ üzere bir telaşa sebep oluyor. Ağır temas olduğu durumlarda daha çok oluyor.
MAYMUN ÇİÇEĞİ NEDİR?
Maymun çiçeği hastalığı ile tıpkı virüs ailesinden gelen az bir hastalıktır. CDC’ye nazaran virüs birinci olarak 1958’de araştırma maymunlarının kolonilerinde keşfedildi.
Virüsün beşerdeki birinci hadisesi 1970 yılında Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde tespit edildi. CDC, bugün birden fazla maymun çiçeği enfeksiyonlarının hala orada meydana geldiğini, lakin hastalığın başka birtakım orta ve batı Afrika ülkelerinde de bildirildiğini söyledi.
MAYMUN ÇİÇEĞİ VİRÜSÜ NASIL BULAŞIR?
Enfekte hayvandan insanlara ısırık, tırmalama, hayvanın kan ve beden sıvılarıyla yahut etiyle temas, lezyonlara direkt temas yahut tüm bunlarla kirlenmiş cansız gereçten temasla bulaşır. Beşerden beşere bulaşma ise büyük teneffüs salgısı damlacıklarıyla olur. Büyük damlacıklar uzak uzaklıklara gidemediğinden beşerden beşere bulaşma için uzun vadeli ve yakın temas gerekir. Bu da Covid-19’a benzeri büyük salgınlar yapmasını engelleyebilecek bir özelliktir. Bulaşma yakın temas ve damlacıklarla olduğundan kesin olmamakla birlikte cinsel yolla bulaşın da olduğu düşünülmektedir. Son görülen hadiselerin bir kısmının bu yolla bulaştığı bildirilmiştir.
Afrika dışında son 50 yılda yaşanan en büyük salgın olan hastalığın nasıl bulaştığını da DSÖ yetkilileri açıkladı. Dünya Sıhhat Örgütü’nün yayılan hastalıklar ünitesinden sorumlu yöneticisi Maria Van Kerkhove, “Bulaşma hakikaten deriden deriye temas ile bulaşıyor. Şu ana kadar hastalık bulaşanlar bu durumu hafif atlatıyor” dedi.
NE KADAR ÖLÜMCÜL?
Bilim insanlarının geçmişte yaptıkları açıklamalara nazaran maymun çiçeği virüsü, çiçek hastalığına benziyor ve genelde hafif geçiyor. Hastalık birkaç hafta içerisinde kendi kendine büsbütün geçebilirken buna karşılık birtakım durumlarda çok ağır geçebiliyor. Batı Afrika’da bu hastalığın vefata sebebiyet verdiğine dair kayıtlar mevcut.
MAYMUN ÇİÇEĞİ TEDAVİSİ NEDİR?
Herhangi bir salgının önüne geçmek için, aşı yapılması değerli bir adım. Çiçek hastalığına karşı geliştirilen aşıların maymun çiçeğine karşı yüzde 85 müdafaa sağladığı da biliniyor.
Öte yandan antiviral ilaçların da tesirinin olduğu aktarıldı.
SALGINA YOL AÇAR MI?
Maymun çiçeği virüsünün belirti göstermesi bir avantaj. Belirtiler ortaya çıktığında hastalar izole edileceğinden Covid-19 üzere büyük salgınlar yapamayacağı öngörülüyor.