Gülnihal Özdener
Gittim… Gördüm… Yaşadım…
Orta Amerika’nın Kapitalist Şamanları
Üniversite mezuniyetime çok az kala, internette karşıma bir ilan çıktı:
“Yeni Bir Çağın Şafağı: Guatemala ve Honduras Gezisi”
KAYBOLAN BİR MEDENİYETİN İZİNDE: MAYALAR
Yıl 2012’ydi. Sonu yaklaşan Maya takvimi Türkiye’de pek bilinmezken, spiritüellik peşinde koşan batı dünyası bu bahisle çalkalanıyordu. O sıralar bulabildiğim tüm kaynaklardan Maya takvimine dair araştırmalar yapıyordum.
2010 yılında Meksika’ya birinci kere gitmiş ve ülkenin doğusunda bulunan Chichen Itza antik kentini ziyaret etmiştim. Bu seyahatim İspanyolca’ya başlamama ve yüksek lisansta antropoloji alanında devam etme kararıma sebep olmuştu. 2012 yılında, tam da Maya takviminin sonu yaklaşırken bir kere daha bu topraklarda bulunma imkânı, hatta bu sefer şahsen şamanlar eşliğinde olması… Sonunda merakımı kaynağında giderebilecektim.
MAYA TAKVİMİ İÇİN KÜÇÜK, İNSANLIK İÇİN BÜYÜK BİR DÖNEM
Gezi rehberlerimizin biri Amerikalı, başkası El Salvadorluydu. Yaşını başını almış iki hanım. Ayrıntıları kendileriyle netleştirdim. Kamera, not defteri, ses kayıt aygıtı falan derken yardıma gereksinimim olacağını düşünen babam da bana eşlik etmeye karar verdi. Türkiye’den Guatemala’ya yaklaşık bir tam gün sürecek aktarmalı bir seyahat ayarladık. Guatemala kentinde, tamamı bayan olan öteki iştirakçilerle bir ortaya geldik. Ben dahil herkes, onlarca Maya piramiti göreceğimiz seyahatin içeriği ve rotası sebebiyle hayli duygusal, ümitvar ve heyecanlıydı. 22 farklı Maya halkına konut sahipliği yapan Guatemala’da bir çağın kapanmasına ve insanlık için yeni bir periyodun başlamasına biz beyazlar şahitlik edecektik!
ŞAMAN EZOTERİZMİ (!) PARAYA DÖNÜŞTÜRÜLMÜŞ
Bu seyahatte Guatemalalı üç erkek şamanla tanıştık. Yaşları 60-75 ortasında değişiyordu. Üçüne de Tata diyorduk; Kʼicheʼ Maya lisanında büyükbaba demek.
VER 50 DOLARI, YAZGISINI ÖĞREN
Tatalardan biri, 22 halkın toplu merasimlerini yöneten, ülkenin “en kıdemli ve meşhur” şamanıydı. Seyahatimizden sonra birebir yıl Maya takvimiyle ilgili bir belgeselin baş karakteri olacaktı. Seyahat ise bilhassa bu şamanın ismiyle tanıtılmıştı. Kendisi El Salvadorlu rehberimizin eşiymiş halbuki, o ilişkiyi sonra öğrendik. Aralıklı bir adamdı. Seyahatimiz sırasında yalnızca 2-3 gün bizimle vakit geçirdi. Bu müddet zarfında da isteyenlere 50$ karşılığında Maya takvimine nazaran astroloji okumaları ve bir ölçü ek fiyatla daha geniş bir “gelecek tahmini” yaptı, lakin şahsî olmasına karşın bu seanslarda kayıt almak mutlaka yasaktı. Bol bol yeni çağın geldiğinden, artık bir dönüm noktasında olduğumuzdan dem vuruyordu.
KAN KOKAN BİR YERDE TAKVİM GÜZELLEMELERİ
Tüm bu konuşmalar, Antigua kentinde, avlusunda, koridorlarında ve duvarlarında İspanyol kâşiflere (istilacı demek daha yanlışsız olabilir) ilişkin zırhların, kılıçların, gürzlerin mevcut olduğu barok bir binanın içinde yapılıyordu. Guatemala ve etrafındaki yerli halkların soykırımına sebep olan bu gereçler, ben ve babam dışında güya öteki kimseyi rahatsız etmiyordu…
GERÇEKLERDEN HAZZETMEYEN REHBER
Bir başka Tata seyahatin büyük bir kısmında bizlere eşlik eden 70’lerinde, sessiz ve mahcup biriydi. Günlük şaman ritüellerimizi o yapıyordu. Öteki Tatalar üzere o da İngilizce bilmiyordu. Ülkenin resmî lisanı olan İspanyolcayı ve kendi yöresel Maya lisanını konuşuyordu. Kümede El Salvadorlu rehberimiz dışında, Tata ile direkt bağlantı kurabilen tek şahıstım. Birkaç gün içerisinde kendisiyle sohbet etmeye bile başlamıştım; merak ettiğim mevzuları Tata’ya soruyor ve samimi yanıtlar alıyordum. Bilmediği bir şey olduğunda açıkça bilmediğini söylüyordu, bildiklerini ise süslemiyordu. Kimseyle pek konuşmayan Tata, bir müddet sonra bana Guatemalanın kanlı ve ırkçı siyaseti içerisinde darmadağın olan ailesinin öyküsünü bile anlatmıştı. Lakin bu rahat irtibat El Salvadorlu rehberimizi açıkça huzursuz ediyordu. Uzaylılarla Mayaların ilişkileri hakkında yöneltilen sorulara heyecanla yanıt veren rehberimiz, benden gelen arkeolojik yahut antropolojik sorulara açıkça reaksiyon göstermeye başladı.
UZAYLI VE “ENERJİ” HER VAKİT SATAR
Ekibin geri kalanı çeşitli kristallerin gücü, piramitler vasıtasıyla güç alışverişi, astral bağlantı, Mayaların atalarına mesken sahipliği yapan takımyıldızlar, jaguar efsanesi ve “meşhur” Tatanın jaguar rehberliğinde şamanlığa seçilme kıssası üzere biraz daha mistik bahislere istek ediyordu. Üçüncü Tata ile tanıştığımızda herkes bu gizemli dünyanın büyüsüne kapılmıştı bile. Ağzı bol laf yapan, kıssalarını ayakta ve büyük bir şevkle ballandırarak anlatan bir adamdı. Bakışlarında bilgelikten fazla kapitalizmin ateşi yanıyordu; belli ölçüde bir Amerikan doları karşılığında astrolojik okumalar yapabilir ve sana geleceğini anlatabilirdi!
HALKIN KAYGISINA YOK MU BİR DEVA?
Yerli halk ise işinde gücündeydi. Maya takvimi hezeyanına kapılan yoktu; lakin ülkeye akın akın gelen turist kafilelerinin kısmen canlandırdığı iktisat onları mutlu ediyordu. Başşehir Guatemala kentinde her mağazanın, bankanın, marketin önünde silahlı müdafaalar beklerken, öteki kentlerde, köylerde hayat sakin, çoluk çocuk genç yaşlı rahat bir halde alışverişini ve ticaretini yapıyordu. Klasik bayramlar haricinde Maya şaman merasimlerini göremezdiniz ve halkın birçok zati Hıristiyan’dı. Orta Amerika’da 400 sene boyunca kültürel, dinî ve etnik katliam yapan İspanyol istilacılarının bıraktığı makûs enerjiyi kristallerle yahut şaman merasimleriyle temizlemeyi düşünen kimse yok üzereydi.
Gülnihal Özdener