Dalyan’da ünlü mavi yengeç çok talep nedeniyle turistlere yetişmiyor. Yöre balıkçılarının bir vakitler çöpe attığı mavi yengeci turistler o kadar çok seviyor ki dalyandan çıkan yengeç talebi karşılamaya yetmiyor. Bu nedenle Adana ve Edirne’den mavi yengeç getirtiliyor. Bölgede mavi yengeç turizmin bir kesimi haline geldi.
Caretta Carettaların üreme alanı olan İztuzu Plajıyla ünlü Muğla’ya bağlı Ortaca İlçesinin Dalyan beldesi son yıllarda bölgenin yaygın cinslerinden mavi yengeci de turizmin bir kesimi haline getirdi.
Yöre insanlarının 1971 yılında kurduğu Dalyan Su Eserleri Kooperatifi (DALKO), turistlere tüketime hazır durumda mavi yengeç sunmaya başladı.
Yaklaşık 5 yıl evvel başlayan uygulamaya turistler o kadar çok ilgi gösterdi ki; bölgedeki istihsal alanından çıkan eserler talebi karşılamaya yetmedi. DALKO bu nedenle Adana ve Edirne’den Mavi Yengeç getirtmeye başladı.
YILDA 25 TON TÜKETİLİYOR
Boyutuna nazaran yarım ve 1 kiloluk paketlerde 30 ve 50 TL’ye satılan Mavi Yengeçler yılda 25 ton tüketiliyor.
‘DAHA EVVEL ÇÖPE ATILIYORDU’
DALKO Lideri Arif Yalılı, bölgede balıkçılık yapan halkın yıllarca çıkan mavi yengeçleri çöpe attığını söyledi.
Balıkçıların ağlarından çıkan yengeçleri kullanmadıklarını belirten Yalılı, “Kooperatif de çıkan yengeçleri kullanmıyordu. Bu eseri kıymetlendirmek istedik. Kurduğumuz tesiste tüketime hazır durumda mavi yengeç sunuyoruz. Dalyan’a gelen konukları kooperatifin merkezine davet ediyoruz. Burada canlı hallerini de görüyorlar. Pişirip, paketleyip ikram ediyoruz. Teknede servis yapıyoruz” diye konuştu.
‘YARIM SANTİMETRE FARKLA YÜZBİNLERCE BALIĞI KURTARDIK’
Dalyancılık sistemi ile balıkçılık yapılan kooperatifte yıllık üretimin yüzde 99’luk kısmını kefal balığı oluşturuyor. Büsbütün doğal ortamda yetişen topan ve ceren kefal yurt dışına da ihraç ediliyor. Kefal yumurtası da işlenerek satılıyor.
Yalılı önceliklerinin üretimi artırmak olduğunu belirterek; “Bu nedenle bakanlığın bildirimlerine büsbütün uyuyoruz. Hatta kefal üretimini artırmak için kendi tecrübelerimizi bu işe aktardık. Yasa dalyanlarda kullandığımız tel örgüleri 3 santimetre kare olarak belirlemesine karşın biz yarım santim daha geniş örgü kullanmaya karar verdik. Böylelikle üretimi yüzde 100 oranında artırdık” tabirlerini kullandı.
‘KEFALLERİ DENİZDE TAKİBE ALDIK’
Tel aralığını büyütmeleri sayesinde yüz binlerce balığın kurtulduğunu ve üreme fırsatı bulduğunu belirten Yalılı kelamlarını şöyle sürdürdü;
“200 gramlık, pek de besin pahası olmayan balıkların telden geçmesini hedefledik. Bu küçücük balık bile binlerce yumurta bırakabiliyor. Bölgede popülasyon değerli ölçüde arttı. 5 tanesi bir kilo gelen balığın çok büyük besin kıymeti yok.
Dolayısıyla o balıkların denize ulaşarak yumurta atmalarını sağladık. Ancak kendi halinde bırakmadık. Gece gündüz işçimiz denizde balıkları gözledi.
Yumurtlama periyodunda avlanılmasının önüne geçtik. Bunun da meyvesini aldık. Daha evvel yıllık 350 bin kiloları geçmeyen üretim 600 bin kilolara ulaştı. Amacımız 1 milyon kilo”
‘KOOPERATİF BORÇ İÇİNDEYDİ, YÖNETECEK ADAM BULAMADIK’
Türkiye’de kooperatifçiliğin sıkıntı olduğunu belirten Yalılı şunları söyledi:
“2017 yılında kooperatif 4 milyon lira borçla batmış durumdaydı. Neredeyse kayyuma devredilecekti. Ben idareye talip olduğumda yanıma alacak yönetici bulmakta zorlandım. Kimse sorumluluk almak istemedi.
3 yılda borç bırakmadık. Ekipmanları yeniledik, yeni tesisler açtık. Kooperatifin işletme dokümanı bile olmadığını öğrendik. Tüm eksikler tamamlandı. Artık çok uygun durumdayız.
Türkiye’ye kefal havyarını, mavi yengeci yayan kuruluş olduk. Maksadımız ülke beşerinin ucuz balık yemesini sağlamak. Bundan artarsa da yurt dışına göndererek döviz girdisi elde etmek istiyoruz.
İtalya ve Kanada’ya eser gönderiyoruz. Uluslar ortası alanda birçok evrak aldık, mükafatlar kazandık. 54 bin dekarlık alanda çalışıyoruz. 5 yıl evvel kaçak avcılık yüzde 99 düzeylerindeydi. Artık yüzde 1 bile kalmadı”