Pelin Ünker
Marmaris’te 21 Haziran günü çıkan orman yangını henüz söndürülemedi. Sabah prestijiyle havadan müdahale tekrar başladı.
Marmaris Belediye Lideri Mehmet Oktay, DW Türkçe’ye yaptığı açıklamada, yangının büyük oranda denetim altına alındığını ve bu alanlarda soğutma çalışmalarına başlandığını söyledi. Hisarönü-Değirmenyanı-Başyurt mevki ile Yeşilbelde-Okluk yol ayrımında kalan alanda yangının devam ettiğini tabir eden Oktay, “Söndürme çalışmaları havadan ve karadan sürüyor. Tek dehşet esmeye başlayan rüzgâr. Tüm gruplar teyakkuz halinde, alevler büyümeden söndürmeye çalışıyor” dedi.
4813 futbol alanı büyüklüğünde
Muğla Büyükşehir Belediyesi’nin açıklamasına nazaran ise şimdiye dek 3 bin 417 hektar yani 4 bin 813 futbol alanı büyüklüğünde orman alanı ziyan gördü.
Geçen yıl 28 Temmuz-12 Ağustos ortasında da Türkiye’nin güneyinde yaklaşık 124 bin hektarlık, 174 bin futbol alanına denk orman alanı yangınlar sebebiyle kaybedilmişti.
Peki orman yangınları neden önlenemiyor?
DW Türkçe’ye konuşan Türkiye Ormancılar Derneği Batı Akdeniz Şubesi İdare Heyeti Lider Prof. Dr. Tuncay Neyişçi’ye nazaran günlerdir süren yangının söndürülememesinin temel nedeni evvelki yangınlardan ders çıkarmamak.
“Orman yangını uzmanı riski görürdü”
“Her yangında biz her şeyi yine keşfetmeye çalışıyoruz” diyen Neyişçi, yıllardır yazılan raporların hiçbirinin dikkate alınmadığını söylüyor. Neyişçi, “Marmaris’teki yangını birinci gören kişi, o yangına birinci giden, âlâ eğitilmiş bir orman mühendisi, orman yangını uzmanı olsaydı, o yangının büyüyebileceğini çok net olarak görürdü” diyor ve ekliyor: “Eğer siz yangının büyüyeceğini öngörürseniz önlemlerinizi ona nazaran alırsınız. Yangının çabucak çıktığı noktalarda söndürmeye değil. Ben bu yangını bu şartlarda, yangının süratiyle ilgili olarak hangi kilometrede, hangi sistemlerle önleyebilirim dersiniz. Yangını en kısa arada söndüreyim diye yaklaştığınız vakit mevziyi kaçırırsınız.”
Türkiye’deki ormanların büyük bir kısmının yanma riski yüksek ormanlar haline geldiğini belirten Neyişçi’ye nazaran, yangın mevsiminden evvel ormanların çarçabuk tutuşabilecek kısımlarının orman sistemi dışına çıkarılması ya da risklerinin düşürülmesi gerekiyordu.
Ancak Neyişçi bunun yapılmaması bir yana yangınlar sonrası yetiştirilen ormanların bile yanma riski yüksek ağaçlardan oluşturulduğunu söylüyor. Orman Genel Müdürlüğü’ne düşen temel vazifenin, çıkan yangınları söndürmekten çok yangın riski düşük, yangına dirençli ormanlar kurmak olduğunu vurgulayan Neyişçi, bu dikkate alınmadığı için 30 sene evvel dikilen ormanların da 10 sene evvel dikilenlerin de yandığını söylüyor.
“Harcadığımız parayla kalacağız”
Profesör Neyişçi, “Helikopterle ve uçakla sönmeyecek, harcadığımız parayla kalacağız Marmaris’te. Manavgat’ta da bu türlü oldu. Yangın yağmur başladığı için söndü. Helikopterler tesirli olduğu için değil, helikopterlerin tesirli çalışması için de sizin yanma riski düşük ormanları hazırlamış olmanız lazım. Bu şiddette yanan bir ormana 40 tonluk değil, 100 tonluk su da atsanız söndürmeniz mümkün değil” diye konuşuyor.
Neyişçi’ye nazaran, yangınları önlemek için servi ağaçlarından rüzgâr perdeleri oluşturulması gerektiği bilimsel raporlarda yer alsa da yetkililer bunu dikkate almıyor: “Rüzgâr suratı vardı, genel müdür o denli diyor, akademisyenler o denli söylüyor. Ya rüzgâr, yangın varsa rüzgâr olacak. Artık siz bu rüzgârı engellemek için 80 yıldan beri ne yaptınız? Yüz yıldan beri ne yaptınız orman içerisinde? Soru bu.”
Ege bölgesiyle Akdeniz bölgesi ortasında rüzgâr, topografya ve bitki örtüsü açısından çok radikal farklılıklar olduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Neyişçi, bu farklılıklar nedeniyle Antalya’da uygulanan bir tekniğin Ege’de uygulanamayacağını söz ediyor. Orman Genel Müdürlüğü’nün bu farklılıkları dikkate almadığını savunan Neyişçi, “Niye Marmaris’te yahut geçen sene Manavgat’ta orman yangınları büyüdü? Zira orman yangınları konusunda uzman elemanımız yok” diyor.
“Gerekli hazırlıklar yapılmadı”
DW Türkçe’ye konuşan emekli pilot Bahadır Altan’a nazaran de yangın öncesi gerekli hazırlıklar yapılmadı.
Türkiye’de 1 Haziran 31 Ekim ortasının yangın dönemi diye tanımlandığına işaret eden Altan, “Yangınlar başladıktan sonra 4 Temmuz’da ihaleyle gelecek diye bir açıklama yapan bir bakan var. Tek başına bu örnek, gereğince evvelce hazırlık yapılması gereken bir sorumluluk gerektiğini kavramadıklarını ve bu sorumluluğun gereğini yerine getirmediklerini gösteriyor” diye konuşuyor.
Tarım ve Orman Bakanı Prof. Dr. Vahit Kirişci, Marmaris’teki yangına ait 22 Haziran’da yaptığı açıklamada, 4 Temmuz’da gece görüşlü 10 helikopterin bakanlık envanterine katılacağını duyurmuştu.
“Sorun uçak ve helikopterler değil”
Bahadır Altan, sorunun uçak yahut gece görüşlü helikopterlere indirgenmesini de de yanlış buluyor. Yangınlarla yalnızca uçak yahut helikopterle uğraş etmenin mümkün olmadığı görüşünü paylaşan Altan’a nazaran asıl deva iklim krizine karşı radikal önlemler almak. Altan, “Öncelikle kömürden vazgeçmek, sonra fosil yakıtlardan vazgeçmek ve ekolojik kırımı durdurmamız gerekiyor” diyor.
Uçak pilotluğunun yanı sıra helikopter pilotluğu da yaptığını belirten Altan, helikopterlerin gece görüşü de olsa yangınla gayrette tesirli bir savaş veremediği görüşünde.
Ana muhalefet partisi CHP’nin de tenkitlerini uçak ve helikopterler üzerinden yönelttiğini tabir eden Altan, “Şu kadar uçak, bu kadar helikopter katılıyor söndürmeye diye iktidar da daima sayıları konuşuyor. Bu da bir gösteriye dönüşüyor. Fakat oradaki ağaçların, sincapların çığlıkları duyulmuyor” tabirlerini kullanıyor.
Cumhurbaşkanı Erdoğan “idam” dedi
Öte yandan orman yangınının akabinde gözaltına alınan bir kişinin, yangını üç farklı noktaya sigara izmariti atarak çıkardığını itiraf ettiği belirtildi. Kuşkulu daha sonra tutuklandı. Orman yangını devam ederken bölgede incelemelerde bulunan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Marmaris’te tutuklanan kuşkulu hakkında; “Caydırıcı bir ceza. Ucu nereye dayanıyor idama mı idama…” ifadelerini kullandı.
Ancak Altan’a nazaran orman yangınları, bir hatalı bulunarak “bu yaptı” denecek kadar kolay bir olay değil. Doğayı koruyan siyasetlerin oluşturulması ve buna bütçe ayrılması gerekiyor. Cumhurbaşkanlığı İrtibat Lideri Fahrettin Altun’un yangına ilişkin “Sahadaki kahramanlarımızın moral ve motivasyonunu olumsuz tarafta etkileyenler hakkında hukuk çerçevesinde yapılması gereken ne varsa yapılacaktır” kelamlarını hatırlatan Altan, “Burada da sıkıntı gerçekleri konuşanların bastırılması, susturulması. Asıl kahramanlar Akbelen’de direnen köylülerdir. O zeytinlikleri savunan, Deştin’de çimento fabrikasına verilmesine karşı direnen köylülerdir” diyor.
“Olay siyasileştiriliyor”
Prof. Dr. Tuncay Neyişçi’ye nazaran de orman yangınlarına yönelik tartışmanın bilimsel temeller değil de siyasi yer üzerinden yürümesi Türkiye’nin ormanlarına ziyan veriyor.
Neyişçi, “Maalesef Türkiye’de orman yangınları teknik bir olay olarak değil, siyasi bir olay olarak görülüyor. Orman Bakanı’nın orman yangın alanında işi nedir? Orman Genel Müdürü’nün orada olması lazım. Mevzuyu bilen odur. Orman Bakanı yahut başka bakanlar yahut valiler, belediye liderleri o uzman bireye, teknisyene yardımcı olurlar. Uçak mı lazım, uçak gönderirler, iaşe mi lazım, iaşe gönderirler, bu üzere hizmetleri sağlarlar lakin direkt doğruya politik olarak teknik bir olaya müdahale ediyorlar” sözlerini kullanıyor.