Marmara 23 yıl evvel bugün bir felakete uyandı. Büyük Marmara Sarsıntısı binlerce insanı canından ve yerinden etti. Öte yandan ortadan geçen 23 yılda Marmara’nın sarsıntı gerçeğine ne kadar hazır olduğu ise tartışmaların odağında. Uzmanlar beklenen İstanbul zelzelesinin çok şiddetli olacağını ve İstanbul’un ise bu kadar büyük bir sarsıntıya hazır olmadığını belirtiyor. Yalnızca İstanbul’da 79 bin 891 adet binada 425 bin 868 bağımsız ünite riskli yapı olarak tespit edildi.
Yaklaşık 11 milyon vatandaşımız zelzele riskli binalarda yaşıyor.
BirGün’e yazan İBB Genel Sekreter Yardımcısı Dr. Buğra GÖKÇE, Marmara Depremi’ni, bugünü ve yarını anlattı.
Depremden bugüne çok bir kademe kaydedilmediğini belirten Gökçe, bugün çok ileri gidilmediğini tabir etti ve “Peki bu müddet büsbütün boş mu geçti? Hiç mi bir şey yapılmadı?” diye sordu.
İleriye gerçek birkaç adım olduğunu söyleyen Gökçe, “17 Ağustos 1999 Marmara Depremi’nin akabinde 2012 yılında -altını çizmek isterim sarsıntıdan 13 yıl sonra- merkezi hükümet öncülüğünde TBMM 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun’u kabul etti. Kanun genel olarak afet riskine sahip alanlardaki yapıların dönüştürülmesine ait süreçleri belirliyor. Tek yetkili kurum Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. Bakanlık uygun bulursa Büyükşehir ve İlçe Belediyelerini de yetkilendirebiliyor. Kıymetli bir mevzu. Neden? Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı, şahsen kendisi, değerli bir açıklama yaptı, dedi ki: “Nüfusun yüzde 71’i zelzele riski olan alanlarda yaşıyor. Türkiye genelinde 1.5 milyon, İstanbul’da da 300 bin bağımsız ünitenin çok acil bir biçimde dönüşmesi gerekiyor.” Sayıların temelini bulmak pek mümkün değil. Türkiye’de hala yapı envanterimiz yok. İstanbul’da, Ankara’da, İzmir’de ve Türkiye’nin genelinde kaç yapı var, bunlar hangi tarihlerde yapıldı, sağlıklı mı, değil mi bilmiyoruz. Ortadan geçen 23 yılda merkezi hükümet bu hususta olağan bir adım atıp bina envanterini çıkartmadı” dedi.
2000 yılında yapılan bir sayımda Türkiye genelindeki 7 milyon 838 bin binanın yüzde 38,7’sinin sıhhatsiz olduğu ve yıkılıp yenilenmesi gerektiğinin tespit edildiğini hatırlatan Gökçe, bunun sırf tespit edilmekle kaldığını söyledi. Nüfusun yüzde 71’inin sarsıntı riski olan yapılarda yaşadığını söyleyen Gökçe, tam 8 noktada sorun olduğunu söyledi:
1. Yetkinin delegasyonu,
2. Riskin tespit edilip boyutunun ortaya konması,
3. Risk teşkil eden ögelerin etaplanarak uygulama gayesiyle önceliklendirilmesi,
4. Şeffaf bütçeleme ve uygulanacak finansman modellerinin netleştirilmesi,
5. Uyum ve eşgüdümün sağlanması,
6. Gelir kaynaklarının kurumlar ortasında istikrarlı dağıtılması,
7. İştirakçi bir yaklaşımın izlenmesi,
8. Uzlaşma süreçlerindeki belirsizliklerinin giderilerek tarifli bir hale getirilmesi konusunda eksiklikler var.
İstanbul Büyükşehir Belediyesi İmar ve Şehircilik Dairesi AKP devrinde İstanbul’da yapılan 130 projeyi incelediğini söyleyen Gökçe, “İmar planlarında kamu kullanımına ayrılan yol, yeşil alan, okul, karakol, ibadet yeri, sıhhat tesisi üzere donatı alanlarının özel imara açılması, imar ve emsal artışı, imara açılan orman alanları, imar mevzuatına ters ek inşaat üreten kaçak imalatlarla bu projelerde toplam 85 milyar dolar bir avuç insanın cebine gitti. 85 milyar dolar ile kaç konut üretilir? İstanbul’da metrekaresi 10 bin liradan hesap edersek, 80 metrekarelik 1 milyon 912 bin 500 konut üretebilir, 191 bin 250 yapıyı yenileyebilir, 6 milyon 311 bin insanımıza sağlıklı, sarsıntı riski olmayan, nitelikli konutta ömür imkanı sunabilirdik. Yalnızca 130 projeden elde edilen gelirle. Ne yazık ki tablo bu türlü olmadı. Hala 3 milyon 270 bin konutta insanlarımız sarsıntı riski altında yaşıyor” tabirlerini kullandı.
Ekrem İmamoğlu’nun İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı’nı kazandıktan sonra tablonun değiştiğini söyleyen Gökçe, süratli adımlar attıklarını belirtti. Gökçe, “İstanbul Süratli Müdahale ve Zelzele Erken İhtar Sistemi kuruldu. Marmara’da toplam binden fazla farklı kuruma ilişkin ivmeölçer entegre bir sistemle bütünleştirildi. Bu sistemle 10-15 saniyelik vakit kazanılacak. Az gelmesin. 10 – 15 saniye kritik. Bu bilgi ile zelzele sonrası oluşabilecek ikincil afetlerin önüne geçmek için kritik altyapı hizmetleri durdurulacak. Yani yangınlar, su baskınları, elektrik kazaları engellenecek, metrolar duracak, doğalgaz iletimi kesilecek. Zelzeleden sonra oluşabilecek felaketler engellenecek, bu felaketlerde insanlarımız hayatlarını kaybetmeyecek. Binlerce insan kurtulacak” dedi.
Gökçe ayrıyeten daha evvel yapılmayan öteki bir şeyi daha yaptıklarını ve Marmara’nın aktüel depremselliğini de ölçtüklerini belirterek tsunami riskinin de bu sayede gündeme geldiğini söyledi. “Deprem ile birlikte oluşması beklenen tsunami de zelzele kadar tehlikelidir ve hayatımızı tehdit eder” diyen Gökçe, hükümetin tsunami riskine karşı planlarını güncellemesi gerektiğini vurguladı.