Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Lideri Şemsi Bayraktar, haziran ayında üretici ile market ortasındaki fiyat farklılıklarını, Haziran ayı girdi fiyatlarını ve süt bölümünde yaşanan son gelişmeleri yaptığı imajlı basın açıklamasında kıymetlendirdi.
Haziran ayında üretici ile market ortasındaki fiyat farkının en fazla yüzde 598 ile elmada görüldüğünü belirten Bayraktar, “Elmadaki fiyat farkını yüzde 281,9 ile yeşil mercimek, yüzde 256,2 ile maydanoz, yüzde 249,8 ile ıspanak, yüzde 237,2 ile kuru fasulye, yüzde 223,4 ile kuru incir, yüzde 223 ile marul ve yüzde 221 ile havuç takip etti. Haziran ayında elmada üretici market fiyat farkı yüzde 600’e yaklaşırken, 9 eserde yüzde 200’ün üzerinde gerçekleşti. Elma 7 kat, yeşil mercimek 3,8 kat, maydanoz 3,6 kat, ıspanak 3,5 kat, kuru fasulye 3,4 kat, marul, kuru incir, havuç ve nohut 3,2 kat ve kuru üzüm 3 kat fazlaya tüketiciye satıldı. Üreticide 2 lira olan elma 13 lira 96 kuruşa, 8 lira 18 kuruş olan yeşil mercimek 31 lira 24 kuruşa, 1 lira 5 kuruş olan maydanoz 3 lira 74 kuruşa, 4 lira olan ıspanak 13 lira 99 kuruşa, 7 lira 94 kuruş olan kuru fasulye 26 lira 77 kuruşa, 32 lira olan kuru incir 103 lira 48 kuruşa, 2 lira 13 kuruş olan marul 6 lira 88 kuruşa, 3 lira olan havuç 9 lira 63 kuruşa markette satıldı.” halinde konuştu.
MARKETTE 37 ESERİN 16’INDA FİYATLAR ARTTI
Haziran ayında markette 37 eserin 16’sında fiyat artışı, 21’inde ise fiyat azalışı görüldüğünü belirten Bayraktar, haziran ayında markette fiyatı en fazla artan eserin yüzde 28,3 ile Antep fıstığında yaşandığını aktardı. Bayraktar, Antep fıstığındaki fiyat artışını yüzde 22,1 ile limonun, yüzde 15,7 ile toz şekerin, yüzde 12,1 ile elmanın, yüzde 11,8 ile salatalığın, yüzde 10,6 ile yeşil mercimeğin ve yüzde 9,7 ile sivri biberin takip ettiğini bildirdi.
Markette fiyatı en çok azalan eserin ise yüzde 46,1 ile domates olduğunu söyleyen Bayraktar, domatesteki fiyat düşüşünü yüzde 23,9 ile patatesin, yüzde 23,2 ile kabağın, yüzde 18,6 ile marulun, yüzde 17,8 ile kuru üzümün, yüzde 15,9 ile havucun, yüzde 14,8 ile tavuk etinin, yüzde 13,4 ile kırmızı mercimeğin ve yüzde 12,6 ile maydanozun izlediğini kaydetti.
ÜRETİCİDE 29 ESERİN 15’İNDE FİYATLAR ARTTI
Haziran ayında üreticide fiyatı en çok düşen eserin yüzde 38,5 ile domates olduğunu söyleyen Bayraktar, şunları kaydetti: “Domatesteki fiyat düşüşünü yüzde 25 ile havuç, yüzde 13,2 ile çilek, yüzde 11,8 ile patates, yüzde 4,4 ile kuzu eti, yüzde 1,4 ile dana eti izledi. Üreticide en fazla fiyat artışı yüzde 84,6 ile sivri biberde görüldü. Sivri biberdeki fiyat artışını yüzde 65,4 ile salatalık, yüzde 41 ile kabak, yüzde 40,8 ile yeşil soğan, yüzde 37,8 ile kırmızı mercimek, yüzde 33,3 ile ıspanak, yüzde 25 ile limon, yüzde 22,5 ile patlıcan takip etti. Haziran ayında üreticide 29 eserin 15’inde fiyat artışı olurken, 6’sında fiyat düşüşü görüldü, 8 eserde ise fiyat değişimi olmadı. Üretici fiyatlarında elma, kuru fasulye, nohut, yeşil mercimek, pirinç, kuru kayısı, kuru üzüm ve kuru incirde fiyat değişimi olmadı.”
FİYAT DEĞİŞİMLERİNİN SEBEPLERİ
TZOB Genel Lideri Bayraktar, üretici ile marketlerdeki fiyat değişimlerinin sebeplerini ise şöyle sıraladı:
Haziran ayında fiyatı en fazla artan eser markette Antep fıstığı, üreticide sivri biber, fiyatı en fazla düşen eser ise markette ve üreticide domates oldu.
Sivri biber, salatalık, kabak ve patlıcan fiyatlarındaki artışa sera eserlerinden tarla eserlerine geçiş periyodu olması sebebiyle azalan eser arzı sebep olmuştur.
Limonda piyasaya depolardan yatak limon arzının devam etmesi, depo masraflarının artması fiyatların yükselmesine yol açtı.
Ispanak, maydanoz ve yeşil soğanda havaların ısınması nedeniyle hasat edilen eser ölçüsündeki azalma fiyata yansıdı.
Kırmızı mercimek fiyatı yeni döneme ilişkin olup, arzdaki düşüş fiyata yansıdı.
Domates, havuç, çilek ve patateste arz fazlalığı fiyatların düşmesinde tesirli olmuştur.
Havaların ısınmasıyla birlikte tarla eserlerinin piyasaya arzının artması, önümüzdeki devir tüketici fiyatlarına olumlu istikamette yansıyacaktır.
ÜRE HARİÇ GÜBRE FİYATLARI ARTTI
Haziran’da mayıs ayına nazaran gübre fiyatları üre gübresi hariç artış gösterdiğini belirten Bayraktar, haziranda 20.20.0 kompoze gübresi fiyatının yüzde 20, DAP gübresi yüzde 18,4, amonyum sülfat gübresi yaklaşık yüzde 6,3, kalsiyum amonyum nitrat gübresi yüzde 2 artış gösterdiğini, üre gübresi fiyatının ise yüzde 1,5 oranında düştüğünü bildirdi.
Bayraktar, 2021’in Haziran ayına nazaran ise üre gübresi yüzde 230, kalsiyum amonyum nitrat gübresi yüzde 226, amonyum sülfat gübresi yüzde 219, 20.20.0 kompoze gübresi yüzde 218 ve DAP gübresi yüzde 201 oranında arttığını söyledi.
Mazot fiyatı aylık olarak yüzde 24,8, son bir yıla nazaran ise yüzde 276,2 oranında arttığına işaret eden Bayraktar, besi yeminin Haziran’da bir evvelki aya nazaran, yüzde 9, süt yemi ise yüzde 10, son bir yılda ise yüzde 123, süt yeminin ise yüzde 126 oranında arttığını aktardı.
Diğer girdilerden elektriğin fiyatında son bir yılda yüzde 129,4, zirai ilaç fiyatında ise yüzde 89,2 artık yaşandığını açıklayan Bayraktar, “Üreticilerimiz girdi fiyatları artışına yetişemiyorken, bir de kuraklık, don, dolu, çok yağış, sel, hortum üzere doğal afetlere ağır bir halde maruz kalarak açık alanda üretim yapmaya çalışıyorlar. Üreticilerimizin geleceği görmelerini, üretimde kalmalarını sağlamak için girdiler makul fiyatlardan üreticilere ulaştırılmalı, girdi dayanakları artırılmalı, ekimden evvel dayanaklar açıklanmalı ve en kısa müddette üreticilere verilmelidir.” formunda konuştu.
“BUGÜNKÜ FİYATLAR DAMIZLIK KISIMLARINI DURDURAMIYOR”
Süte dair değerlendirmelerde de buluna Bayraktar, Ulusal Süt Konseyi’nin (USK) 15 Mayıs 2022 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere soğutulmuş çiğ süt tavsiye satış fiyatını brüt 7,50 TL/litre olarak belirlediğini anımsattı. Kurulun yaptığı açıklamada, “çiğ süt üretim maliyetinde değerli bir değişiklik olduğunda önümüzdeki süreçte piyasa kaidelerine nazaran tekrar kıymetlendirme yapılacaktır” dediğini belirten Bayraktar, bugün prestijiyle üreticinin eline kesintiler çıktıktan sonra net olarak ortalama 7 lira geçtiğini söyledi. Birtakım yerlerde bu fiyatın da altına çiğ süt satıldığını belirten Bayraktar, üreticinin artırımlı süt fiyatı daha eline geçmeden yeme gelen artırımlarla hayal kırıklığı yaşadığını vurguladı.
Bir kilo yem fiyatının birtakım yerlerde 8 liraya kadar dayandığına işaret eden Bayraktar, paritenin ise 1,5’in çok altında olduğunu belirtti.
Bugünkü fiyatların damızlık kısımlarını durduramadığını söyleyen Bayraktar, şöyle konuştu: “Yeni dönemde yonca üzere kaba yem maliyetleri de yükseldi. Üreticinin tek maliyeti yem değildir. Mazota da artırım geliyor, elektriğe de, personele de, nakliyeye de, ilaca da. Üreticilerimiz artık ne önünü görebiliyor, ne de geleceğini planlayabiliyor. Ayrıyeten üreticilerimizin ne üretme şevki, ne de geleceğe dair umudu kaldı. Artık üreticilerimiz, ‘sürdürülemez çiğ süt fiyatları ve artan maliyetler nedeniyle daima fiyat talep eden’ pozisyonunda olmaktan yoruldu. Yüksek süt fiyatlarına ulaşmakta zorlanan, sağlıklı ve istikrarlı beslenememe riskiyle karşı karşıya kalan tüketiciler de durumlarından şad değildir. Hayvancılığın geleceği üzere milletimizin geleceği de tehlike altındadır. Yüksek fiyatlı hayvansal eserlere ulaşamayan bir halk nasıl sağlıklı jenerasyonlar yetiştirecek ve geleceğin Türkiye’sini inşa edecektir? Evvelce kırsalda üretimden kopan beşerler kentlere göç eder, kendisine orada hayat kurmaya çalışırdı. Artık oralarda da hayat çok değerli. İnsanların bu hayat pahalılığında yerinde kalmaktan, üretmekten diğer dermanları de yok. Yetkililerden bu sorunu nasıl çözeceklerine yönelik stratejik, somut adımlar bekliyoruz. Bu ülkeye yapılacak en öncelikli ve büyük yatırım, daha çok kaynağın bu alana aktarılmasıdır. Üreticilerimize takviye olalım, onları ayağa kaldıralım, üretim şevklerini tekrar canlandıralım.”
Bayraktar, sıkıntıların tahlili noktasında ise şu teklifleri bulundu: “Yem fiyat artışlarını denetim altına alalım. Ya çiğ süt fiyatında artış sağlayalım, ya da yem fiyatlarını indirecek önlemler alalım. Pariteyi 1 buçuk bandına oturtalım. Öteki maliyet artışlarını durduracak önlemleri hayata geçirelim. Süt teşvik primini 1 lira düzeylerine çıkaralım. Üreticiye sürdürülebilir, istikrarlı bir gelir elde etmesini sağlayacak piyasa oluşturalım. Damızlık hayvanların kesilmesini engelleyelim, geleceğimizi muhafaza altına alalım. Tüketiciye de uygun fiyattan hayvansal eser alabilme imkânı sağlayalım. Üreten ve tüketen, herkesin kazandığı memnun Türkiye’nin inşası için aktif siyasetleri süratli bir formda hayata geçirelim.”