Mardin çok sıcaktı ve ben moda tabirle ‘kış insanı’yım. Yaz aylarında mümkün olsa klimalı bir yerden çıkmayı asla istemem. Bu nedenle Mardin’in ova görüntülü çay bahçesinde otururken, daracık kaldırımda tek sıra yürüyen turistlere şaşkınlıkla bakıyorum.
Akşam öbür bir şeye daha şaşıracaktım. Eski Mardin’deki konaklar ve konutların, elden geçirilip restoran, otel ve kafeye dönüştürülme süreci gözle görülür, kulakla işitilir formda hızlanmış. İnsanların parasını nereye yatırdığı bizi çok ilgilendirmiyor elbette, çenemizi yormayalım. Lakin bilhassa akşamları kafelerden yükselen ve gece yarısına kadar susmayan müzik sesine kentin nasıl tahammül ettiğine akıl erdirmek mümkün değil. Çay bahçesinde muhabbet ederken birkaç kafeden birden yüksek sesli müziğe maruz kalmak asap bozucuydu. Birileri “Mavi Mavi” müziğiyle eğlenirken birileri de azap duyuyor. Mardin evvelden bu türlü değildi, diye düşünüyorum. Caddedeki kalabalık bile sessizdi güya. Bir tek sırtlarındaki yükün altında iki büklüm yürüyen hamalların “Sakıınnn” uyarısı bozardı sessizliği.
Şimdi yeni keşif kafeler, üstlerine görevmiş üzere bütün kente müzik dinletme uğraşı içinde.
Bundan bir tek ben şikayetçi değilmişim meğerse. Gazeteci arkadaşım Ahmet Kanbal, birkaç kere şikayette bulunmuş lakin sonuç değişmemiş.
Mardin izlenimini sıcak, turist ve kafelerden yükselen müzik ile bitirmiş olayım.
MARDİN’DEN KIZILTEPE OVASINA
Mardin’den Kızıltepe ovasının görünümü her mevsim baş döndürücü bir güzelliktedir. Kışın sis içindedir ancak baharda yemyeşil, yaz aylarında ise sapsarı bir deniz üzere uzanır masraf. Havanın açık olduğu geceler, köylerin yanı sıra Kuzey Doğu Suriye’nin ışıkları hudut boyunca kesik bir şerit üzere uzanır.
Şimdi mevsim yaz ve ova puslu. Zira bereketli ovada ekinler biçiliyor ve tarlalardan yükselen toz, görüş alanını kısıtlayan bir pusa dönüşmüş durumda.
Bunu düşünmek bile, anızlardan yükselen sıcak tozun insanın yüzünü nasıl yaktığını hissettiriyor.
Bu sıcakta ekin biçmek zahmetli bir iş. Lakin çiftçi, bu an için aylarca çalışmıştır. Başaklar olgunlaştığında dolu vurmasın diye dua etmiştir. Ekinleri biçmeye yakın ise günlerce yangın korkusu yaşar.
Zorlu bir dolmuş seyahatinden sonra Kızıltepe ovasına, sıcağın merkezine indim.
Mardin Çiftçiler Derneği Lideri Mikail Erbeyi ile bu yılki mahsulü ve çiftçilerin problemleri hakkında konuşacağız.
ÇİFTÇİNİN YÜZÜ ‘BİRAZ’ GÜLDÜ
Sonunda klimalarla serinletilen bir yerde buluştuk Erbeyi ile. Çiftçiler bu yıl eserin rahmetinden mutluydu, bu türlü duymuştum. “Doğrudur” diyen Erbeyi, “Kurak yerden istenilen randıman alınamadı. Lakin sulu topraklardan yeterli eser alındı ve bu da çiftçinin yüzünü biraz güldürdü” bilgisini paylaştı.
Çiftçinin yüzü neden “biraz” güldü?
Erbeyi ile evvel geçtiğimiz günlerde Tarım Mahsulleri Ofisi’nin (TMO) buğday alım fiyatları hakkında konuştuk.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, geçtiğimiz günlerde buğday alım fiyatını, şöyle açıklamıştı: “Toprak Mahsülleri Ofisi (TMO), sert ekmeklik buğdaya bu yıl ton başına 6 bin 50 lira alım ve bin lira prim bedeli olmak üzere toplam 7 bin 50 lira ödeme yapacaktır. Güzel olsun.”
Erdoğan, “Hayırlı olsun” demişti fakat çiftçi bu fiyatın hayrını görebilecek mi?
MAZOT FİYATI YARIN NE KADAR OLACAK?
Bu fiyatın girdi maliyetlerinin çok gerisinde kaldığını söyleyen Erbeyi, “Bir kez mazot fiyatı almış başını gidiyor. Ekim’e başladığımızda mazot fiyatı 7 lira civarındaydı artık 30 liraya dayandı. Yalnızca mazot değil, tarımda kullanılan gübreden ilaca kadar her şey yüzde 200, yüzde 300 zamlandı. Çiftçinin yüzü eser uygun olduğu içim güldü ancak bu artırımlar nedeniyle açıklanan eser alım fiyatı çok yetersiz kaldı” dedi.
Açıklamasında çiftçiye ton başına bin TL dayanak verileceğini de bir müjde üzere duyurmuştu Cumhurbaşkanı Erdoğan. Destekleme parasının bir yıl sonra ödendiğini hatırlatan Erbeyi, bir yıl sonra ton başına alınacak bin TL’nin artan kur, enflasyon ve artırımlar karşısında bedel kaybedeceğini söyledi.
Buğday alım fiyatı ile takviyenin açıklandığını belirten Erbeyi, “Şimdi ikinci eser olarak mısır Ekim’ine başlayacak çiftçi ancak mazot fiyatı ne kadar artacak bilmiyoruz. İlaç, gübre ve öbür girdilerin fiyatları ne olacak? Bunu bilmiyoruz ve bu yüzden çiftçi bir sonraki ekimi nasıl yapacağını da bilemiyor” diye konuştu.
YİNE DEDAŞ ÇİLESİ
Erbeyi, konuşması sırasında “Zaten bölgede elektrik ile sulama yaptığımız için takviyesi görme bahtımız da olmuyor” dedi. Dayanak parası çiftçinin eline nasıl geçmiyor? Erbeyi, bu soruya şöyle karşılık verdi: “Çünkü verilen takviyeler direkt elektrik şirketi DEDAŞ’ın hesabına aktarılıyor. Yani aslında dayanak çiftçiye değil, elektrik şirketine verilmiş oluyor.”
Erbeyi’nin dediğine nazaran Mardinli çiftçinin DEDAŞ’la zahmeti devam ediyor. Bu yaz, evvelki yıllarda olduğu üzere bölgede elektrik kesintileri gerçekleşmedi.
Erbeyi, Rusya’nın Ukrayna’ya başlattığı operasyon nedeniyle buğdaya ulaşımın dünya çapında güç hale geldiğini hatırlatarak, “Çiftçi biraz değerli oldu zira herkes dünya çapında bir besin krizinden kelam ediyor. Ayrıyeten seçimler yaklaşıyor, hükümet bu nedenle elektrik kesintilerinin önüne geçmiş olabilir” dedi.
GIDA HUSUSLARINA ARTIRIM GELECEK
Açıklanan buğday alım fiyatının piyasanın altında kaldığına dikkat çeken Erbeyi, çiftçinin bu nedenle TMO yerine tüccarlara yöneldiğini söyledi.
Çiftçinin borçlu olduğu için eseri depoda saklayamadığına da değinen Erbeyi, “Piyasadaki fiyat daha yüksek olunca çiftçi TMO’yu tercih etmez. Çiftçi TMO’yu tercih etmesi için devletin piyasanın üstünde bir fiyat belirlemesi gerekiyor” tabirini kullandı.
Çiftçinin elektriği kesilecek, banka haciz gönderecek diye korktuğuna dikkat çeken Erbeyi, “Hükümet üreticiye gerçek manada takviye vermesi ve fiyatların aylık olarak güncellenmesi lazım” dedi.
Mardin Çiftçiler Derneği Lideri Mikail Erbeyi, son olarak şu ikazda bulundu: “Buğday tüccara satıldığı için yarın öbür gün ekmek başta olmak üzere birçok besin unsuruna artırım gelecek.”
DOLMUŞLARIN KLİMA SORUNU
Kızıltepe’den Diyarbakır’a dolmuşla dönecektim. 40 derece sıcağa karşın dolmuşta klimanın çalıştırılmayacağını yılların tecrübesiyle biliyordum. Lakin kendi kendime bu defa sürücüyle tartışmayacağıma dair kelam verdim. Kelamımda durdum. Yolcuların sürücüyle tartışmasını izlemekle yetindim. Sürücü, “Klima açık” diyordu fakat palavra söylediğini hepimiz döktüğümüz terden biliyorduk. Yol boyunca bir yandan terlerken bir yandan da tutuklanan 16 gazeteci arkadaşımla ilgili yazı yazmaya çalıştım.
Sonunda Diyarbakır’a ulaşınca, beni meskenime bırakacak öteki bir dolmuşa bindim. Dolmuşun bütün pencereleri açıktı ve kliması, kestirim edilebileceği üzere, kapalıydı.
Yolculardan bir bayan, sürücüye, “Klima yok mu kaptan?” diye seslendi. Sürücü tahminen sıcaktan bunalmış, yorulmuştu. İstifini bozmadı, gözlerini yoldan ayırmadı ve sesini yükseltmeden, “Var” dedi. Bayan klimayı açmasını isteyecekti ki kaptan, “Klima var, bozuk da değil” diye devam etti. Kaptanın ses tonundaki öfke hissediliyordu lakin tekrar de bağırmadan, “Mazota her gün artırım yapılmış, klimayı açarsam ben ne kazanacağım?” diye sordu. Bayan, sürücüye değil, bütün yolculara, “Adam da haklı” dedi.