Takvimler 1944 yılını gösteriyordu. Dünyanın dört bir yanında savaş yaşanıyor, Mihver ve Müttefik devletler kıran kırana çarpışıyordu. Cephelerde yaralanan ve hasta olan askerlerin birçoklarına kesin ve süratli tahlil gerekiyordu ancak tıbbi müdahale teknolojisi yetersizdi. 6 Haziran 1944 yılında ABD’den gelen doktorlar askeri birliklerin içine karışarak Normandiya kıyılarına çıktı. Ellerinde taşıdıkları hazine herkesin umudu olacak, askerlerin hayatı kurtulacaktı. Karşı cephede savaşan askerler ise ellerinde tıbbi müdahale için güçlü bir silah olmadığından hayatlarını kaybedeceklerdi.
Yaralanan, enfeksiyon kapan, hastalanan askerlere anında tahlil bulmak çok zordu. Tam o yıllarda dünyada gerçekleşen bir birinciyle milyonlarca insanın hayatı kurtuldu. Manavdan alınan küflenmiş bir kavun 1944 yılında bitmesine aylar kala II. Dünya Savaşı’nın seyrini değiştirdi. Pekala bu kıssa nasıl başlamıştı?
DAHA EVVEL GÖRMEDİĞİ BİR ŞEY FARK ETTİ
Alexander Fleming influenza üzerine araştırmalar yapan İskoç bir bilim insanıydı. Çalışmalarına kısa bir mühlet için orta verip tatile çıkmıştı. Tatil dönüşü laboratuvarında kullandığı cam kaplardan birinde daha evvel görmediği mavi-yeşil renkte bir küf katmanının geliştiğini fark etti. Olağanda streptokok bakteriler üzere birçok bakteri birlikte ürüyordu lakin Fleming kaptaki bakterilerin başka ayrı yerlerde ürediğini gördü. Bunun manası kabın içindeki bir unsurun bakterilerin üremesini engellemesiydi. Böylece Fleming ‘küf suyunun’ streptokok, meningokok üzere çok çeşitli ziyanlı bakterileri öldürme yeteneğine sahip olduğunu keşfetti. Fleming birkaç çalışma sonucunda küfün ‘Penicillium Notatum’ yani bugün bildiğimiz ismiyle penisilin olduğunu tespit etti. Lakin ne yazık ki Alexander Fleming bir sonuç elde edemedi. Oluşan küfün büyük bir şeyin habercisi olduğunu bilse de çalışmalarını sonuçlandıramadı.
SAFLAŞTIRMAYI BAŞARDILAR
Penisilinin bir ilaç haline gelmesi ise Fleming’in keşfinden yıllar sonra mümkün oldu. Oxford Üniversitesi’nden Howard Florey ve Ernst Chain idaresindeki patoloji kümesi, Fleming’in penisilinle ilgili çalışmalarını inceleyerek yine araştırmaya girişti. Küme yaptığı çeşitli deneyler sonucunda, penisilin ismi verilen aktif maddeyi 1939 yılında saflaştırmayı başardı. Howard Florey ile Ernst Chain küf mantarlarını kullanarak düşük ölçüde saf bir penisilin elde etmenin yolunu bulmuşlardı. Keşiflerinin akabinde bir yıl geçti ve geçen mühlet boyunca çalışmalar daha emniyetli hale geldi. 1940 yılına gelindiğinde bilim insanları fareler üzerinde bir test yapmaya karar verdi. Sekiz fareyi inceleyen grup, farelerin hepsine ölümcül derecede bakteri enjekte etti. Akabinde bu farelerden dört adedine kendi geliştirdikleri penisilini enjekte ettiler. Çalışma sonucunda penisilin uygulanan farelerin yaşadığı, penisilin uygulanmayanların ise öldüğü sonucu elde edildi. Böylelikle penisilinin tedavi edici özelliği mutlaklık kazandı.
MANAVDAKİ BİR KAVUNUN ÜZERİNDE BİNLERCESİ BULUNDU
Penisilinin tedavi edici özelliği keşfedildiği yıllarda salgın hastalıklar kendini göstermeye çoktan başlamıştı. O yıllarda II. Dünya Savaşı’nın da yaşanıyor olması gerçek bir ilacın gerekliliğini işaret ediyordu. İkinci Dünya Savaşı’nın müttefik devletlerinden ABD, penisilinin başta kendi askerleri olmak üzere öbür müttefik devletlerin askerleri için de muhtaçlık olduğunu düşündü. Lakin o yıllarda penisilin kâfi derecede üretilemiyordu ve yüklü ölçüde penisilin üretmek büyük bir meseleydi. İçlerinde Howard Florey ve Ernst Chain üzere bilim insanlarının olduğu bir grup ABD’ye gitti ve penisilini süratlice üretmenin yolunu aradılar.
Tam o sırada ABD’deki bir laboratuvarda çalışan Mary Hunt isimli bilim insanı manavdan küflenmiş bir kavun satın aldı. Kavunun üzerinde bulunan ‘Penicillium Chrysogenum’ olarak bilinen küf, Alexander Fleming’in ürettiği penisilin ölçüsünün 3 bin katını üretiyordu. Mary Hunt ve grubunun kavunun üstündeki küfü fark etmesi penisilinin süratle üretimine takviye oldu. Takvimler 1944 yılını gösterdiğinde ise ABD’de üretilen toplam penisilin ölçüsü milyarlarca kat arttı. Hem ABD’de hem de İngiltere’de üretilen penisilin de II. Dünya Savaşı’ndaki askerlere götürüldü, böylelikle müttefik devletler ismine savaşan askerlerin hayatı kurtuldu.
Birçok şahsa umut olduğu için Nobel Ödülü’ne aday gösterilen penisilinin tarihte ne derece kıymetli bir role sahip olduğunu paylaşan Biyokimya Uzmanı Dr. Öğr. Üyesi Ozan Emre Eyüpoğlu, “Penicillium Notatum küfünün salgıladığı antibiyotik hususlar günümüzde stafilokok kümesi bakterilerin yol açtığı zatürre, menenjit ve bademcik iltihabı üzere kıymetli hastalıklarda tahlil olarak kullanılıyor. Penisilinin ehemmiyeti o kadar büyük ki II. Dünya Savaşı boyunca ABD’de yaralıların hayatının kazanılması ve hastaların harp dışı kalma sürelerinin kısaltılmasında en önemli silah oldu ve savaşın seyrini değiştirdi” diye konuştu.
‘İNSANOĞLU YÜZYILLAR EVVEL KULLANDI’
Peki, böylesine değer taşıyan penisilin bulunmasaydı ne olurdu? Dr. Öğr. Üyesi Ozan Emre Eyüpoğlu, modern bilim insanlarının bu ilaçların biyokimyasal yapısını anlamalarının doğal ilaçların kullanıldığı milyonlarca yıl öncesine uzandığını söz ediyor. Araştırmacıların, arkeolojik hafriyat alanlarında korunmuş halde doğal ilaçlar bulduklarına değinen Eyüpoğlu, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Genetikçiler tarih öncesi çağlarda yaşamış bireylerin diş plaklarını incelediler ve aspirindeki doğal ağrı kesici olan ‘salisilik asit’ ve ‘penisilin’ içeren kavak ağacı DNA’sına rastladılar. Bu şahısların enfeksiyondan kaynaklanan ağrı nedeniyle ağrı kesici kavak ile birlikte antibiyotik tesiri olan mantar aldığı düşünülüyor. Yani aslında 20’nci yüzyılda keşfedildiği söylenen penisilin, 50 bin yıl daha erken bir tarihte zati kullanılmıştı. Münasebetiyle penisilin bulunmamış olsaydı da insanoğlu zekasıyla tabiatın bitkisel florasının nimetlerini gereksinimlerine derman aramakta kullanacaktı. Aleksander Fleming, keşfiyle yalnızca bu doğal süreci çağdaşlaştırarak hızlandırdı.”