Türkiye’de son yıllarda artışa, son bir yıldır da tırmanışa geçen bir enflasyon sorunu olduğu kesin. Enflasyon neydi? Katiyetle ’emek’ değildi, hatta işçiyi kasvete sokuyordu. Merkez Bankası, tabirler sözlüğünde enflasyon, ‘Fiyatlar genel düzeyindeki daima artış eğilimidir’ olarak tanımlanıyor ki o denli. Pekala hayat pahalılığı ya da fiyat artışı nedir? Hayat değerli olup enflasyon düşük olur mu? Fiyat artışları sürerken, enflasyon da artar mı? Başımızdaki meczup soruları ünlü ekonomist Mahfi Eğilmez yanıtlıyor. Lakin evvel Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın aylar evvel yaptığı açıklamayı da hatırlayalım. Erdoğan, haziran ayı başında ‘Bizim ülkemizde teknik manada enflasyon değil fiili bir hayat pahalılığı sorunu vardır’ demişti. O vakit da başımız karışmıştı. Artık aydınlanma zamanı👇
Kaynak: Kendime Yazılar
Dr. Mahfi Eğilmez, alım gücünün düştüğü bu günlerde hayat pahalılığı ile enflasyonun farkını açıklıyor.
Eğilmez, günlük konuşmalardaki enflasyon, fiyat artışı ve hayat pahalılığı olarak üç farklı söylemi ele alırken, birebir olmadıklarını vurguluyor. Enflasyonda TCMB ile tıpkı tanımlamayı yaparken, iki kıymetli noktanın altını çiziyor:
-
Seçilmiş mal ve hizmetlerin tartılarına nazaran toplandığı bir sepetin toplam bedeli yani fiyatlar genel seviyesi.
-
Fiyatlar genel seviyesinin yani bu sepetin toplam pahasının daima artış göstermesi.
Enflasyon ölçümünde aile bütçesine nazaran seçilmiş 400 mal ve hizmetin oluşturduğu sepetin, başlangıç olarak 100 endeks kıymetiyle sonraki aylarda hem genel hem de süreklilik gösterdiği için artmasının öne çıktığını belirtiyor.
Fiyat artışı ise bir mal ya da hizmet sepetinin bir defalık artması olarak görülüyor.
Örnek olarak elma seçiminden yola çıkılarak, kilosu 5 TL’den 6 TL’ye çıkan fiyat, bir sonraki ay 7 TL’ye çıkarken, yalnızca bir mal üzerinden oluşan duruma enflasyon değil fiyat artışı deniliyor.
Enflasyonun ölçüldüğü sepette de yükseliş bir kez olduğunda enflasyon değil fiyat artışı oluyor.
Hayat pahalılığıysa tekrar farklı bir durum olurken, işin içine burada gelir giriyor.
Enflasyonun gelir artışından daha süratli yükselmesi hayat pahalılığı manasına geliyor. Yani yıllık enflasyon yüzde 80, çalışanların fiyatları yüzde 50 artarsa satın alma gücü 30 puan erirken, hayat pahalılığı görülüyor. Şayet gelirler de yüzde 80 oranında artarsa enflasyon var hayat pahalılığı yok denilebiliyor.
Hayat pahalılığında kestirmeden gidildiğinde, yıllık kişi başına düşen gelirde (cari fiyatlarla GSYH / Ülke nüfusu) artışın yıllık enflasyonla karşılaştırılmasını formülde görmek isterseniz:
Hayat Pahalılığı Oranı =
(Yıllık Kişi Başına Gelir Artış Oranı – Yılsonu Enflasyon Oranı)
Formül üzerinde gidilirse, Türkiye’de hayat pahalılığı 2021 yılı için enflasyon oranında TÜİK ve ENAG bilgilerine nazaran iki farklı tablo çiziyor.
blogger.googleusercontent.com
2021 yılında hayat pahalılığı TÜİK enflasyon verisiyle Türkiye’de ortalama kişi başına gelir enflasyondan daha fazla artmış. TÜİK verisine nazaran satın alma gücü kaybı yaşanmamış oluyor.
ENAG verisindeyse Türkiye’de hayat pahalılığının yüzde 43 olduğu görülüyor. Gelirler artsa da enflasyon karşısında yüzde 43 oranında alım gücü erimiş oluyor.
Kişi başına düşen gelir ortalama bir bilgi olduğundan, üzerinde kazanan ya da artış alan olduğu üzere altında kalanlar da var doğal olarak.
Haliyle bir kesim için enflasyon ve hayat pahalılığı görülürken, bir kesim de enflasyonla yaşarken, hayat onlar için pahalılaşmaya biliyor.