*Dr. Mahfi Eğilmez
Son günlerde kimi izleyiciler ‘enflasyonu düşürmek için faizi artırmak gerekir diyordunuz, Fed faiz artırıyor ancak enflasyon düşmüyor’ diye yorumlar yapıyor. Bu yorumları yanıtlamadan evvel ABD’de enflasyon ve Fed faizi ortasındaki son bir buçuk yıllık bağlantıyı gösteren bir grafik paylaşalım (grafik, Fed’in ve US Census Bureau’nun datalarından derlediğim tablodan tarafımdan hazırlanmıştır.)
Grafikteki kesik çizgi Fed’in enflasyon için öngördüğü uzun vadeli istikrardır (yüzde 2.)
2021 yılının başında enflasyon Fed’in uzun vade için öngördüğü istikrarın altındaydı. Tıpkı tarihte Fed’in faizi de yüzde 0,25 idi. İzleyen aylarda enflasyon üste yanlışsız hareketlenmeye başladı lakin Fed bunu süreksiz bir olgu olarak gördüğü için faizle oynamadı. Grafiğe dikkat edilirse Fed’in uzun mühlet enflasyondaki artışı herkesle birlikte seyrettiği görülüyor. 2022 yılının Mart ayına kadar faizi artırmayan Fed, artık bunun süreksiz bir olgu olmadığını kabul ederek faiz artırımlarına başladı. Ne var ki hem geç kaldığı hem de enflasyonu durduracak seviyede faiz artışı yapamadığı için şimdi hiçbir muvaffakiyet elde edememiş durumda.
Rusya Merkez bankası ise faiz silahını yanlışsız kullandı. Ukrayna savaşıyla birlikte Rusya’da Ruble’nin bedel kaybı enflasyonu süratle yükseltti. Savaştan evvel enflasyon oranı yüzde 8,7, Rusya Merkez Bankası’nın faiz oranı ise yüzde 8,5 idi. Savaşla birlikte enflasyon süratle yükselerek Mart ayında yüzde 16,7’yi aştı. Rusya Merkez Bankası hiç tereddüt etmeden faizi yüzde 20’ye çıkardı ve enflasyonun önünü kesti. Aşağıdaki grafikte Rusya’da enflasyon ile Rusya Merkez Bankası’nın faizi ortasındaki bağ yer alıyor (grafik www.tradingecomomics.com sitesindeki datalar kullanılarak tarafımdan hazırlanmıştır.)
Grafik, Rusya Merkez Bankası’nın enflasyona tam vaktinde müdahale ettiğini gösteriyor: Rusya Merkez Bankası, enflasyonun peşinden koşmamış, önüne çıkıp durdurmuştur. Enflasyonun tarafı aşağıya dönünce de başlangıç faiz oranına yvaş yavaş geri dönmüştür. Üstelik bu faiz artışını savaşın ortasında ve ambargoların yürürlükte olduğu bir periyotta yapmıştır.
Son günlerde birkaç sefer yazdığım bir sözümü bir sefer daha yazayım: ‘Enflasyonu peşinden koşarak yakalayamazsınız, önüne çıkmanız gerekir.’ Fed, enflasyonun önüne çıkma fırsatını 2021 yılının Mart ayında kaçırdı, şimdilerde peşinden koşuyor.
Enflasyona müdahale ederken dört doğruyu birlikte izlemek gerekir: (1) Kullanılacak siyaset aracı hakikat araç olmalıdır. Örneğin enflasyona müdahale edilecekse faiz aracı kullanılmalıdır. (2) Kullanılacak aracın gerçek istikamette kullanılması gerekir. Örneğin enflasyonla gayrette faiz aracı kullanılacaksa faiz düşürülmemeli artırılmalıdır. (3) Kullanılacak aracın büyüklüğü olayın büyüklüğüyle uyumlu olmalıdır. Örneğin faiz yüzde 5 iken enflasyon yüzde 10’a çıkmışsa faizi yüzde 6’ya değil yüzde 12’ye yükseltmek gerekir. (4) Kullanılacak aracın kullanılmasında zamanlama gerçek olmalıdır. Örneğin faiz yüzde 5 iken enflasyon yüzde 7’ye çıkmışsa 10’a çıkması beklenilmemeli ve faiz çabucak artırılarak yangının büyümesi ve yayılması önlenmelidir.
Rusya Merkez Bankası bütün bu adımları gerçek atarken Fed, enflasyonla uğraşta kullanılacak aracı yanlışsız seçip (faiz) istikametini yanlışsız belirlese de (artırma istikametinde hareket etmiştir) zamanlamayı gerçek yapamamış (faizi artırmakta geç kalmış), kullanılacak aracın büyüklüğünü de yanlış belirlemiştir (faizi gereğince artırmamıştır.)
Öte yandan Rusya Merkez Bankası bütün bu adımları gerçek atarak sonuç alıp faizi de düşürmeye başladığı için yüksek faizle resesyona girme tehlikesini de asgarî seviyeye çekmiştir.
Özetle söylemek gerekirse Rusya Merkez Bankası, enflasyonla uğraş konusunda, Fed’e ve başta Avrupa Merkez Bankası olmak üzere bütün merkez bankalarına çok net bir para siyaseti dersi vermiştir.
Bu yazı Mahfi Eğilmez’in şahsî blogundan alınmıştır.