Dr. Mahfi Eğilmez*
Şimdiye kadar ekonomiyi birden fazla sefer makroekonomik göstergelere bazen de mikroekonomik göstergelere nazaran ele alıp değerlendirdik. Bu kere finansal göstergeleri ele alıp kimi değerlendirmeler yapacağız. Evvel bir tablo sunalım.
Grafik: Mahfi Eğilmez
2021 Kasım ayı ile 2022 yılı Kasım ayı ortasında geçen bir yıllık müddette neler olduğunu ortaya koyan tablodaki gelişmeleri açıklamaya çalışalım: (1) Merkez Bankası (TCMB) siyaset faizini yüzde 16’dan yüzde 10,5’e düşürmüş. Bu, yüzde 34 oranında bir faiz düşüşünü tabir ediyor. Olağan olarak TCMB’nin faizinde bu kadar düşüş olduğunda iktisatta başka faizlerin de süratle düşmesi gerekir.
Oysa tam karşıtı olmuş: Mevduat faizleri yüzde 28, tüketici kredisi faizi yüzde 36 oranında artmış. (2) Hükümetin ‘faiz neden enflasyon sonuçtur’ tezini kanıtlamak üzere daima faiz indirimine gitmesine rağmen Enflasyon (TÜFE) yüzde 21,3’den yüzde 85,5’e yükselmiş. (3) Hükümetin kur muhafazalı mevduat (KKM) başta olmak üzere çeşitli yollarla yabancı para mevduatı (YP Mevduat) TL mevduata dönüştürme teşebbüsleri (liralaştırma çabası) birinci bakışta sonuç vermiş ve YP Mevduat yüzde 9,7 oranında azalmış görünüyor.
Buna karşılık KKM’nin, yabancı paraya endeksli olduğu için YP mevduat olarak kabul edilmesi daha hakikat olacağından mevzuya YP Mevduat + KKM olarak baktığımızda yabancı para mevduat ölçüsünde yüzde 24 artış olduğu ortaya çıkıyor. (4) Bu devirde TCMB brüt rezervlerinde yüzde 9,3 oranında erime olmuş. (5) BIST 100 Endeksi yüzde 150 üzere rekor bir artış sergilemiş. BIST 100 Endeksindeki bu artış bütün öteki göstergelerle dengeli görünüyor.
Enflasyonun yüzde 85,5 olduğu yerde mevduat faizi yüzde 20’lerde, kredi faizi yüzde 30’lardaysa beşerler mevduat yapmak yerine kredi alarak borsaya girmeyi tercih ediyorlar. O denli olunca da borsa süratle yükseliyor. Yarın öbür gün faizler enflasyon oranına yaklaştığında (ki önünde sonunda bu gerçekleşecek) borsa birden birebir süratle gerileyecektir. (6) Döviz kurları üzerinde uygulanan çeşitli baskılara karşın[ii] TL, Dolara karşı bir yıllık bu periyotta yüzde 42,6 oranında paha kaybetmiş.
Bu tablodaki bilgiler ve bunlar ortasında yaptığımız karşılaştırmalar, tıpkı mevzuyu makroekonomik dataları ele alarak yaptığımız değerlendirmelerde olduğu üzere, bize yanlış teşhis edilen hastalığın gerçek tedavi edilemeyeceğini açık biçimde gösteriyor. Üretime katılan üretim faktörleri olan emek üretimden fiyat, sermaye faiz, doğal kaynaklar rant ve teşebbüsçü de kâr ismi altında hisse alır.
Bunlar ortasında iktisat siyasetini en fazla etkileyeni faizdir. İktisat idaresi faizi yanlış belirlerse iktisatta her şey yanlış masraf. Kur yükselir, enflasyon artar, konut fiyatları ve kiralar olağandışı seviyelere sarfiyat, borsada balonlar oluşur. Ve bunları tekrar düzeltebilmek için harikulâde tedbirler almak mesela faizi çok yüksek seviyelere çıkarmak gerekir. Ki o da balonların patlamasına ve iktisadın alt üst olmasına yol açar. İktisat siyasetini oluştururken faizi düşük seviyede tutmakla kısa vadede iktisada canlılık katılır lakin bu canlılığın orta – uzun vadede bedeli çok büyük fedakârlıklar gerektirir.
Bu yazı Mahfi Eğilmez’in şahsî blogundan alınmıştır