İZMİR – Manisa’nın Soma ilçesinde Türkiye Kömür İşletmeleri’ne (TKİ) bağlı Soma Ege Linyitleri İşletmesi (ELİ) bünyesindeki Eynez açık ocağının bir kısmının Yeni Anadolu şirketine devredilmesini protesto eden maden emekçilerinin hareketi dördüncü gününe girdi. Özelleştirmeye karşı başlattıkları Ankara yürüyüşü engellenen madencilerin Kırkağaç girişindeki bekleyişi sürüyor. Yetkililerden olumlu dönüş almadıkları sürece aksiyonlarını sürdüreceklerini vurgulayan madencilere dayanak de günden güne büyüyor. Pekala bu süreç nasıl gelişti, Soma havzasında neler yaşandı?
OLASI REAKSİYONLARI ENGELLEMEK İÇİN BAYRAM TATİLİ ÖNCESİ ÖZELLEŞTİRİLDİ
TKİ’ye bağlı ELİ’de 15 yıl evvel 10 binin üzerinde emekçi çalışırken, şu an bu sayı 1200 civarında. Özelleştirilen yer ise ELİ’nin bir kesimi olan Eynez açık ocağı. 1200 emekçinin hepsi kelam konusu yer üstü ocağında çalışıyor. Bugüne kadar modül kesim özelleştirme yapılan Eynez ocağı, Soma havzasının en kritik noktalarından biri. Eynez’in özelleştirmelerle ortadan kalkması durumunda, ELİ’nin de bir fonksiyonu kalmamış olacak.
Devlet eliyle organize edilen ve işin en şiddetli kısmı olan madene ulaşma kademesi bu alanda 17 yıl sürüyor. 17 yıl boyunca kömüre ulaşmak için çalışan madenciler, en kıymetli katmana gelince ise özelleştirme haberiyle karşılaşıyor. Özelleştirmenin, 9 günlük resmi tatil ilan edilen Kurban Bayramı arefesinde yapılması ise dikkat cazibeli. Madenciler, özelleştirmeye karşı yansıları minimuma indirmek için yetkililerin bu tarihleri tercih ettiğini lisana getiriyor.
YOLLARA KAMYONLARLA SET KURDULAR
Özelleştirme haberini alır almaz bayram sürecine karşın basın açıklamaları ve hareketlere başlayan madenciler, bayramdan çabucak sonra birinci olarak 3-4 saatlik iş durdurma aksiyonu gerçekleştirdi. Lakin bakanlığın baskısı sonucu haklarından olmamak için iş durdurma aksiyonuna devam edemeyen madenciler, şirketi alana sokmamak için farklı yollar aramaya başladı. Şirketin araçlarını engellemeye çalışan emekçiler, tahlili madene giden yollara büyük tonajlı kamyonlarla set kurmakta buldu.
Daha sonra Soma meydanında çadır kurarak imza kampanyası başlatan personeller, Bakanlık ile yapılan görüşmelerden olumsuz sonuç çıkması üzerine ise Ankara yürüyüşüne başladı. Soma’dan Ankara’ya yanlışsız kara yolunun emniyet şeridi üzerinden yürüyüşe geçen madenciler, yürüyüşleri müsaadesiz olduğu gerekçesiyle Kırkağaç girişinde durduruldu. Jandarma ve polisin engellemesi sonucu Kırkağaç Çamlığı olarak isimlendirilen alana geçen emekçiler burada beklemeye başladı. Alanda çadırlar kuran madenciler, yetkililere sonuç alıncaya kadar buradan ayrılmayacaklarını iletti. Alana çok sayıda jandarma ve polis getirilirken, jandarma komando timlerinin de dönüşümlü olarak 24 saat nöbet tutması dikkat çekti. Madenciler cuma namazına bile jandarma denetiminde gitti.
AKŞAM SOHBETLERİ: ÖZELLEŞTİRMENİN TESİRLERİ NE OLACAK?
Eynez’de üretimi tam manasıyla durdurmadıkları için dönüşümlü olarak nöbet alanında kalan madenciler, her sabah toplu kahvaltı ile güne başlıyor. Gün içerisinde sohbet ve tartışmalar yürüten madencileri, bir çok siyasi parti ve sivil toplum kuruluşu temsilcisi ziyaret ediyor. Akşamları ise işten çıkan madencilerin de alana gelmesi ile birlikte sayıları yüze yaklaşan madenciler, türküler ve sloganlar eşliğinde aksiyonlarını sürdürüyor. Madencilerin akşamları olmazsa olmazlarından biri de kazanda demledikleri çay eşliğinde yaptıkları sohbet. Özelleştirmenin muhtemel tesirlerini tartışan madencilerin birinci öngörüsü kömür fiyatlarındaki artış. Madencilerin akşam sohbetlerine dahil olarak, özelleştirme ile ilgili niyetlerini dinledik.
Emekliliğine kısa bir mühlet kalan Halit isimli emekçi, yatırım yapılmadığı için daima küçülmeye gidildiğini şu sözlerle anlatıyor: “En son buraya 2015 yılında emekçi alındı. 7 yıldan beri olağanda 500 kişinin yasal olarak işe alınması gerekirken, devlet emekçi almıyor. İşçi, materyal ve takım açısından yatırım yapılmıyor. 10 tane yeni kamyon alın diye çok söyledik. Fakat yatırım yapmıyorlar. Yatırım yapılmadığı için de devamlı küçülmeye gidiyorlar. İki sene sonra tahminen öbür bir yeri özelleştirecekler.”
‘KIŞ GELDİĞİNDE KÖMÜR FİYATLARINI DÜŞÜNEMİYORUM’
“Kömür çıkaracağımız yerde 12 yıldan beri hafriyat yapıyoruz. Binlerce ton mazot yaktık. Emek verdik, vakit harcadık. Artık pasta meydana çıktı, bunu şirkete teslim ediyorlar” diyen öteki bir maden emekçisi ise “Özelleştirmenin birinci tesiri sizce ne olacak?” diye sorduğumuzda şöyle yanıt veriyor:
“Şu an bizim devlet çıkışlı kömürümüz 2004 TL. Şirkette ise 3 bin 400 TL. Bayii bunu açık olarak alıyor ve 200 TL ton başına torbalama fiyatı veriyor. Üzerine bir de nakliye ve kâr ekliyor, daha küçük bir bayiine satıyor. Küçük bayii de kâr koyduğunda aldığınız kömürün fiyatı 4 bin 400 TL üzere bir sayısı buluyor. Yarın kış geldiğinde, soğuk havalar başladığında ben bu kömür fiyatlarını düşünemiyorum. 6 bin 500 TL’ye dayanacağını düşünüyorum”
‘YILBAŞINDAN SONRA KÖMÜR FİYATININ 10 BİN TL’Yİ BULACAĞI İSTİKAMETİNDE TELAFFUZLAR VAR’
13 yıldır çalışan Ali isimli madenci ise bu özelleştirmenin sadece emekçiyi değil Türkiye’deki insanları da etkileyeceğini tabir ediyor. Bilhassa yılbaşından sonra fiyatlarda önemli artış olacağı istikametinde telaffuzlar olduğunun altını çizen Ali, şöyle devam ediyor:
“Şu an bizde 2004 TL, özel şirketin satış yerinde 3 bin 400 diyoruz. Ortadaki farkı herkes görebiliyor. Bir konuta yakıt olarak girecek kömür şu anda 4 bin 500-5 bin TL civarında oluyor. Bu korku asıl kışın başlayacak. Önümüz kış. İthal kömür de 7 bin 500 TL’den geliyor. Yılbaşından sonra ocak ayında kömür fiyatının 10 bin TL’yi bulacağı istikametinde telaffuzlar var. Buradaki özelleştirmenin şüphesiz ki bizi etkileyen tarafları var. Ancak Türkiye’deki insanları etkileyecek tarafları da var.”
“Ne yapılmalı?” diye sorduğumuz madenci Ali, şöyle devam ediyor: “Devlet kömürü kendi eliyle çıkarmalı. Yatırım yapmalı. Bizim araçlarımız 40 yıllık. Bu araçların dünyadaki kullanım ömrü 10 yıl. Biz şu an yoktan var etmeye çalışıyoruz. Yatırım yapılsa devlet kömürü vatandaşa daha ucuza ulaştıracak. Burada kimi şirketleri, birtakım şahısları varlıklı etmek ismine alanlarımız özelleştiriliyor. 2010 yılından beri alanlarımız kesim parça verildi. Evvel yeraltı ocaklarını özelleştirdiler. Şu anda da yer üstü ocaklarını özelleştiriyorlar. En son Sarıkaya dediğimiz pano da gitti. TKİ’ye ELİ’ye yatırım yapılsa biz kömür çıkartırız. Bu noktada özel şirkete gerek yok. Makineler yenilense, emekçi alımı yapılsa Soma’da kömür çıkar. Türkiye’deki beşerler da şirketlerden çok çok daha ucuz fiyata devletten kömür alır. Halk ucuz kömür alsın diye de çabalıyoruz. Halkın kıymetli kömür almamak için bize sahip çıkması lazım.”