2017’de Murat Dağı’nda altın madeni teşebbüsü halkın direnişi ve itiraz davalarının kazanılmasıyla engellenen Anadolu Export maden A.Ş. 5 yıl ortadan sonra bu sefer “altın gümüş madeni kapasite artırımı, pasa döküm ve kırma eleme tesisi” kurmak için müracaatta bulundu.
Bu emelle ÇED belgesini 8 Kasım 2022 günü görüşülmek üzere İnceleme Kıymetlendirme Kurulu (İDK)’na teslim etti.
Bu seferki ÇED belgesi, Ovacık’tan Erzincan Çöpler’e, Artvin Cerattepe’den Kışladağ Altın Madeni’ne, maden şirketlerinin ÇED süreçlerindeki lakaytlıkları ve palavralarını “içeriden” itiraf ediyor.
Murat Dağı Yok Olmasın Platformu Sözcüsü Funda Öz Akçura, Birgün Gazetesi’ne yaşanan süreci şöyle anlattı:
Bu itiraflar, İliç’teki siyanür faciasının, Kazdağları’ndaki orman katliamının, Eşme Kışladağ arsenik oranının yüksekliğinin münferit olmadığının göstergesi üzere okunabilir.
2017 yılında Murat Dağı’nda altın madeni açılacağı öğrenildiğinde Uşak’ta başlayan direniş bölge köylerinden Gediz ve Kütahya’ya uzanmış, oradan Eskişehir, İzmir’e kadar Ege’yi ayağa kaldırmıştı. Zira Gediz Irmağı madenin açılacağı yerden doğuyor, Menderes Irmağı ve Porsuk Çayı buradaki yeraltı sularından ve derelerden besleniyordu.
Murat Dağı’nda altın madeni demek; dağın bağrından doğan suların ulaştığı her yerde susuzluk, açlık, hastalık ve mevt demekti.
Sonuçta 2019’da madene karşı Uşak, Kütahya, Gediz, Eskişehir ve İzmir belediyeleri ile köyler, dernek ve meslek odalarından temsilcilerin de ortalarında yer aldığı 60 kişi, Etraf ve Şehircilik Bakanlığı’na ÇED iptal davası açtı ve kazandı.
Geçen üç yılın akabinde Anadolu Export AŞ., birinci müracaatından farklı olarak bu sefer “sadece kıymetli cevheri çıkaracağını, altın gümüş ayrıştırma tesisi olmayacağını” söylemiş. Ayrıştırma tesisinden “neden vazgeçmek zorunda kaldığını”, iptal davasının açıldığı mahkemenin atadığı uzman raporlarını da paylaşarak tek tek anlatıyor.
‘190 BİNDEN FAZLA AĞAÇ KESECEKTİK!’
Murat Dağı’nın ehemmiyeti, hayat yaratan bir ekosistem olması. Ormanı, dereleri, kurdu kuşu ile bir bütündür. Bir adedini yok ettiğinizde domino taşı misali başkaları de yok olur.
Murat Dağı’na bakıldığında devasa ormanlar görürken, maden şirketi “hektarda 1 ağaç” görmüştü.
2019’daki ÇED belgesinde “sadece 2 bin 100 ağaç keseceğiz” demişti.
Ve artık 2022 ÇED’inde itiraf etmek zorunda kalıyor: Yanlış hesaplamışız, 190 binden fazla ağaç kesecekmişiz, diyor.
Dahası var: Bozuk orman alanlarındaki ağaçları hesaba katmamışlar.
Ayrıca madenin işletileceği 20 yıllık müddette maden alanını genişlettiklerinde yok edecekleri ormanları da unutmuşlar.
Anadolu Export işi bitip gittiğinde “orman ekosisteminin yine kurulmasının mümkün olmadığını” itiraf ederek “Cevher zenginleştirme tesisinden vazgeçmek zorunda” kaldıklarını yazmış.
SUYA ‘ZEHİR’ KARIŞMASI KAÇINILMAZ OLACAKTI
Murat Dağı’nda altın madenine karşı bilgilendirme toplantılarında, tesiste kullanılacak kimyasalların binlerce yıldır uyuyan ağır metalleri uyandırıp aktifleştireceğini, bölgenin yaşanmaz hale geleceğini ısrarla söylemiş ve davada da uzman raporları ile belgelenmişti.
2019’daki ÇED belgesinde “tüm tedbirleri aldık; hiçbir şey olmayacak” diyen şirket, 2022’deki ÇED evrakında gerçeği kabul etmek zorunda kaldığını şu cümlelerle anlatıyor: Süreç sırasında uygulanan süreçler yalnızca altın ve gümüşü çözmeyip tıpkı vakitte topraktaki civa, nikel, arsenik, antimon, krom, kurşun vb öteki mineralleri de çözecek ve açığa çıkaracak.
“Altın madeninin işlenmesi sırasında cevher hidroklorik asit ile muamele edildiğinden alanda zenginleşmiş olan civa, nikel, arsenik, antimon, krom, kurşun ve bunlara ek olarak alüminyum iyonlaşmış hallerinin suya karışacağı nihaidir ve ÇED Raporunda bunlarla ilgili tedbirlere değinilmemiştir. Barajlarda bekletilen atıklardaki ağır metalller hiç dikkate alınmamış; sel, çok yağış, toprak kayması üzere çevresel tesirler ÇED raporunda tüm boyutları ile değerlendirilmemiş, olaya daha çok siyanür kirliliği olarak bakılmış, açığa çıkacak ağır metallerin bertarafı için hangi tedbirlerin alınacağı açıklanmamış, zehirli atıkların sulara karışması durumunda hangi noktalara kadar uzanabileceği, kaç kişiyi etkileyebileceği, ağır metal kirliliğin canlılar, sucul ömür ekosistem flora ve faunaya tesirleri değerlendirilmemiştir.”
Ve yeniden tıpkı cümle: “Cevher zenginleştirme tesisinden vazgeçilmiştir”!
‘EKOSİSTEMİ YOK EDECEKTİK!’
Şirket 2019’da Etraf ve Şehircilik Bakanlığı’nın “onayladığı” ÇED evrakında Murat Dağı’nda mayıs ve haziranda yaptığı toplam dört günlük saha çalışması ile bölgedeki endemik bitki çeşitlerini itibarsızlaştırmış ve hayvanların “koşma becerileri” sayesinde maden alanından kaçıp canını kurtarabileceğini yazmıştı.
Aynı şirket bu defa 2022 yılında hazırladığı ÇED belgesinde Murat Dağı’ndaki biyoçeşitliliğin sağlıklı ve hakikat olarak raporlanmadığını ; 4 günlük arazi çalışmasının hakikat bir yaklaşım olmadığını, “varsayımsal hareket edildiğini”, bunun da bilimsel bakış açısı olmadığını itiraf ediyor.
Şirket muhtemel tahribatın ekosistemi yok edeceğini, kaybedilen pahaların yerine konamayacağını, çok sayıdaki endemik cinsin ziyan görmemesinin mümkün olmadığını, projenin uygulanmasının ender çeşitlerin yok olma riskinin çok daha artmasına yahut ortadan kaybolmalarına sebep olacağını kabul etmek zorunda kalarak “cevher zenginleştirme tesisinden vazgeçilmiştir” diyor.
‘ANALİZLER GERÇEĞİ YANSITMIYORMUŞ’
Davanın açılıp kazanıldığı 2019’a dek iki yıl boyunca Murat Dağı Yok Olmasın Platformu; Murat Dağı ve maden alanının Ege Bölgesinin ekolojisini belirlediğini, Gediz ve Menderes ovaları dahil, bölgenin tarım ambarlarını suladığını, maden açılırsa tüm bölgeyi zehir ve vefatla baş başa bırakacağını anlatıp duruşma salonunda da kayıtlara geçirtmişti.
2019’da yanlış ve eksik raporlar hazırlayan şirket gerçekler su yüzüne çıkınca 2022 ÇED belgesinde yeniden çark etmek zorunda kaldı.
“ÇED evrakında maden alanı ve etrafındaki su tahlillerinin gerçeği yansıtmadığını, pasa alanlarından yeraltı sularına olacak sızıntının yeraltı ve yerüstü sularına karışacağını öngöremediklerini” itiraf etti.
Birinci derece zelzele bölgesi olan bölgede muhtemel bir sarsıntıda havuzların yıkılması, liç alanının ziyan görmesi durumunda yüksek metal içerikli akışkanların yüzey suyu ile Gediz ve Menderes ırmakları ile Porsuk Çayı’na karışacağını kabul ederek “cevher zenginleştirme tesisinden vazgeçmek zorunda kaldığını” yeniden tekrarlıyor.
DEPREM RİSKİNİ ÖNEMSEMEMİŞLER
Altın madeni şirketlerinin, tehlikeleri “görmemesinin” örneklerinden en değerlisi Murat Dağı’nın 1. derece zelzele bölgesi olması ve bölgedeki etkin fay sınırlarının madenin açılması ile geri dönülmez felaketlere yol açacağıydı.
Ama açılan ve kazanılan davada “liyakatlı” eksperin raporundan sonra görülüyor ki bugünkü ÇED evrakında yeniden çark etmişler!
2022 ÇED belgesinden: “İşletme alanının birinci derece zelzele bölgesinde olması ve canlı fay çizgileri nedeniyle proje alanındaki yüksek risk teşkil eden yığın liç ve havuzlarında beklenen bir sızıntının telafisi çok güç bir çevresel felakete yol açacağı, yığın liç ve havuzların; kırıklı, çatlaklı olduğu için geçirimliliği yüksek kaya üniteleri üzerinde yapılmasının epeyce riskli görüldüğü, havuzların inşa edileceği lokasyonun bu türlü bir işletme için yanlışsız olarak seçilmediği, pasa alanının altında ise kâfi tedbirlerin alınmadığı için cevher zenginleştirme tesisinden vazgeçilmiştir.”
Eğer Karaağaç altın madenine karşı gayret verilmese ve toplumsallaştırılarak büyütülmese bu risklerle bu maden bugün çalışıyor olacaktı.
Anadolu Export birebir maden için ikinci defa hazırladığı ÇED raporunda altın madenciliğinin fıtratındaki kirli çamaşırları “yanlışlıkla” dökmedi. Halkın örgütlü birleşik gayreti karşısında çaresiz kaldığı için yazmak zorunda kaldı.