TMMOB Maden Mühendisleri Odası Zonguldak Şubesi, Bartın’ın Amasra ilçesinde Türkiye Taşkömürü Kurumu’na ilişkin maden ocağında, 14 Ekim 2022 günü 41 madenci öldüğü grizu patlamasıyla ilgili ön raporunu yayınladı.
ANKA Haber Ajansı’nın haberine nazaran raporda, faciaya ait “Merkezi Gaz İzleme Servisi CH4 Sensör datalarından anlaşıldığı üzere; metan patlamasının vakti 18:09 olarak kıymetlendirilmektedir. Faciayı oluşturan patlama (ya da patlamalar zinciri), ocağın gerek yatay gerekse dikey olarak yaygın biçimde etkilenmesine yol açmıştır. Olayın sonucunda 42 madenci hayatını yitirmiş, kontrol altına alınamayan yangın yüzünden ocak; -250 katından iki, -100 katından da bir barajla kapatılmıştır” tabiri yer aldı.
‘SENSÖR YERLEŞİMLERİNDE GEREKLİ İTİNA GÖSTERİLMEDİ’
Raporda “Havalandırma” başlığı altında şu değerlendirmelerde bulunuldu:
“Maden İşyerlerinde İş Sıhhati ve Güvenliği Yönetmeliği’nin ilgili unsuru uyarınca işletmede sensör kümelerinin bulunduğu anlaşılmakla birlikte bu sensörlerin ocak ve galeri içindeki yerlerinin ve kesit içinde konumlandırıldıkları yerlerin uygun olup olmadığı incelenen planlardan net olarak anlaşılamamaktadır. Eldeki bilgilere nazaran grizu patlamasının yaşandığı kabul edilen -320 kalın damar hazırlık baştaban yolunda bulunan CH4 27 Nolu sensörün yeri tam olarak netlik kazanmamıştır. CH4 27 Nolu sensörle çalışma arını ortasında elektrikli ünitelerin bulunması da sensörün bulunduğu yerin sorgulanmasına neden olmaktadır. Bu sensörün Merkezi Gaz İzleme Servisinde görülmediği ya da adresinin farklı olduğu istikametindeki bilgiler de açıklanmaya muhtaçtır. Birebir taban yolunda bulunması gereken CO 27 Nolu sensör de paylaşılan bilgilere nazaran -350 katından gelen kalın damar nefesliğin dönüş havası üzerinde şurası olduğu anlaşılmaktadır.
-350 kalın damar hazırlık alt taban yolunda ve -350 tavan damar alt taban yolu içinden sürülen bacalarda CH4 sensörlerinin bulunmaması; buralardaki elektrikli ünitelerin Otomatik Devre Kesicilere bağlı olmaması sonucunu doğurmaktadır. Bu durum sensör yerleşimlerinde gerekli özeninin gösterilmediği izlenimi uyandırmaktadır.”
‘GAZ İZLEME MERKEZİNDE KÂFİ İŞÇİ YOK’
“Ayrıca, TTK’nın Meclis Araştırma Kurulundaki sunumları ve savcılık tabirlerinden anlaşıldığı üzere ATİM Merkezi Gaz İzleme Ünitesinde kâfi işçinin görevlendirilmediği de görülmüştür.
ATİM’e ilişkin yeraltı ocağından muhtemel patlamaların tesirlerinin azaltılması için su barajları kullanıldığı ve taş tozu uygulaması yapıldığı belirtilmektedir. ATİM ocağında yaşanan patlama sonrasında birtakım emekçiler su barajları sayesinde kurtulduklarını beyan etmişlerdir. ATİM’e ilişkin yeraltı ocağında TTK yetkilileri tarafından patlayabilir tozla gayret için taş tozu uygulaması yapıldığı beyan edilmiş olsa da ocakta meydana gelen olayın büyüklüğü düşünüldüğünde taş tozu uygulamasının yetersiz olduğu söylenebilir.
Her ne kadar TTK tarafından yapılan sunumda ana vantilatörün kapasitesinin teorik olarak 11.500 m3/dak olduğu söz edilse de; ocağın direnci dikkate alındığında mevcut emilen hava ölçüsünün üzerine çıkılması mümkün gözükmemektedir. Çünkü vantilatörler bir karakteristik eğri üzerinde çalışmakta ve kurulduğu ocağın direncine ve hasebiyle ocağın karakteristik eğrisine uygun biçimde hava sağlamaktadır.”
‘TÜM ÇALIŞMA ALANLARININ BİRBİRİYLE İRTİBATLANMASI HAVALANDIRMA AÇISINDAN RİSK YARATTI’
Raporun “Facianın değerlendirilmesi” başlıklı kısmında; maden ocağının genel planlamasının dizaynında yanılgılı uygulamaların olduğu kaydedildi.
Raporda, “Ocaktaki pak hava ölçüsünün kâfi olup olmadığı değerlendirilmeden tıpkı anda tali olarak havalandırılan birçok hazırlık çalışmasının sürdürülmesi ve neredeyse tüm çalışmaların bir formda birbirine irtibatlanması üzere uygulamaların ocağı havalandırma açısından riskli hale getirmiş olduğu kıymetlendirilmektedir. Hayatını kaybeden personellerin ocak içindeki yerleri incelendiğinde ocakta meydana gelen bir patlama sonucu çalışma işyerlerinin birbirine irtibatlı olması nedeniyle neredeyse tüm çalışma alanlarının etkilendiği açıktır” denildi.
Raporda şu değerlendirmeler yer aldı:
‘ATİM’İN, DİNAMİT PATLADILDIĞI TEZİNİ DESTEKLEYECEK İSPAT YOK’
“ATİM meydana gelen patlamanın akabinde çıkan yangının yalıtımı için ocağın -100 katında bir adet ve -250 katında iki adet baraj ile mecburî olarak kapatılması, olayın nedenlerinin net bir halde açıklanmasını zorlaştırmaktadır. Lakin, olay sonrası kurtarma ve keşif çalışmalarına katılan vazifeliler ile kurtulan madencilerden elde edilen bilgiler çerçevesinde metan patlamasının -320 kalın damar hazırlık taban yolu içerisinde gerçekleştiği ve ölümlerin açığa çıkan yüksek sıcaklık ve şok dalgası nedeniyle darbe, yanma ve ortama yayılan karbonmonoksit zehirlenmeleri sonucu oluştuğu söylenebilir.
Her ne kadar ATİM’de meydana gelen olayın -320 kalın damar taban yolunda dinamit atımı nedeniyle oluştuğu argüman ediliyor olsa da mevt raporları, sensör dataları ve olayın ocak içinde gelişimi incelendiğinde bu iddiayı destekleyecek ispatların olmadığı bedellendirilmektedir. Çünkü olay şayet -320 kalın damar taban yolu arınındaki dinamit atımı sebebiyle gerçekleşmiş olsaydı bu taban yolunda bulunan başta barutçu Öner Yıldız olmak üzere tüm personellerin hem darbeye hem de açık aleve maruz kalmış olmaları gerekirdi. Meğer vefat raporları incelendiğinde, bu taban yolunda bulunan 16 personelden 7’sinin hafif yanıkla birlikte esasen CO zehirlenmesi nedeniyle hayatlarını kaybetmiş olmaları bu öngörüyü takviyeler niteliktedir.”
‘EN DEĞERLİ MESELELERDEN BİRİ LİYAKATSİZ YÖNETİCİLER, TAKIMLAŞMA, PARTİZANLIK’
“TTK’da yaşanan en değerli problemlerden biri liyakatsiz yöneticiler, liyakatsiz takımlaşma ve partizanlık meselesidir. İdare takımlarının atanmasından emekçi alımına kadar her alanda yapılan politik müdahaleler, TTK’yı bir işletme olmaktan çıkarıp, iktidar partisinin ve ilgili sendikanın art bahçesi haline getirmiştir. Amasra’da yaşanan faciada, belirleyici faktörlerden birinin liyakatsiz ve tecrübesiz takımların misyon başına getirilmeleri olduğu görülmektedir.”
‘HAVALANDIRMA VE TOZLA UĞRAŞ BAŞMÜHENDİSLİKLERİNİN KAPATILMASIYLA ÖNEMLİ ZAFİYETLER ORTAYA ÇIKTI’
“TÜBİTAK TÜSSİDE (Türkiye Sanayi Sevk ve Yönetim Enstitüsü) tarafından 24 Nisan 2019 tarihinde tamamlanarak yürürlüğe konulan ‘TTK’nın yine yapılanması ve norm takımın belirlenmesi projesi’ kapsamında kimi daire başkanlıkları, şube müdürlükleri ve baş mühendislikler iptal edilmiştir. Bu kapsamda Havalandırma ve Tozla Gayret Başmühendislikleri de kapatılmıştır. Bu süreçte havalandırma, tozla çaba ve merkezi gaz izleme servisleriyle ilgili mühendislik hizmetlerinde önemli zafiyetler ortaya çıkmıştır. Tek amacı küçülme olan ve masa başında yapılan tertip çalışmalarının, yeraltı kömür madenciliğinin meselelerine yanıt üretemediği ağır bir bedel ödenerek görülmüştür.” (HABER MERKEZİ)