Macron’un üç gün sürmesi planlanan Cezayir ziyareti, Rusya-Ukrayna Savaşı nedeniyle Avrupa Birliği (AB) ülkelerinin güç krizi yaşadığı ve Cezayir’in de güç alanında İtalya’yı Avrupa’daki en büyük ortağı olarak tercih ettiği bir periyoda denk geliyor.
Fransız makamları, Macron’un bugün başlayacak ve 27 Ağustos Cumartesi gününe kadar devam edecek Cezayir ziyaretinin, “iki ülke ortasındaki alakaları yine canlandırmayı” hedeflediğini belirtiyor. Cezayir makamları ise yorum yapmaktan kaçınıyor.
Macron’un gerçekleştireceği bu ziyaretin birebir vakitte Cezayir’in hem iç hem de dış siyasetinde başlattığı derin dönüşümler devrine denk gelmesi dikkati çekiyor. Gerçekten Cezayir, Rusya’nın Ukrayna’ya başlattığı savaşın akabinde Moskova ile AB ülkeleri ortasında yaşanan gerginliklerin gölgesinde AB ve bilhassa de Fransa dışında yeni ekonomik paydaşlıklar kurma yönelimine girdi.
CEZAYİR İLE FRANSA ORTASINDAKİ KRİZ
Cezayir’e 2017 yılında birkaç saat süren kısa bir ziyaret gerçekleştiren Macron, bugün ikinci kere bu ülkeye gelecek.
Fransa Cumhurbaşkanlığı açıklamasına nazaran Macron, başşehir Cezayir’deki temaslarının akabinde ülkenin batısında yer alan Vahran kentini ziyaret edecek.
Ekim 2021’de Fransız “Le Monde” gazetesinde yayımlanan açıklamalarındaki Cezayir’e yönelik suçlayıcı sözleriyle iki ülke ortasındaki en tehlikeli gerginliklerden birine neden olan Macron, kelam konusu açıklamalarında Cezayir’de “askeri-siyasi bir sistemin karar sürdüğünü ve ülkenin resmi tarihinin büsbütün yine yazıldığını, gerçeklere dayanmadığını ve Fransa’ya düşmanlık üzerine inşa edildiğini” sav etmişti.
Macron, şu sözleri kullanmıştı:
“Cezayir’in bir ulus olarak inşası, izlenmesi gereken bir fenomendir. Fransız sömürgesinden evvel Cezayir ulusu var mıydı? Soru bu. (Cezayir’de) Daha evvel sömürgeler vardı. Türkiye’nin Cezayir’de oynadığı rolü ve kurduğu hakimiyeti büsbütün unutturabilmesi beni büyüledi ve tek sömürgecinin biz olduğumuzu açıklamak, bu olağanüstü. Cezayirliler buna inanıyor.”
Bunun üzerine Cezayir Cumhurbaşkanlığı, yazılı bir açıklama yaparak Fransa’yı kınamış ve “Macron’un tabirleri Fransız sömürgeciliğine karşı direnen 5 milyondan fazla şehidin anısına yönelik kabul edilemez bir hakarettir.” tabirlerini kullanmıştı.
Cumhurbaşkanı Abdulmecid Tebbun, ülkesinin Paris Büyükelçisi Davud’u istişare için ülkeye çağırmış, Cezayir’in hava alanı da Fransız askeri uçaklarına kapatılmıştı.
Tebbun, bu periyotta Alman “Spiegel” mecmuasında yaptığı açıklamada, “Macron’la irtibat kurma teşebbüsünde bulunmayacağım. Kendisi temas kurmaya çalışsa da karşılık vermem zira kendisi bir halkın tümüne lisan uzattı.” demişti.
Dönemin Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Yves Le Drian ise iki ülke ortasındaki bağların onarılması için Cezayir’e kimi ziyaretler yapmıştı.
İki ülke ortasındaki yumuşama ise lakin Macron’un yine seçilmesinin akabinde Cezayirli mevkidaşı Tebbun’un kendisini tebrik etmesiyle başladı.
KRİZDEN SONRA ÇOK ŞEY DEĞİŞTİ
Cezayir Cumhurbaşkanı Tebbun, birkaç hafta evvel basına yaptığı açıklamada, ülkesinin BRICS kümesine katılmaya ilgi duyduğunu belirtti.
Tebbun; Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika’nın oluşturduğu BRICS kümesine katılma koşullarının birçoklarını karşıladıklarını söyledi.
BRICS kümesine katılma maksadı, yakın bir periyoda kadar ithal eserlerinin yüzde 60’ına yakını AB ülkelerinden ve bilhassa de Fransa’dan temin eden Cezayir için “derin bir dönüşüm” olarak bedellendiriliyor.
Bu ortada Macron’un ziyareti, Cezayir’in Eylül 2022 prestijiyle ilkokullarda İngilizce okutmaya başlatmasına yalnızca günler kala gerçekleşiyor.
Cumhurbaşkanı Tebbun, bu mevzuya ait yaptığı bir açıklamada, “Fransızca savaştan ganimettir. İngilizce ise dünya lisanıdır ve Cezayirlilerin dünyaya açılma vakti gelmiştir.” sözlerini kullanmıştı.
Cezayir’deki Vurkla Üniversitesi Memleketler arası Münasebetler Kısmında vazife yapan Prof. Dr. Mebruk Kahi, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Macron’un Cezayir’e yapacağı ziyaretin program olarak çok süratli gerçekleştiğini söyledi.
Fransa’nın bu ziyaretle Cezayir’le yaşadığı kaybı telafi etmeye çalıştığına işaret eden Kahi, Macron’dan Cezayir’le alakalarda yeni bir vizyon beklendiğini ve kendisinin karşılıklı hürmet üzerine inanç vermesi gerektiğini vurguladı.
Cezayir’in Fransa’yla yaşadığı gerginlikten sonra birçok ülkeyle güçlü bağlar kurduğuna dikkat çeken Kahi, şunları kaydetti:
“Fransa ile Cezayir ortasında aranın açıldığı devirde, Cezayir açısından çok şey değişti. Gerçekten bu periyotta Cezayir; Türkiye ve İtalya’nın yanı sıra Körfez ve öteki birçok ülkeyle münasebetlerini niteliksel bir seviyeye çıkarmayı başardı.”
Macron’un Cezayir’de birkaç gün sürecek temaslarına dair ayrıntıların şimdi sızdırılmadığına işaret eden Kahi, Macron’un Cezayir makamlarıyla görüşmelerinde iktisat, yasa dışı göç, vize ve bölgesel birtakım mevzuların ele alınabileceğini söyledi.
Kahi, “Macron’un Cezayir’deki temasları sırasında, Fransa’nın, Afrika’nın kıyı bölgelerinde zayıflayan nüfuzu ve bölgedeki Fransız güçlerine karşı artan düşmanlık telaffuzlarının yanı sıra Rusya-Ukrayna Savaşı’nın yol açtığı ekonomik ve güç hususları da ele alınacaktır.” diye konuştu.
ZİYARETTEN BÜYÜK YARAR BEKLENMİYOR
Fransa’nın eski Cezayir Büyükelçisi Xavier Driancourt, şu anki ziyaretin büyük bir yararının olmayacağını belirtti.
Fransa resmi haber ajansı AFP’ye konuşan Driancourt, “Cezayir ile alakalarda rastgele bir değişiklik olmadı. Yasa dışı göçmenlerin hudut dışı edilmesi ve iktisatla alakalı talepler konusunda Cezayir’den kimi işaretler olmalı.” dedi.
Görev müddeti 2019 yılında sona eren Driancourt, kullandığı sözlerle, Cezayir’in, Fransa İçişleri Bakanlığının Cezayir kökenli yasa dışı göçmenleri hudut dışı etme talebini kabul etmediğine işaret etti.
GAZ SIKINTISI DE MACRON’UN GÜNDEMİNDE
Avrupa’da yayınlanan haberler üzerinden de gaz sorununun Macron’un gündeminde yer alması için baskı yapılıyor. Rus gazının kesilmesi ve gaz badiresi yaşama dehşetiyle Macron’dan Cezayir’i, İspanya üzerinden ek gaz pompalamaya ikna etmesi isteniyor.
AB’den birinci güç ortağı olarak İtalya’yı seçen Cezayir, 15 Temmuz’da yaptığı açıklamayla “2022 sonuna kadar İtalya’ya 4 milyar metreküplük ilave doğal gaz pompalama kararı aldığını ve gelecek günlerde bunun 6 milyar metreküpe ulaşacağını” duyurmuştu.
İspanya ile Batı Sahra sorunu nedeniyle alakaları gergin olan Cezayir, Tunus üzerinden İtalya’nın Sicilya Adası, Fas üzerinden İspanya ve üçüncüsü İspanya’nın güneyindeki Almeria bölgesine uzanan 3 başka doğal gaz boru çizgisiyle Avrupa’ya bağlanıyor.
CEZAYİR’İN FRANSA İLE SAKİN BAĞLANTILAR İÇİN TEMEL BELİRLEYİCİLERİ
Fransa’nın Cezayir’le münasebetleri tekrar canlandırma isteği, Cezayir’in geçirmekte olduğu tüm bu esaslı değişimlerle çatışıyor.
Cezayir’in ilgilerin olağanlaşması konusunda ortaya koyduğu temel belirleyicilerin akabinde Macron’un, Cezayir tarafını yeni vizyonuna ikna etmek için daha fazla konuşmak zorunda kalacağı anlaşılıyor.
Cezayir Cumhurbaşkanı Tebbun, “egemenliğe hürmet, ortak çıkarlar ve iç işlerine karışmamayı” Fransa ile sakin bağlar kurmanın “temel belirleyicileri” olarak ortaya koyuyor.
“FRANSA, CEZAYİR İLE SAKİN BAĞLAR KURMAK İSTİYORSA, SÖMÜRGECİLİK ZİHNİYETİNİ TERK ETMELİ”
Uluslararası kriz uzmanı Hasan Kasemi ise “Fransa, Cezayir ile sakin münasebetler kurmak istiyorsa, sömürgecilik zihniyetini terk etmesi gerekiyor. Cezayir-Fransa ilgilerinin geleceği, Fransa’nın Fransa-Afrika kültürü olarak bilinen sömürgeci zihniyetinden ne ölçüde vazgeçtiğine bağlı.” dedi.
Fransa’nın Cezayir’i hep “özel bahçesi” olarak gördüğünü, eski Cezayir Cumhurbaşkanı Abdulaziz Buteflika devrinde, karşılıksız olarak Fransa’ya verilen büyük imtiyazlar nedeniyle bu tasavvurun onlarda yerleştiğini lisana getiren Kasemi, kelamlarını şöyle tamamladı:
“Fransa, düşmanca halleri ve hudutların aşılmasını asla kabul etmeyecek olan bir Cezayir’le sakin alakalar kurma konusunda önemli olursa ikili bağlantılardaki mevcut tıkanıklık aşılabilir.”