Avrupa Parlamentosunun, AB bütçesinden Macaristan’a sağlanan fonların yaklaşık 7,5 milyar Euro’luk kısmının askıya alınması daveti, AB ile Macaristan ortasında uzun müddettir devam eden gerginliği tekrar gündeme taşıdı.
Avrupa Parlamentosunun (AP) Macaristan’ın “artık demokratik bir ülke olmadığı” tarafındaki kararı ve Avrupa Birliği (AB) Kurulunun hukukun üstünlüğü unsurunun ihlal edildiği gerekçesiyle AB bütçesinden Macaristan’a sağlanan fonların yaklaşık 7,5 milyar Euro’luk kısmının askıya alınması daveti, AB ile Macaristan ortasında uzun müddettir devam eden gerginliği tekrar gündeme taşıdı.
AP, 15 Eylül’de 433 lehte, 123 aleyhte ve 28 çekimser oyla Macaristan’ın idare formunu “seçimli otokrasi” olarak tanımlayarak, ülkenin, AB’nin pahalarını sistemli olarak tehdit ettiğine ve “artık demokratik olarak yönetilmediğine” karar verdi.
Ülkedeki seçim sisteminin işleyişinden yargı bağımsızlığına kadar birçok mevzuda tasanın söz edildiği kararda, “Macaristan’da durum, birkaç yıldır gereğince ele alınmıyor. Birçok kaygı devam ediyor. Bu esnada AB’nin imajı, aktifliği ve güvenilirliğini olumsuz etkileyen birçok yeni bahis da ortaya çıktı.” değerlendirmesinde bulunuldu.
AP’den karara ait yapılan yazılı açıklamada, “akademik özgürlük, din özgürlüğü, örgütlenme özgürlüğü, LGBTIQ hakları da dahil olmak üzere eşit muamele hakkı, azınlıkların yanı sıra göçmenlerin, sığınmacıların ve mültecilerin haklarının da sıkıntılı olduğu” söz edildi.
AB Komitesinin bütçe ve idaresinden sorumlu üyesi Johannes Hahn, 18 Eylül’de yaptığı açıklamada, AB Komitesinin, hukukun üstünlüğü unsurunun ihlal edildiği gerekçesiyle AB bütçesinden Macaristan’a sağlanan fonların yaklaşık 7,5 milyar Euro’luk kısmının askıya alınması davetinde bulunduğunu söyledi.
Hahn, Komite’nin, AB Kuruluna, Macaristan’ın hukukun üstünlüğü unsuruna yönelik ihlallerine karşı önerdiği müdafaa tedbirlerinin, AB’nin Ahenk Siyaseti kapsamında üç operasyonel program için taahhütlerinin yüzde 65’inin askıya alınmasını içerdiğini belirtti.
Macaristan’da yayımlanan günlük siyasi gazete Nepszava’nın Genel Yayın Direktör Yardımcısı Miklos Hargitai ve Szazadveg Vakfı Siyasi Tahliller Merkezi Müdürü Dr. Zoltan Kiszelly, AB ile Macaristan ortasındaki krizle ilgili AA muhabirine değerlendirmelerde bulundu.
Miklos Hargitai, AB ile Macaristan ortasındaki tartışmanın nedeninin, hükümetin öne sürdüğü üzere “Hristiyan pahaların ve ülke sınırlarının” korunması değil, aksine hükümet düzeyindeki yolsuzluk, yargı bağımsızlığı ve basın özgürlüğünün eksikliğinden ötürü AB ile Macaristan ortasında kriz olduğunu söyledi.
AB kaynaklarının büyük kısmının hükümete yakın bireylere aktarıldığını ve ülkede bunu engelleyecek rastgele bir kurumun bulunmadığını kaydeden Hargitai, “Asıl sorun öncelikle her yere yayılan yolsuzluk, hakim ve savcıların bağımsızlığının ortadan kaldırılması ve özgür basının eksikliği.” diye konuştu.
Hükümetin kendi kamuoyuna AB ile çaba ettiği propagandası yaptığını, AB Komitesine ise anlaşmak için gerekli adımları atacağı tarafında kelam verdiğini belirten Hargitai, “Macar hükümeti kendi seçmenlerine, ‘Macarlara tekrar saldırıyorlar’, ‘Macaristan’da demokrasi olmadığı savı yalan’, ‘yolsuzluk yok’ üzere tabirler kullanırken, AB Kuruluna ise demokratik eksiklikleri ve yolsuzluk risklerini gidermek için kelam veriyor.” dedi.
AB bütçesinden Macaristan’a sağlanan fonların yaklaşık 7,5 milyar Euro’luk kısmının askıya alınması konusunda gerekli ıslahatları gerçekleştirmesi için AB Komitesinin Macar hükümetine 19 Kasım’a kadar müddet tanıdığına dikkat çeken Hargitai, hükümetin, Komite’yi ikna etmek için gerekli olan yasa tasarılarını ivedilikle meclise sunacağını ancak bunların kâfi olmayacağını düşündüğünü söyledi.
Macaristan’ın AB’den ayrılma ihtimali ile ilgili de değerlendirmede bulunan Hargitai, “Başbakan Viktor Orban’ın Kötcse’deki konuşmasına nazaran 2030’a, yani Macaristan AB bütçesine net katkıda bulunan ülke pozisyonuna gelinceye kadar Huxit (Macaristan’ın AB’den ayrılması) gerçekleşmeyecek. Hükümet ve Fidesz’in iktisat idaresi, AB’den alabildiği kadar yardım almaya çalışacak, daha sonra da AB’den ayrılma hakkında karar verecek.” diye konuştu.
Szazadveg Vakfı Siyasi Tahliller Merkezi Müdürü Dr. Zoltan Kiszelly ise AB ile Macaristan ortasındaki tartışmanın ana nedeninin AB’nin geleceğiyle alakalı olduğunu, Macaristan ve Polonya hükümetlerinin, AB’nin güçlü ulus devletlerden müteşekkil bir birlik olarak kalmasını istediğini lakin AB Parlamentosu ve Komitesinin ise bu entegrasyonu derinleştirerek Avrupa Birleşik Devletlerini oluşturmaya çalıştığını söyledi.
AB’nin Macar hükümetine yönelik suçlamalarının gerçek olmadığını, örneğin, savcılığın hükümete değil meclise bağlı olduğunu belirten Kiszelly, Macarların genel olarak hem polise hem de hukuk sistemine güçlü bir halde güvendiğini, yargıçların de bağımsız olduğunu ve hükümet aleyhine birçok kere karar verdiklerini kaydetti.
Kiszelly, “Fidesz-KDNP hükümeti 2010’dan beri mecliste 4 kere 3’te 2’lik çoğunluğu sağladı. Hukuk sisteminde yapılan düzenlemeler Macaristan Anayasası’na uygun bir halde ve Batı Avrupa’daki örneklere dayanarak gerçekleştirildi.” diye konuştu.
Macar hükümetinin AB Kuruluyla anlaşmak için 19 Kasım’a kadar gerekli adımları atacağını, bu kapsamda meclise 4 yasa tasarısı sunduğunu ve 17 yasa tasarısının daha sunulmasının beklendiğini kaydeden Kiszelly, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“En değerli şey, AB fonlarını denetleyen bir sistem kurulacak. Şimdiden AB fonlarının kullanımında yolsuzluk kuşkusu olması durumunda, sivil kuruluşlar ve özel bireyler, polisin soruşturmayı sonlandırma kararına karşı mahkemeye başvurabilecek.”
Kiszelly, AB ülkeleri ortasında birçok mevzuda önemli fikir ayrılığı bulunduğunu, örneğin, Macaristan’ın, AB’nin Rusya gücünden büsbütün vazgeçme siyasetini ve AB’de dış siyaset, göç ve vergi siyaseti alanında oy birliğiyle alınan kararların yerine nitelikli oy çoğunluğuna geçilmesini desteklemediğini, buna karşılık Macaristan genişleme ve Çin ile de ticari bağları geliştirme niyetine sahipken, Fransa ve Hollanda’nın AB’nin genişlemesini desteklemediğini, AB’nin de ABD ile ticari bağları geliştirme niyetine sahip olduğunu söyledi.
Macaristan’ın AB’den ayrılma ihtimali ile ilgili de değerlendirmede bulunan Kiszelly, Macar toplumunun büyük kısmının hatta hükümet seçmeninin bile büyük çoğunluğunun AB taraftarı olduğunu bu yüzden Macaristan’ın AB’den ayrılmasının kelam konusu olmadığını belirtti.