Buğday muhtaçlığının yalnızca yüzde 10’unu kendi ektiği tarım alanlarından üretebilen Lübnan, buğdayda neredeyse büsbütün dışarıya bağımlı.
Aynı biçimde Mısır da buğdayın 80’ini, Libya da yüzde 40’ını başta Rusya ve Ukrayna olmak üzere çeşitli ülkelerden satın alıyor.
Ancak Rusya ve Ukrayna ortasında 5 aydır devam eden savaş, Lübnan, Libya ve Mısır’da ekmek fiyatlarında artışa sebep olurken, besin güvenliği tasası ülke gündemine damgasını vurdu.
AA muhabiri, kelam konusu 3 ülkede halihazırdaki buğday stok durumu, ithalat sayıları ve ülke yetkilileriyle görüşerek savaşın buğday krizini nasıl etkilediğini ele aldı.
– LÜBNAN BUĞDAYIN YÜZDE 90’INI İTHAL EDİYOR
Açık kaynaklara nazaran Lübnan, daha evvel buğdayın yüzde 65’ini Ukrayna ve Rusya’dan ithal ediyordu. Ülkedeki buğday ithalatının tamamı Lübnan Merkez Bankası tarafından sübvanse ediliyor.
Devlet dayanağıyla satın alınan buğday, ülkedeki özel şirketlere ilişkin un fabrikaları yahut değirmenlere dağıtılıyor. Fakat her iki ülke ortasında patlak veren savaş nedeniyle nisandan bu yana Lübnan’da daima buğday temin krizi gündeme geliyor.
Lübnan genelinde nisan ayında fırınlar, artan masraflar, buğday temin krizi ve değişmeyen fiyatlar nedeniyle birkaç gün kepenk dahi kapattı. Ülke yetkililerine nazaran bir ay buğday satın alımının aksaması halinde ülkede ekmek krizi baş gösterecek.
Buğday alımından sorumlu ve gerekli bütçeyi çıkaran en yetkili makam olan Lübnan Ticaret Bakanı Emin Selam, AA muhabirine bahse dair açıklamalarda bulundu.
LÜBNANLI BAKAN, ŞU TABİRLERİ KULLANDI:
“Rusya-Ukrayna krizinden bu yana Lübnan farklı ülkelerden buğday ithal etmeye devam ediyor ve şu anda 46 bin ton buğday ülkede mevcut. Lakin asıl sorun devlete ilişkin buğday yahut tahıl silosunun Beyrut liman patlaması nedeniyle yıkılması. Lübnan’a buğdayın her ay temin edilmesi için Dünya Bankası, Ukrayna ve başka ülkelerle uyum içerisindeyiz.”
Ülkede buğday krizinin olduğu gerçeğini gizlemeyen fakat sorunun buğday alımında değil özel daldaki stokçuluktan kaynaklandığını belirten Selam, “Buğday krizinin ardındaki problem ülkedeki özel bölümden kaynaklanıyor. Fırın ve un fabrika sahipleri, devletin sübvanse ettiği ithal buğdayı satın alıp işleyip piyasaya sürmek yerine depolarda saklıyor. Bu yasa dışı ve hükümet olarak bunların hakkında yasal süreçler yapılacaktır. Fırıncılara un vermeyen fabrikalar hakkında süreçler yapılacaktır.” dedi.
Selam, “Lübnan’ın ortalama aylık buğdaya olan muhtaçlığı 50 bin ton civarındadır. Fakat yalnızca ekmek için 36 bin ton kafidir.” diye konuştu.
“Ortalama aylık buğdayın sübvanse edilmesi için de 20 milyon dolar harcıyoruz. Şu ana kadar bu para yalnızca Lübnan hükümeti tarafından ödeniyordu.” diyen Selam, “Ancak önümüzdeki periyotta Dünya Bankasının sağlayacağı kredinin kullanıma açılması halinde satın alımlar bu bütçe üzerinden yapılacaktır.” tabirlerini kullandı.
– “BUĞDAY KRIZININ TAHLİLİ LÜBNAN’IN ÜRETİM KAPASİTESİNİ ARTIRMASI”
Ülkedeki buğday krizi nasıl sona erebilir? biçimindeki soruya Selam, şu karşılığı verdi:
“Buğday krizinin tahlili, Lübnan’ın üretim kapasitesini artırması zira piyasa muhtaçlığı olan buğdayın yalnızca yüzde 10’unu üretebiliyoruz. Üretimi artırmak, siloları yine inşa etmek ve çiftçilere dayanak sağlanması gerekiyor.
Buğday ve tahıl silolarının yine inşası için ulusal strateji planı kapsamında birtakım planlarımız var. 3 farklı noktada silo inşa etmeyi planlıyoruz. Biri Beyrut’taki limanda olacak. Oburu Trablusşam ve Bekaa’da. Toplamda 3 silo için 40 milyon dolarlık bir bütçe gerekiyor.”
– UN FABRIKALARI KAPANDI
Ülkede halihazırda fırın tezgahlarında ekmek yokluğunun yaşanmadığını belirten Lübnan Fırıncılar Sendikası Lideri Ali İbrahim, Bakan Selam’ın bilakis depolarda buğdayın bulunmadığını ve bu yüzden kimi değirmenlerin üretimi durdurduğunu söyledi.
İbrahim, “Devlet takviyeli buğdayın temin edilememesi nedeniyle ülke genelinde 12 un fabrikasından 5’i halihazırda kapalı.” dedi.
“Şu anda piyasada ekmek krizi yok” diyen İbrahim, “Ancak 5 fabrikanın kapalı olması ve buğdayın temin edilmemesi halinde kriz çıkacak. Geriye kalan değirmenlerin daha fazla üretim yapması gerekiyor lakin bu da mümkün değil.” sözlerini kullandı.
Başkent Beyrut’un Hamra bölgesinde fırıncı olarak çalışan Hasan Musa da Rusya-Ukrayna krizinin kendilerini etkilediğini lakin asıl meselelerinin buğday değil doların artışı olduğunu söyledi.
Yılbaşından bu yana ekmek fiyatlarında basamaklı olarak artırımların yaşandığını belirten Musa, “Lübnan’daki asıl sorun dolar konusudur. Ülkede dolar yok, şayet olursa tüm problemler çözülecek.” görüşünü savundu.
– LİBYA BUĞDAYIN YÜZDE 40’INI RUSYA VE UKRAYNA’DAN İTHAL EDİYOR
İnsan Hakları İzleme Örgütü (HRW), Rusya-Ukrayna savaşından sonra yayınladığı “Rusya ve Ukrayna İşgali Orta Doğu ve Kuzey Afrika’da Açlığı Artırıyor” başlıklı raporunda Libya’nın iki ülkeden toplamda yüzde 40 buğday ithal ettiğine yer vermişti.
Raporda, savaş nedeniyle Libya’da buğday ve un fiyatlarının yüzde 30 arttığı tabir edilmişti. Rusya ve Ukrayna savaşından sonra Libya’da hem ekmek fiyatları arttı hem gramaj azaltıldı.
AA muhabirine konuşan Libya Fırıncılar Derneği Lideri Muhammed bin Kasım kelam konusu savaşın bütün dünyada ekmek fiyatlarını etkilediği üzere Libya’yı da etkilediğini söyledi.
Bin Kasım, kelamlarına şöyle devam etti:
Bin Kasım, ekmek fiyatlarının sabitlenmesi maksadıyla 12 Haziran’da bakanla bir görüşme gerçekleştirdiklerini hatırlatarak, ekmek fiyatlarında istikrar kelam konusu olduğunu ve Libyalıların kaygı etmelerine gerek olmadığını lisana getirdi.
– SAVAŞTAN EVVEL 1 DİNARA DÖRT EKMEK ALINIYORDU ARTIK ÜÇ EKMEK ALINIYOR
Dr. Fevzi el-Mahmudi, Libya’da Rusya-Ukrayna savaşından evvel una verilen devlet dayanağının kaldırılması istikametinde karar alındığını, savaşın çıkmasının akabinde kelam konusu uygulamanın vatandaşı direkt etkilediğini aktardı.
“Savaştan evvel 1 dinara dört ekmek alıyorduk, artık ise fakat üç ekmek alabiliyoruz ve ayrıyeten ekmeğin gramajı da düşürüldü.” diye konuşan Mahmudi, savaşın uzamasının Libya’ya tesirinin daha fazla olacağını savundu.
Libyalı Rıda Ramazan ise buğdayın Ukrayna’dan ithal edildiği için fiyatların olumsuz etkilendiğini ve ekmek fiyatlarında artış yaşandığını söz etti.
Ramazan, “Hem fiyat yükseldi hem de gramaj düştü. Ben ailem için günde bir buçuk dinarlık ekmek alıyordum. Artık en az 3 dinarlık ekmek alıyorum.” dedi.
– MISIR BUĞDAYIN YÜZDE 80’İNİ İTHAL EDİYOR
En büyük buğday tedarikçisi Rusya ve Ukrayna olan ve yıllık buğday muhtaçlığının yüzde 80’ini ithal eden Mısır, dünya genelinde en çok buğday ithal eden ülke pozisyonunda bulunuyor.
Mısır Seferberlik ve İstatistik Kurumunun resmi bilgilerine nazaran, 2020 yılında yaklaşık 12 buçuk milyon ton buğday ithal eden Mısır, dünya genelinde en çok buğday ithal eden ülke oldu.
Buğday fiyatları ve dolar kurunun yükselmesi, ülkenin 2022-2023 yılı bütçesinde 3 milyar dolar ek bütçe tahsis edilmesi sonucunu doğurdu.
Mısır Tarım Bakanlığının bilgilerine nazaran geçen yıl 13,3 milyon ton buğday ithal eden Mısır’ın en büyük tedarikçisi 8,96 milyon ton ile Rusya oldu.
Rusya ve Ukrayna ortasında çıkan savaş nedeniyle tedarikte yaşanan ezalar sonrası Mısır’da 3 Mart’ta buğday fiyatlarına ton bazlı olarak 1000 cüneyh (yaklaşık 53 dolar) artırım gelmişti.
– MISIR’DA 5 AYLIK BUĞDAY STOKU VAR
Öte yandan Mısır merkezli “Sada el-Beled” haber sitesinde yer alan haberde, Mısır’da gelecek 5 ay boyunca yetecek kadar buğdayın stoklandığı bildirildi.
Haberde, nisan ayında ülkede buğday hasadının başlamasıyla yaklaşık 3 milyon ton buğdayın stoklandığı ve bu ölçünün 5 milyon tona ulaşmasının beklendiği aktarıldı.
Yerli çiftçilerin yetiştirdiği buğdayın ülkeyi küresel bir krizden kurtardığı belirtilen haberde, kelam konusu ölçünün ülkenin 5 yıllık buğday muhtaçlığına tekabül ettiği kaydedildi.
AA muhabirine konuşan Hişam Haccac Zidan, her sabah 05.00’te fırını açtıklarını ve akşam 22.00’ye kadar çalıştıklarını söyledi.
Ekmek fiyatlarına da değinen fırıncı Zidan, “fiyatların uygun olduğunu, 1 cüneyhe de yarım cüneyhe de ekmek bulunduğunu” söz etti.
Zidan ayrıyeten, Rusya-Ukrayna savaşının ülkede şimdi ekmek fiyatlarına yansımadığını ve ekmek fiyatlarının bu türlü de devam etmesini temenni ettiğini kaydetti.