Horacio Quiroga (Uruguay), Juan Rulfo (Meksika), Jorge Amado (Brezilya), Miguel Angel Asturais (Guatemala) Jorge Luis Borges (Arjantin) daha sonra ise Julio Cortázar (Arjantin), Gabriel García Márquez (Kolombiya) Carlos Fauntes (Meksika), Mari Vargas Llosa (Peru)… Latin Amerika ve büyülü gerçekçilik dendiğinde akla gelen birinci isimler… Bilhassa yirminci yüzyılın ikinci yarısı, Latin Amerika edebiyatının dünya edebiyatına damgasını vurduğu bir devir olmuştur. “El Boom” olarak nitelenen bu büyük edebiyat çıkışının ortak paydası “büyülü gerçekçilik” olarak isimlendirildi. Evvel Guetemalı müellif Miguel Angel de Asturias’ın 1967 yılında, akabinde Gabriel García Márquez’in 1982’de Nobel Edebiyat Mükafatı alması da bu akımın ağır bir halde tartışılmasını ve edebiyatın öne çıkan gündemi olmasını sağlar. Hem avangard hem mitik hem de gerçeküstü melez bir akım olan büyülü gerçekçilik, modernist anlatılardan sonra kimi eleştirmenlerce “anlatının geri dönüşü” olarak selamlanır.
Gerçeküstücülük, büyülü gerçekçilik ve fantastiğin günümüzde bu kadar kabul görmesinin gerisinde, insanı yalnızca akıldan ibaret gören anlayışa karşı insanın öteki yarısı olan bilinçdışına, düşlere, hayal gücüne yer vererek insanın içi ve dışı ortasındaki ahengi teklif etmeleri vardır. Günümüzde gerçek dediğimiz şeyleri beşerler toplumsal medyadan, gazetelerden, televizyonlardan bütün çıplaklığıyla görmektedir. Edebiyatın gerçeğe bu medyadan farklı bir formda yaklaşması kaçınılmazdır ve edebiyatın vazifesi de aslında tam da budur. Edebiyat kuşkusuz değerli oranda estetik, lisan ve biçimsel hoşluğa yaslanır ve elbette gerçeğe “büyü” katar. Edebiyat, gerçekle böylesine iç içe yaşayan beşerinin bu yükünü hafifletmeye, olup bitene, gerçeğe kendi penceresinden, estetiğin, büyünün penceresinden bakmaya davet eder.
İSİM BABASI ROTH
İsim babasının 1920’lı yıllarda fotoğraf alanında kullanan Franz Roth olduğu bilinen büyülü gerçekçilik akımının Latin Amerika ile karakterize olmakla birlikte bütün coğrafyalara yayılmış bir akım olduğunu söylemek mümkün. Edebiyattaki birinci örneğinin Uruguaylı müellif Horacio Quiroga’nın 1920’li yıllarda yazdığı hikayeler olduğu düşünülür. Kübalı muharrir Alejo Carpentier büyülü gerçekçiliğin manifestosu sayılan Bu Dünyanın Krallığı (1949) romanının “Önsöz”ünde büyülü gerçekçiliği tanımlar ve kavram olarak kullanır. Bu yazıdan sonra kavram memleketler arası bir üne kavuşur ve giderek bir moda akım olarak Latin Amerika müelliflerine “büyülü gerçekçi” sıfatı yakıştırılır. Kendi alanlarında farklı eserler veren müellifler bile bu isim altında toplanmaya başlanır.
Büyülü gerçekçiliğin kavramlaştırılması evresinde birinci manifestoyu yazan Alejo Carpentier da dahil muharrirler bilhassa büyülü gerçekçilikle gerçeküstücülüğün farklılığını ortaya koymaya çalışmışlardır. Büyülü gerçekçiliğin fevkalâde, gizem, eşsiz yaklaşımları ve gerçeküstücülüğün baskın bir akım olması onun çabucak onu gerçeküstücülükle örtüştürme gayretlerini doğurmuştur. 1960 ve 1970’li yıllarda büyülü gerçekliğin altın yıllarındaki bu tartışmalar 1980’le gelindiğinde temelli bir tabana oturmaya başlar. Bilhassa bu tartışmalarda büyülü gerçekliğin Latin Amerika gerçekliğinin bir tabiri tarifine ulaşılır.
BU AKIMIN İÇİNDE ANILMAK İSTEMEYEN BİR YAZAR
Büyülü gerçekçilik akımının temsilcileri, yürütücülerinin kimler olduğu, isimlendirme bazında her vakit tartışmalı olmuştur. Örneğin kimi muharrirleri büyülü gerçekçilik parantezine almak indirgemeci bir kolaycılık olduğu için acilen kabullenilmekle birlikte birbirinden bağımsız misal yenilikler sergileyen müellifler da bu akıma dahil edilir. Örneğin büyülü gerçekçilikten evvel yenilikçi bir muharrir olarak sivrilen Jorge Luis Borges büyülü gerçekçi parantezine alınır ve Borges buna itiraz eder. Carlos Fauntes “Beni sınıflandırmayın, okuyun. Ben bir müellifim, bir yazın çeşidi değil.” derken Gabriel García Márquez ısrarla bu akımın içinde anılmaya itiraz eder.
Gabriel García Márquez’in Nobel alışıyla birlikte yapıtları geniş bir okur etrafına ulaşır ve büyülü gerçekçilik pek çok müellif için bir model olur. Artık büyülü gerçekçilik Latin Amerika sonlarını aşmıştır. Patrick Suskind, Tahar Ben Julloun, Toni Morrison, Ben Okri, Milan Kundera, Italo Calvino büyülü gerçekçilik bağlamında değerlendirilebilecek eserler muharrirler. Büyülü gerçekçiliğin ehemmiyeti, kurmacanın nitelikli örneklerinin verildiği bilhassa Avrupa ve Rusya’daki tıkınma sonrası kurmacaya açtığı büyük açılımdır. Savaş sonrası bu coğrafyadaki çıkışsızlık gözleri Latin Amerika’daki bu yeni akıma çevirmiştir. Bu çıkış birebir vakitte dünyadaki “gerçekçilik” anlayışının yeni yorumudur ve bu eğilimin en kıymetli özelliği olmuştur. Büyülü gerçekçilik çiğ gerçekçiliğe itirazdır ve muharrire büyük imkânlar sunar. Bu anlayışın farklı coğrafyalara yayıldığı da düşünüldüğünde edebiyatın yeni bir anlatım biçimi olduğu da söylenebilir.
Bu kadar ağır tartışılmasına karşın büyülü gerçekçiliğin tarifini yapmak, hudutlarını çizmek o kadar da kolay değil. Bir edebiyat yapıtında, doğaüstü olaylar, gizem, açıklanamayan durumlar, garip tesadüfler, bilinmezlik, telaş doğurucu durumlar, sürprizler, doğaüstü fenomenler, cin ve peri masalları, hayaletler, akıl çerçevesine yerleştirilemez durumlar, kaygı, dehşet, merak, mucize olduğunda onun hangi türe/yönelime gireceği tartışması başlar. Zira fantastik, inanılmaz, gotik anlatı, gerçeküstü, bilimkurgu, büyülü gerçekçilik kavramları ortasında pek çok farklılık belirlense, ortalarına derin sonlar çizilse de örnekleme düzleminde tekrar de problemlerle karşı karşıya kalınır. Bu kavramlar hayal gücünün imkânlarıyla var oldukları için birbirlerinin ortasına kesin hudut çizmek zordur.
Büyülü gerçekçi yaklaşımda ise müellifler, gerçekçiler üzere yaşanılan ana sıkı sıkıya bağlı olmadıkları üzere fantastik edebiyatçılar üzere yaşanılan dünya dışında bir dünya da kurmazlar. Olayların nedenleri, niçinleri tartışılmaz. Luis Leal’in deyişiyle, “Mantıksal açıklamalarda bulunulmaz, etrafta olup biten toplumsal gerçekçilikte olduğu üzere teğe bir yansıtılmaz ya da gerçeküstücülükteki üzere çarpıtılmaz; temel olan ortak nokta herkesin varlığı konusunda hemfikir olduğu gerçekliğin gerisindeki gizemin ön planda tutulmasıdır.” Sıradan, gündelik bir olay anlatılıyormuş üzere olay örgüsü kurgulanırken büyülü, mucizevi bir olay tam da bu gerçek hayatın içinde cereyan eder. Ortada bir hudut yoktur. İç içe geçmişlerdir. Bir öteki deyişle gerçek teğe bir taklit edilmez, hayal gücünün imkânlarıyla yine yorumlanır. İnanılmaz, yaşanılan gerçekliğin içinde eritilir. Bir manada gerçeğin içinde büyülü, gizemli dünyalar anlatılır. Olaylar, durumlar gerçek yerde gerçek dünyada gerçekleşir. Fantastikten en değerli farkı budur.
Büyülü gerçekçilik, gerçek ve gerçeküstünün karıştırılmasından oluşur ve gerçekçilik ile fantastiğin ortasında yer alır. Yaşanan dünyanın tüm kural, kanun ve düzenlemeleri reddeden fantastiğe karşı büyülü gerçekçilik gerçeğin içinde harikuladeyi anlatır. Harika olan, mucize olan bu dünyada yaşanır. Fantastik edebiyat günümüz dünyasından farklı, değişik, alternatif dünyalar yaratırken büyülü gerçekçilik içinde bulunduğumuz dünyada cihanını kurar.
Büyülü gerçekçilik ve fantastik ortasındaki temel fark anlatıcının ve karakterlerin bu fevkaladeyi algılama biçimlerinde yatar. Fantastik metinlerde, fevkalâde olaylar bulunulan gerçekliğe karşıttır ve karakterlerle ahenk içinde olmadığından karakterler şaşkınlık ve tereddüt içinde tam bir yabancılaşma yaşar, kendini bir öbür cihanda, vakitten hisseder ve anlatıcı da bu yabancılaşmayı okura hissettirir. Meğer büyülü gerçekçilikte olağan akış içerisinde inanılmaz ortaya çıktığında ne karakter şaşırır, ne anlatıcı bunu hissettirir ne de okur buna yabancılaşır.
FANTASTİK VE BÜYÜLÜ GERÇEK ORTASINDAKİ FARKLAR
Bu manada büyülü gerçekçilikte fevkalâde olaylar, durumlar karşısında karakterler olağan ve sıradan yansılar gösterirken fantastikte ise karakterler şaşkın ve endişe reaksiyonu verirler. Büyülü gerçekçilikte harikuladeyi karakter çabucak kabullenir ve tereddüt yaşamaz. Kuşkusuz şimdilerde Latin Amerika edebiyatı ile özdeşleşen “büyülü gerçekçilik” akımının dünya edebiyat tarihinde çeşitli coğrafyalarda örneklerini göstermek mümkündür. Doğu öykülerinden gerçeküstü anlatımlara, fantastik yaklaşımlardan düş anlatımlara kadar pek çok anlatım biçiminin büyülü gerçekçilikle kontağı vardır. Lakin çağdaş edebiyatın lisanıyla ağır bir biçimde büyülü gerçekçiliği pahalandıran Latin Amerika edebiyatçıları olmuştur. Böylelikle büyülü gerçekçiliğe bir kimlik, ulus, coğrafik bölge damgasını vurmuş ve kendileriyle anılır hâle getirmişlerdir. Ne var ki büyülü gerçekçiliğin yalnızca bir coğrafyaya ilişkin olmayacak kadar üniversal bir teknik ve anlatım biçimi olduğu da bir gerçektir.
Büyülü gerçekçilikte muharrirler, gerçeği daha tesirli ve görünür kılmak için sıradan şeyleri fevkalâde olaylarla harmanlayıp büyülü gerçeğe ulaşırlar. Daha doğrusu dünyevi gerçekçiliğin harika hâlini resmederler. Büyülü gerçekçilik bir manada harika olayları yaşanan dünyevi olaylarla irtibatlandırmak, iç içe geçirmek ve birbirinden ayrıştırılamaz hâle dönüştürmektir. Böylelikle fantastik, fevkalâde olayların tümünün dünyada gerçekleştiği ortaya konur. Hayal gücü, mitler ve efsanelerle yüklenip gündelik hayatın içine gerçek seyahat yapılır. Bu serüvende gündelik ömrün çıplak gözle görülemeyecek gerçekleri, sırları açık edilir, görünür kılınır. Gündelik hayatın olayları, durumları farklı bir lisan, yorum ve bakışla aydınlatılır. Bu manada büyülü gerçekçilik öteki türlü ortaya çıkması mümkün olmayan hakikati bulmak için edebiyatın kullandığı bir imkândır.
Bilindiği üzere büyülü gerçekçiliği fantastikten ayıran en temel farklılığın, gerçekliği yorumlayışından kaynaklandığı ileri sürülür. Büyülü gerçekçilikte gaye, bir gizemin yazınsal bir metne dönüştürülmesi değil, şahsen gerçeğin ortaya konulabilmesi için onun arkasında görünmeyi ortaya çıkarmaktır. Gaye şahsen gerçeğin kendisidir ve bu nedenle olağanüstüye başvurulur. Lakin büyülü gerçekçilik, gerçekliği fotoğrafik hâliyle değil, hayal gücünün imkânlarıyla zenginleştirip mitlerden, efsanelerden de yararlanarak öylece sunar. Meğer fantastikte “gün ışığı” gerçekliğinin dışında bir dünya kurulur. Büyülü gerçekçilikte çoğunlukla yer yaşadığımız dünyadır objeler ise dünyevidir: “Olaylar, karakterler, yer ve vakit ayırt edilebilir bir formda gerçekçi olabilir fakat bu tıptaki eserler mucizevi, büyülü ya da hayalî denilebilecek özellikleri de barındırırlar.” Anlatıda emel hiçbir biçimde dehşet ve endişe hissi uyandırmak değildir. Güya her şey doğal akışı içinde cereyan ediyor üzeredir. Hayatın dışına çıkılmaz, şahsen hayatın içine girilir. Okur, gün ışığı gerçekliğinden hiç koparılmadan, tam da o atmosfer içinde olağanüstüyle karşı karşıya getirilir.
Büyülü gerçekçilikte masalsı ögelerden, mitlerin derin telaffuzundan yola çıkılarak gerçekliğe, yeniden ona bağlı kalarak yeni bir tarif getirmek istenir. Gerçek kişi ve olaylarla gerçeküstü iç içe anlatılarak, bunların tıpkı dünyanın atmosferi olduğu ima edilir. Büyülü gerçekçilik, gerçekliğin bir üst yorumudur, mucizeden, fevkaladeden yararlanırken gerçeklik altüst olmasına karşın tekrar hayat onun içinden akar. Sıra dışı olaylar büyülü bir atmosferde öykü edilir. Hayaletler, tılsımlı kelamlar, fevkaladelik içinde büyülü olan her şey bir mucize üzere öyküde yer bulur. Gerçeğin alışılmışın dışında, sıra dışı bir görünümü peşindeki büyülü gerçekçiler büyü ile gerçeği karıştırıp gerçeğinin yeni yüzünü ortaya çıkarmak ister. Doğaüstü olaylar, sıra dışı durumlar gerçekle kontağını koparmadan okurda sıradanmış üzere algılanmalarını sağlamaya çalışır. Akla, akıl dışını kabul etmesi bir anlatımı biçimi olarak dayatılır ve kabul ettirilir. Ve anlatımda doğaüstü, akıl dışı olaylar gerçekliğin bir kesimi olarak kıssada yer bulurken büyünün sayesinde okur da bunu bu türlü algılar. Bu hiç elbet gerçeğin yine yorumlanmasıdır. Büyü ve gerçeğimin birleşiminden yeni bir anlatım biçimi çıkar. Büyü gerçeği örtmez tam bilakis bir gizem, hoşluk, estetik bir dokunuş olarak gerçeğin sanat katına yükselmesini sağlar.
Mucizeler, fevkalâde durumlar, cinler, hayaletler yaşanılan gerçeğin bir kesimi olarak sunulurken, okur da birebir serinkanlılıkla olayları izler. Şaşırmaz, tedirginlik göstermez. Kahramanlar etraflarında bir harikalık gördüklerinde tuhaf karşılamaz, şaşırmazlar. Zira bunlar gerçeğin bir öteki yüzüdür. Okuyucu yeni dünyadan kopartılmadan, gerçek büyülenerek sunulur. Aslında bu büyülü hâl bilinçaltında, gündelik konuşmalarda ve hafızalarda aslında vardır. Müellif da metninde bunu gündelik hayata katar, iç içe geçirir. Burada müellifin yaptığı bu karışımdan çıkardığı büyü ile okuru yeni bir gerçeklikle karşı karşıya getirmektir. Okur bu yeni fotoğrafla büyülenir. Aslında harika abartılarak okurun gözüne sokulmaz, tam bilakis laf ortasında söylenmiş sıradan bir şey üzere değersizleştirilerek sunularak her şeyin hayatın olağan akışı içinde aktığı duygusu okura aktarılır. Burada değerli olan gündelik hayatın olağan akışında karşımıza çıkan harika hâlin gerçekle bir biçimde uyumlu olması objektif bir nedene dayanması ve gerekli olmasıdır. Bu da okurun anlatım atmosferinde fevkaladeyi kabullenmesini kolaylaştırır. Büyülü şeylerin hakikaten olduğuna inanmamız kafidir. Anlatım tam da burada, bu iki dünyanın (olağan ve olağan dışı) kesiştiği yerde konumlanır.
MEKANLAR ZAMANSIZDIR
Büyülü gerçekçilikte bir metinde estetik bir teşebbüs olan büyünün bulunması, olayların ve durumların gündelik hayat içinde geçmesi ve gerçekleşmesi, her şeyin hayatta olduğu üzere aktarılması, aksi üzere görünen pek çok olgunun (ölüm ve hayat, savaş ve barış, uzaklık ve yakınlık, eski ve yeni vb.) iç içe anlatılması üzere anlatı stratejilerinin gözetilmesi gerekir. Büyülü gerçekçilikle zıtlar uzlaştırılır en azından ortadaki uzaklık silikleştirilir, kıymetli ile değersiz, olağan ile fevkalâde ortasındaki fark belirsizleştirilir. Büyülü gerçekçilikte, gerçek, gerçeküstü olgularla beslenirken, mucizevi olaylar, doğaüstü olaylar iç içe şiirsel bir lisanla, mitik, destansı bir biçimle kurgulanır. Akıl ve akıldışılık, düş ve gerçek, sıradan ve harikulâde iç içe geçirilerek estetik bir bütünlüğe ulaştırılır. Bu da büyülü gerçekçiliğin temel özelliklerinden olan “melezlik” durumudur. Bu tematik terslik, olay örgüsü anlatım biçimi, kurgu bir melezliği oluşturmanın en değerli aracıdır. Terslikler birebir eşit aralıkta, birebir soğukkanlılıkla sıradan olaylar olarak anlatılır. Hayat ve mevt ortasındaki hudut kaldırılarak, hayat bütünlüklü olarak sıradan bir şey olarak ele alınır.
Büyülü gerçekçilik akımının en değerli özelliklerinden biri de anlatıların yerlerin, vakitlerin meçhul, sonsuz, mitik olmalarıdır. Haritalarda bulunmaya bir kasaba, terk edilmiş bir köy genel tercihlerdir. Anlatımdaki geliş gidişlerle okurdaki vakit algısı yıkılmaya çalışılır. Vakit da kronolojik bir sıra izlemez. Vakitsiz, şimdiki vakitle geçmiş vakit iç içe geçmiş bir atmosfer yaratılır. Bu da masalsı, efsanevi anlatılara yer hazırlar, gerçek sorgulamasından okuru uzaklaştırır. Vaktin ve yerin meçhullüğü de gerçeküstü olaylara kapı ortalar. Bir anlatım imkânı olarak imge, sembol, eğretileme, mübalağa, ironi sonsuz vakit ortamında daha da fonksiyonel, kullanışlı hâle gelir. Öteki yandan zamansızlık anlatıcı için, tarihler, vakitler, coğrafik yerler ortasında geçiş, atlama kolaylığı sağlar. Zira büyülü atmosfer için vakit dışılık elzemdir. Bu da aklın, mantığın düz bir biçimde ilerlediği kronolojik vakit algısına itirazdır. En büyük büyücü, sihirbaz tabiattır ve bu vakit atlamalarını anlatıcı yalnızca kaleme alır. Tıpkı mitler üzere bu dünyada her şey mümkündür.
DÜŞSEL BİR DÜNYA
Belirsizlik, gizem, tuhaflıklarla düşsel büyülü bir dünya yaratılır. Büyülü gerçekçiler, masalımsı, doğaüstü olaylar, gizem ve mitik yaklaşımlarla yeni gerçekleri izaha çalışırlar. Bir öbür deyişle büyülü gerçekçilik fantastik tavırlarla yaşanan gerçekliğin karışımından meydana gelen yeni bir kurgudur. Estetik olarak büyüyü kullanırken, özünde gerçekçi ve yaşanan dünyanın bir anlatımıdır. Herkesin gerçek olarak bildiği dünyayı estetik bir dokunuşla büyülemek, sıradan her gün gördüğümüz objeleri inanılmaz hâlleriyle resmetmek ve daha açık bir deyişle çıplak gerçekliği büyü ile aşmak ve daha görünür kılma yönelimidir.
Büyülü gerçekçiliğin, gerçeküstü akımın ortaya koyduğu unsurlar ve yönelimlerden yola çıkarak kendi lisanına dönüştürdüğü bilinir. Öncü muharrirler gerçeküstücülüğün çıkış yeri olan 1920’lerde Paris’te bulunmuş ve gerçeküstücülüğün öncüleriyle görüşmüşlerdir. Buradan edindikleri bilgilerle yeni bir akımı yerini hazırlarlar. Büyülü gerçekçiliğin kurucu öncülerinden olan Alejo Carpentier de bunlardan biridir. İnsanın yalnızca akıl değil bir de manevi bir tarafının (bilinçaltı, düş vb.) olduğunu vurgulayarak inanılmazın, mucizelerin, tesadüflerin edebî yapıtta temsilini amaçlayan gerçeküstü akım Latin Amerikalı muharrirleri “büyüler.” Paris’te gerçeküstücülerle tanışmış ve bu akımı yeterli bilen Alejo Carpentier memleketine döndüğünde gerçeküstücülerin aradığı büyülü dünyanın yaşadıkları topraklarda olduğunu keşfeder ve her adımda onlara rastlar. Ancak bu aydınlanmayı gerçeküstücülerin tekliflerinde yaşadığı açıktır. Lakin Latin Amerikalı müellifler zati gerçeküstücülerin aradıkları dünyayı gündelik hayatlarının içinde bulmuşlardır. Bu manada gerçeküstücülük birtakım rötuşlarla kendi topraklarına, Latin Amerika’ya taşındığında “büyük patlama” da gerçekleşecektir. Bu müellifler çıkış noktalarının gerçeküstücülük olduğunu kabullenmekle birlikte akımı gereğince gerçeküstü bulmamış, yapay ve uygulayıcılarını inançsız bulmuşlardır. Kendi ülkelerinin birikimine, bilinçaltına, mitlerine baktıklarında Avrupa gerçeküstücülüğü ile ortalarındaki arayı görmüşlerdir.
Alejo Carpentier büyülü gerçekçiliğin manifestosu sayılan Bu Dünyanın Krallığı romanının “Önsöz”ünde bir yandan gerçeküstücülükle (sürrealizm) hesaplaşır, onların savları ile inançları ve ömürleri ortasındaki farklılıktan, çelişkilerden kelam ettikten sonra bir manada onların aradığı her şeyi Haiti’de, Amerika’da, kendi topraklarında bulduğunu söyler. Carpentier yazısında tümüyle gerçeküstücülüğün temel argümanlarını anar, sıralar ve daha sonra niçin orada yapay kendi topraklarında gerçek olduğunu temellendirir.
Gerçeğe bu cins yaklaşım edebiyatçıya yazınsal yeteneklerini, sezgilerini, düşlerini sergileyebileceği geniş bir özgürlük imkanı sunar. Müellif neredeyse hiçbir kısıtlayıcısı olmadan, dehşet, endişe, heyecan, merak ögelerini kullanarak metnini oluşturur. Bu çeşit eserler, çıplak gerçekliği taklit olmadığı için tümüyle yaratıcı güce, birikime yaslanırlar. Kurmacanın bir adım ilerisidir. Aklın, mantığın düzeneği terk edilmiş, neredeyse her şey yazarca tanımlanmıştır. Olaylar, durumlar, objeler, onların isimleri yalnızca yazarca belirlenmiştir ve aşikâr bir mantık işleyişine sahip, yalnızca kendi gerçekliğine karşı sorumlu yeni bir cihandır. Her ne kadar içinde bulunduğu bugünün gerçeklerinden kopuk olsa da kaçınılmaz olarak yazıldığı periyodun anlayışını, tabiatını, düşlerini yansıtır. Zira düşler de yaşanan çağın, yaşananların tekrar kurgulanmasıdır.
Gerçeküstücülük-büyülü gerçekçilik-fantastik anlatımların tarifi, edebiyattaki örnekleri yalnızca Türkiye’de değil dünyada da tartışılan, sonları net olarak çizilemeyen, örnekleme listeleri eleştirmenin yorumuna nazaran değişen bir yerdedir. Hem müellifler bu parantez içinde anılmak istemez hem de verilen örnekler çeşitli yazarlarca yanlışlanır ve tartışılır. Lakin tekrar de Juan Rulfo’nun Pedro Parámo, Gabriel García Márquez’in Yüzyıllık Yalnızlık romanları bu akımın sembol yapıtları olarak üzerinde ittifak edilmiş müellif ve yapıtlardır.