İnsan sevgilisini, eşini, ömrünü verdiği işi, doğduğu kenti kaideler o denli gerektirdiği için bazen terk eder. Bağlantıda bir yol ayrımına gelmişsindir, sevdiğin insan artık o olmadığı için vedalaşır, ömrünü verdiğin işi bırakıp ‘biraz da kendim’ der bir kıyı kasabasına yerleşirsin. Doğduğun kent doyduğun kent olmadığı için gerisinde kalır. Pekala ya iklim değişikliği sebebi ile çok sıcaklardan ötürü kapalıyız dense, sıcağın altında uzayan gölgeler birer birer kaybolsa o vakit ne yapılır? Financial Times yazarı Simon Kuper devayı Paris’e dönmekte bulmuş, giderken İspanya’nın sıcaklarla çabasını bahis alan uzunca bir veda yazısı yazmış.
Her yıl artan sıcaklıklar, orman yangınları ile su bakımından yoksul bir ülke olan İspanya’nın topraklarının beşte birinde çölleşmenin tesiri şimdiden görülüyor.
Meşhur İspanyol şair Antonio Machado yıllar evvel “Dünyaya gelen küçük İspanyol/ İlah seni korusun/ İki İspanya’dan biri/ yüreğini donduracak…” derken sanki bu günleri hayal edebilir miydi?
Simon Kuper, 18-21 Ağustos tarihli Oksijen gazetesinde de yayımlanan yazısında “iki İspanya var” diyor, “biri meskun, başkası ise neredeyse boş. Treniniz Madrid’den yahut kıyı kentlerinden ayrıldıktan çabucak sonra nerdeyse terk edilmiş iç kısımlara geliyorsunuz… Birtakım köylerde birkaç düzine emekli yaşıyor ve hekim bile yok.” Bağını, bahçesini, çiftliğini, atını, köpeğini bırakıp kalan ömrünü Madrid’te bir huzurevinde geçirmeye giden yaş almış insan kalabalıkları gözümün önüne geliyor. O mükemmel vakitlerde pasadoblelerin çınladığı boğa güreşi arenaları, “abierto” tabelası asılı tapa barları, kırmızı sardunyalı beyaz, bakımlı balkonları kimsesiz kalmış, iklim değişikliğinin birinci darbe vurduğu ülkelerden biri olacak besbelli İspanya. Bundan öteki yıllardır süren genç işsizliği sonucu düşen nüfus ile büyük kentlere göç de köylerin boşalmasını tetiklemiş. Elli yıl sonra İber Yarımadası’nda ömür devam edecek mi diye düşünüyorum doğrusu?
Dokuz, on sene evvel bir projede birlikte çalıştığım İspanyol arkadaşım ülkeye dönüşünde kızının kreşinde çekilmiş bir fotoğraf göndermişti. Fotoğrafta kızı Eva’dan öbür dört çocuk daha vardı. “Sınıfın geri kalanı nerede Lidia?” diye sorduğumda “Bütün sınıf bu kadar, İspanya’da kreşler kapanıyor artık.” diye cevaplamıştı. Uzun vakit evvel Türkiye’de alıştığımız on beş, yirmi kişilik kreş sınıfları orada çoktan beşe, dörde düşmüştü. Bunun izdüşümü olarak artık köylerin ve giderek koca bir bölgenin boşaldığını görüyoruz. Simon Kuper’e nazaran İspanya’yı bekleyen asıl kriz, iklim değişikliği.
“Binlerce yıllık İber tarımı vefat tehlikesiyle karşı karşıya, ayrıyeten sıcaklar nedeniyle yazın cazibesi bir nevi tehdide dönüştüğü için turizmin, çok yapılaşmanın bulunduğu güney kıyılarından öteki bölgelere kayacağını düşündüğünü,” ekliyor. Yazıda, “Hükumetin iç kesitlerdeki nüfus düşüşünün durmayacağını sessiz sedasız kabullenmesinin, ölen köylerin topraklarını rüzgâr, güneş gücü üzere yenilebilir güç şirketlerine kiralanması istediğinin, lakin lokal halkın büyük kısmı kendilerinin de rol alabileceği bölümleri tercih ettiğinin,” altı çiziliyor. Boşalan topraklarını adeta devasa çalışma ofislerine dönüştürmeyi kabul eden İspanyol hükümeti sıcaklardan kaçarak gitgide kuzeye sığınan ve doğduğu topraklarda doyup ölmek isteyen halk için şimdi bir tahlil bulabilmiş değil besbelli. Don Kişot’un yel değirmenlerinin öksüz kalmasına razı gelmiş.
Yeniden tıpkı projede çalıştığım müdürüm Roberto, “Türkiye bizim düştüğümüz yanlışlara düşüyor ekonomiyi inşaat bölümüyle döndürmeye çalışıyor, yolcusu olmayan havaalanları yapıp, turizm için tabiatını feda ediyor, hiç oturulmayacak konutlarla uydu kentler yaratıyor” demişti. O vakit “Yok canım o kadar da değil,” demiştim içimden fakat biz de süratle İspanya olma yolunda ilerliyoruz. Toprakları serinletenin beton, asfalt değil ağaç, yeşillik, orman olduğunu anlayamadık. Nasıl ki meskenlerimizi hiç durmadan aldığımız eşyalarımıza nazaran tasarlıyorsak kentlerimiz de durmaksızın artan mesken bloklarına nazaran tasarlanıyor. Daha süratli giden otomobiller için köstebek yolları yapılıyor. İnsan ve tabiat değil, inşaat kesimi önceleniyor. Betona boğulan tabiat ısındıkça iklim değişiyor. Bu kısır döngü bu türlü devam edip gidiyor.
Sibirya’da artık buğday yetiştirilmesi, İtalya’nın üzüm bağlarının her geçen gün daha kuzeye taşınması, Elbe Nehri’nde kıtlık/açlık taşlarının ortaya çıkması bize çok şey söylüyor. Biraz daha kuzeye, biraz daha üst derken bir bakmışız ki gidecek yerimiz kalmamış.