David Nield
Dünya daha da ısındıkça ve buzul erimesi sürdükçe, iklim değişikliği eninde sonunda bir sonraki Ebola, grip ya da SARS-CoV-2 salgınının başlama riskini artırarak Kuzey Kutbu’nu yeni viral pandemiler için “elverişli bir zemin” haline getirebilir. Yeni sonuçlanan bir çalışmada, araştırmacılar, Kuzey Kutup Dairesi’nin kuzeyinde bulunan ve hacimce en büyük göl olan Hazen Gölü’ndeki toprak ve göl tortusunu incelediler. Toprakta bulunan DNA ve RNA parçacıklarını dizileyen bilim insanları, doğal ortamda bulunan virüs havuzunu belirlemeye çalıştılar.
TEHLİKE KAPIMIZI ÇALIYOR
Araştırma grubu, virüsleri bölgede yaşayan hayvan, bitki ve mantar konaklarıyla bir bağlama oturtmak gayesiyle bir bilgisayar algoritması kullanarak SARS-CoV-2 virüsünün yabanî hayvan topluluklarından insanlara geçerek yaptığı formda, virüslerin yeni konak cinslerine sıçrama ve yayılmayı sürdürme yeteneğini, yani ‘viral yayılım tehdidini’ hesaplayabildi. Araştırmacılar, yayınlanan makalelerinde, “İklim değişikliğinin bir işareti olan buzul erimesinden kaynaklanan akış aracılığıyla yayılma riski de artıyor” diye belirtiyorlar: “Eğer iklim değişikliği, potansiyel viral taşıyıcıların ve birikimlerin cins aralığını kuzeye hakikat kaydırırsa, ‘Yukarı Kuzey Kutbu’ bölgesi, ortaya çıkan pandemiler açısından verimli bir tabana dönüşebilir.”
Araştırmacılar, hem virüslerin hem de konakçıların evrimsel ilerleyişine dair mevcut durumda gerçekleşen bir değişim ve akabinde viral yayılma ihtimalini merkeze alan karşılaştırmalar yaparak, ikisi ortasında çeşitlenmeler ve benzerlikler aradılar. Araştırmacılar yayınladıkları makalede, “Evrimsel bakış açısından, virüsler, doğal konakçılarına filogenetik* açıdan yakın olan konakçıları enfekte [hasta] etmeye daha yatkındırlar; çünkü, potansiyel olarak genetik açıdan benzeşik cinsleri enfekte etmeleri ve kolonileştirmeleri daha kolaydır” diye izah ediyorlar.
ARTAN BUZUL ERİMESİ YAYILMAYI ARTIRIYOR
Zarar gören toprakların patojenleri, parazitleri ve konakçıları yeni yollarla nasıl bir ortaya getirebileceğini ortaya koyan daha evvelki araştırmalarla uyumlu biçimde, araştırmacılar, artan buzul akışının, virüslerin ökaryot** konakçılarına sıçrama ihtimalinin yükselmesine neden olduğunu öne sürüyorlar. Bununla birlikte, artan yayılma riski, toprak ve göl tortusu örneklerinde farklılıklar gösteriyor. Yüksek buzul eriyik akışlarına sahne olan toprakta, yayılma riski düşmeden evvel bir noktaya kadar yükselirken, göl tortusu örneklerinde risk artışı sürüyor.
Araştırmacıların ileri sürdüğü bir açıklama, artan akıntının, daha fazla organik unsurun -ve içindeki organizmaların- toprakta kalmak yerine göle yanlışsız akması manasına gelmesi. Araştırmacılar, “İklim değiştikçe, Kuzey Kutbu’nun mikrobiyosferinin metabolik faaliyetleri de değişiyor ve bu durum yeni patojenlerin ortaya çıkması üzere pek çok ekosistem sürecini etkiliyor” diye belirtiyorlar. Üst Kuzey Kutbu -yani en kuzeyde yer alan bölgeler- yeryüzünün iklim değişikliğine karşı en savunmasız bölgelerinden biri. Son birkaç on yıllık periyotta, Kuzey Okyanusu’ndaki kış buzunun üçte biri yok oldu.
SÜRECİN YAKINDAN İZLENMESİ GEREK
Bilim insanları, tıpkı vakitte en azından doğal hayat alanlarına ziyan veren ve hayvanlarla insanları git gide daha yakın etraflarda yaşamaya zorlayan insan faaliyetleri üzere pek çok faktörün neden olduğu artan salgın riski konusunda da ihtarda bulunuyorlar.
Habitat değişimleri ile yeni hastalık kaynaklarına yaklaşmak ortasındaki ilişkiyi anlamaya duyulan acil muhtaçlık, bu son araştırmaya temel oluşturuyor; yanı sıra, global ısınmanın, emsal sıcaklıklara sahip bir ortama kavuşmak hedefiyle cinslerin daha kuzeye göç etmesine neden olması beklenen olduğu için, virüslerin yeni cinslere sıçrama potansiyeli daha da artıyor. Araştırmacılar, “İklim değişikliğinin hem (viral) yayılma tehdidini artıran hem de tıp aralıklarında kuzeye hakikat kaymaya neden olan bu çift taraflı tesirinin, Yüksek Kuzey Kutbu’nda çarpıcı tesirleri olabilir” diye aktarıyorlar: “Bu tehdidi mevcut yayılımlardan ve salgınlardan ayırmak, takip faaliyetlerine paralel olarak izlenmesi gereken, hayati ehemmiyet taşıyan bir uğraş olacak.”
Araştırma ‘Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences’ isimli mecmuada yayınlandı.
*Biyolojide filogenetik çeşitli organizma kümeleri (örneğin çeşitler yahut topluluklar) ortasındaki evrimsel bağın araştırmasıdır.
**Ökaryotlar, hücrelerinde bir çekirdek ve çoklukla organeller içeren bir canlılar kümesi olup, bilimsel sınıflandırmada arkeler ve bakterilerle birlikte tüm canlıları kapsayan üç ana kümeden biridir.
Yazının özgünü Science Alert sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)