Mert İnan – Türkiye’de kuraklık ve çölleşme üzere tehlikelerden en fazla etkilenen bölgelerden birisi de Güneydoğu Anadolu. Bölgede tesirini gösteren kuraklık meteorolojik datalara de yansımış durumda. Güneydoğu’da 1991-2020 yılları ortasında kilometrekareye 533.9 kilogram yağış düşerken, geçen yıl bu kilometrekarede 300 kilogramın altına düştü. Bu yıl için datalar şimdi yayınlanmadı fakat uzmanlar benzeri bir tablonun ortaya çıkacağını söylüyor. Meteroloji Genel Müdürlüğü’nün datalarına nazaran de bölgedeki ortalama sıcaklık pahaları geçen yılın ekim ayından bugüne kadar daima mevsim normallerinin üzerinde seyretti. Kilis, Mardin, Şırnak ve etrafında ise önemli kuraklık periyotları yaşandığına dikkat çeken Meteoroloji, “Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin tamamında değişen şiddetlerde meteorolojik kuraklık tesirli olmaktadır” tespiti yaptı.
‘Ürün kaybı var’
Şanlıurfa Ziraat Mühendisleri Odası Lideri Abdullah Melik, Milliyet’e yaptığı açıklamada bölgede 12 yıla yakın müddettir tesirini sürdüren kuraklığın tesirini anlattı. Sıcakların bu yaz kasıp kavurduğunu söyleyen Melik, bunun tarıma tesiriyle ilgili şunları söyledi:
“Şanlıurfa’da 11 milyon dönüm işlenebilir tarım toprağı mevcut. 5 milyon dönümlük alan sulanabilir yani sulak tarım yapılan yerden oluşurken kalanı ise kuru tarım bölgeleri. Bu yaz periyodu Şanlıurfa, Mardin ve Diyarbakır’da önemli kuraklık sorunu yaşandı. Yalnızca Şanlıurfa’da 1.2 milyon dönümlük yere kırmızı mercimek ekildi. 400 bin dönümlük eser sulamalı, 800 bin dönüm ise kuru tarım şartlarında ekildi. Kuru tarım yapılan topraklardaki mercimekte yüzde 60 üretim kaybı kelam konusu. Kuru tarımcılık ile yetiştirilen arpadaki kayıp yüzde 70, buğdayda ise yüzde 60 düzeyinde.
Yağmura hasret
Geçmişteki periyodik yağmur periyoduna hasret kaldık. Bölgede 3 ay yağmur damlası düşmüyor, sonra 5 gün aralıksız yağmur yağıyor. İlkbaharda sıcaklar birdenbire bastırınca başaklar içi boş büyüdü. Geçtiğimiz 14-15 Nisan’da buğday oluşum devri hava dona çekince eserlerin bir kısmı yandı. Bir an evvel GAP’ın bitmesini istiyoruz. Yağışlara bel bağladığımız sürece ziraî üretim de önemli kayıplar yaşarız.”
‘Kuru tarım kalmayacak’
Kuraklığı pençesindeki bir başka kent ise Diyarbakır. Ziraat Mühendisleri Odası Diyarbakır Şube Lideri Abdulsamet Ucaman, yaz periyodunda çok önemli kuraklık yaşadıklarını belirterek, “Neredeyse her eser kaleminde yüzde 40 ile yüzde 50 ortasında kaybımız var. Kuru ekim yapılan yani yağmurla sulanan tarım yerlerinde önemli sorunlar oluştu. Bölgedeki birçok dere ve su kaynağı da kurumaya yüz tutmuş durumda. Diyarbakır’daki 5 milyon dekar tarım toprağının 4 milyon dekarında kuru tarım yapılıyor. Bizi tek kurtaracak GAP’ın tamamlanması. Önümüzdeki yıllarda sıcaklık kıymetlerinin daha da artacağı, kuraklığın çok daha şiddetli tesirini göstereceği ortada” dedi. Mardin Ziraat Mühendisleri Odası Lideri Mesut Türk ise yağışlardaki düzensizlik ve kuraklığın neden olduğu problemlere dikkat çekerek, şunları dedi:
“Mardin’deki üzüm bağlarında randıman yarı yarıya düşmüş durumda. Bu yıl yanlışsız düzgün kiraz bile görmedik. Yeraltı su kaynaklarının da birçoğu tükenmiş durumda. Güneydoğu’da her yıl daha berbata giden kuraklık meselesine karşı GAP’ın tam kapasite hayata geçmesi çok kıymetli. Yakın gelecekte kuru tarım diye bir üretim formu kalmazsa sürpriz olmasın.”
Hedefin yüzde 54’ü gerçekleşti
Devlet Su İşleri (DSİ) eski genel müdürlerinden su siyasetleri uzmanı Dursun Yıldız, Milliyet’e yaptığı açıklamada, Güneydoğu Anadolu Projesi’nin (GAP) sulama ve ziraî üretim ayağının tümüyle tamamlanması gerektiğinin altını çizerken, şu ihtarlarda bulundu:
“Şayet proje büsbütün bitirilmiş olsa bugün kuraklığın tesirini konuşmuyor olacaktık. GAP’ta toplam 22 baraj ve 19 hidroelektrik santral inşa edilerek yılda 26,9 milyar kWh (Kilowatt saat) hidroelektrik gücü üretilmesi planlandı. Ayrıyeten GAP aksiyon planına nazaran, proje tamamlandığında bir milyon hektar tarım yeri sulama imkânına kavuşacaktı. Master planı hazırlanırken; tarım, sanayi, ulaştırma, eğitim, sıhhat, kırsal kesim altyapı yaptırımlarını da içeren GAP’ın entegre proje olma özelliği proje uzadıkça zayıfladı. Projenin tamamlanması 2040’ı bulabilir. GAP’ta 571 bin 591 hektar sulamaya açıldı ve planın sulama gayesinin yüzde 54 gerçekleştirildi. Kuraklık riski ortada, tarım eserlerimizi kaybetmemek için projeye tartı verilerek kısa vakitte tümüyle tamamlanmalı.”