Altılı masanın cumhurbaşkanlığı için ortak aday olarak kimi çıkartacağının şimdi muhakkak olmadığı bir devirde Kürt seçmenlerin ve HDP’nin seçim denklemindeki değeri de çok tartışılan hususlar ortasında. Uzmanlar Kürt seçmenlerin ve HDP’nin oylarının bir adayın seçilebilmesinde farklı açılardan değerli olduğuna dikkat çekiyor.
Erkene alınmaması durumunda Haziran 2023’de düzenlenecek olan seçimlerde CHP, ÂLÂ Parti, Saadet, DEVA, Gelecek Partisi ve Demokrat Parti’nin oluşturduğu altılı masanın adayı ile ilgili CHP’de ağır basan eğilim Genel Lider Kemal Kılıçdaroğlu. Masanın öteki ağır ortağı YETERLİ Parti ise Kılıçdaroğlu’nun adaylığına açık bir halde itiraz etmezken, Ankara Büyükşehir Belediye Lideri Mansur Yavaş ismini ön plana çıkartıyor.
Muhalefetin adayı ile ilgili Kürt seçmenlerin ve HDP’nin oylarının kritik ehemmiyette olduğu da dikkat çekilen bir diğer nokta.
“Kürt seçmen” profili nasıl?
Peki “Kürt seçmenler” derken yüzde kaçlık bir orandan bahsediliyor, bu seçmen kitlesinin profili nasıl ve Kürt seçmen cumhurbaşkanı adayı olarak kimi istiyor?
Toplumsal Tesir Araştırmaları Merkezi (TEAM) Yöneticisi Ulaş Tol, Kürt seçmenlerin de her seçmen kategorisi üzere “yekpare ve homojen” olmadığını söyleyerek, mesela dindar Kürtlerin de çoğunluğunun HDP’ye oy verdiğini belirtiyor. Tol, AKP yalnızca dindar Kürtlerden dayanak bulduğu için, güya dindar olanlar AKP’ye oy verir üzere bir yanılgı bulunduğuna dikkat çekerek, son yıllarda Kürt seçmen profilinin de değişmekte olduğunu şu sözlerle aktarıyor:
“Kürt seçmenler ortasındaki iki kutuplu seçmen davranışı yerini görece çeşitlenen bir fotoğrafa bırakıyor. Bugün listede iki yerine birçok parti ismi var. Hatta birebir hane içinde farklı eğilimler kelam konusu.”
Kürt seçmenlerin oy davranışları ile ilgili yıllardır saha çalışmaları yapan Araştırmacı Reha Ruhavioğlu da DW Türkçe’ye Kürt seçmenlerin genel oy davranışını şöyle özetliyor:
“2018 bilgilerine nazaran kabaca anlatmak gerekirse, Türkiye’de şayet 100 Kürt yaşıyor olsa, daha doğrusu oy kullanan 100 Kürt varsa yaklaşık 30’unun AKP’ye, 10-11 adedinin CHP’ye, 55-60’ının da HDP’ye oy verdiğini kestirim ediyoruz.”
Tol, Kürt seçmenin beklentisinin “maksimalist” olmadığını, siyasetten bir anda tüm sıkıntılarını çözmesini beklemediğini söyleyerek, Kürtlerin daha çok gerçek siyaseti izlediğini ve tek başına iktisada ya da demokratik kıymetlere bakarak hareket etmediğini tabir ediyor.
Kürt seçmenlerin temel beklentisini “sorunların tekrar konuşulabilir olduğu, çözülebileceğine dair adımların atılmaya başlandığı bir iklime geçilmesi” olarak gözlemlediklerini belirten Tol, şöyle konuşuyor:
“İkinci olarak da Türkiye’nin başta iktisat, eğitim üzere en temel problemlerinin tahlilinde ne kadar ümit vaat ettiğine bakıyor. Öte yandan çoğunluğu için bugün iktidarın değişmesi tüm bu faktörler için ana şarta dönüşmüş durumda. Lakin iktidar değişirse Türkiye değişebilir ön kabulü belirleyici.”
AKP’nin Kürtlerdeki oy kaybı ne kadar?
Bu ortada araştırmalarda görünen 2018’den beri Kürtlerin oy davranışlarında önemli bir değişim olduğu istikametinde.
Ruhavioğlu’na nazaran AKP’nin Kürt seçmenden 2018’de aldığı 30 puan, bugün 18-19’lara, hatta tahminen 16’lara kadar gerilemiş durumda. “Yani AKP Kürt seçmende üçte birden fazla takviye kaybetmiş” diyen Ruhavioğlu, buna karşılık CHP’nin ise oylarını ikiye katladığını belirtiyor.
Ruhavioğlu, tüm bu oranlardan bahsederken Türkiye genelindeki Kürt seçmenler için konuştuğunu, yani yalnızca doğu ve güneydoğu olarak düşünülmemesi gerektiğini de kelamlarına ekliyor.
Bu ortada CHP’nin oluşturduğu Doğu Masası, Örgütlerden Sorumlu Genel Lider Yardımcısı Oğuz Kaan Salıcı’nın başkanlığında bölgedeki ikinci çeşidini sürdürüyor. DW Türkçe’ye konuşan CHP’li yetkililer son devirde Kürt seçmenler nezdinde oylarını artırdıklarını kendilerinin de alanda şahsen gördüklerini belirterek, ismi “doğu” olmakla birlikte bu tesirin yurt geneline yayılmasını beklediklerini kaydediyorlar.
Kürt seçmen neden kıymetli?
Uzmanlara nazaran partiler ortası oy geçişlerinde Kürt seçmenin kıymeti daha düzgün anlaşılabiliyor.
Ruhavioğlu, son yıllarda Kürt seçmenlerde “AKP’den CHP’ye yanlışsız bir akış” bulunduğunu ve bunun en başta AKP için büyük risk olduğunu belirterek, bu saptamasının detaylarını şöyle anlatıyor:
“Çünkü Türkiye’de seçmen kümeleri içinde AKP’den en fazla kopan küme Kürtler. Yaklaşık yüzde 30-35 oranında bir kopuş var. Bu elbette ki AKP için çok büyük bir şey. Öbür taraftan CHP üzere oyunu iki katına çıkarmış rastgele bir demografik küme yok Türkiye’de. Yani CHP’ye de oy dayanağı taşıyan kümeler ortasında en büyük küme Kürt seçmen. Münasebetiyle bunlar da Kürt seçmeni Türkiye’de kıymetli bir aktöre dönüştürüyor.”
Ruhavioğlu ayrıyeten genç seçmenlerin yaklaşan seçimlerde ehemmiyetini hatırlatarak, alttan yeni seçmen geldikçe Kürt seçmenin oranının arttığını, “Bugün yetişkin nüfusta Kürt seçmenler yüzde 20 ise, genç seçmenler içinde yüzde 25’ten fazla” diyor.
TEAM Yöneticisi Tol da “genç Kürt seçmenin” kıymetini şu sözlerle aktarıyor:
“2023 seçimlerinde yüzde 10’un üzerinde bir oranda seçmen birinci sefer oy kullanacak. Yeni seçmenin iktidara takviyesi bariz seviyede daha düşük. Kürt seçmenler ortasında ise hem yeni seçmen oranı Türkiye ortalamasından daha yüksek hem de iktidar dayanağı daha da düşük. Hasebiyle Kürtler ortasında genelde gençler özelde de yeni seçmenler iktidarın oy kaybının kıymetli ögelerinden.”
HDP’siz denklem mümkün mü?
Öte yandan, son dönemde HDP’siz cumhurbaşkanlığı seçimini kazanmaya yönelik kimi muhtemel denklemlerin konuşulduğu da göze çarpıyor. Pekala bu matematik olarak mümkün mü?
Ruhavioğlu, HDP’nin oyunun yalnızca HDP oyu demek olmadığını söyleyerek, bu hususu şöyle açıklıyor:
“(HDP’nin 12 puanı gelmesin, Mansur Yavaş Erdoğan’ı tekrar de geçer) demek yanlış; zira HDP’nin Yavaş karşısında yaratacağı sinerji ya da oraya hakikat gelecek bir rüzgarı kesmesi bir sürü diğer yeri tesirler. Örneğin Türkiye’de Yavaş’ı sevmeyen solcular HDP takviyesiyle oy verebilecek iken, HDP karşısında kaldığında onların da gelmesi zorlaşır.”
DW Türkçe’nin HDP’siz denklemlere ait yorumunu sorduğu HDP’li üst seviye bir yetkili “Denemesi parasız, ancak faturası yüklü olur” kelamlarını sarf ediyor.
Tol ise HDP’li seçmenlerin kıymetli bir çoğunluğunun eğiliminin kolektif kararı izlemek olduğunu söyleyerek, bunun ehemmiyetini Ankara mahallî seçimini hatırlatarak şöyle anlatıyor:
“Yerel seçim öncesi Ankara’da saha araştırmalarımızda HDP’li seçmenlerin tartısı Yavaş’a oy vermeyeceğini, oy kullanmayacağını söylüyordu. Lakin muhtemelen Demirtaş’ın bağra taş basma davetinin karşılık bulmasıyla büyük çoğunluğu Yavaş’a oy verdi. Bugün ise zıddı bir kolektif tavır yalnızca HDP’lileri değil, AKP’den kopan Kürtleri de tesirler. Çünkü onların kopuş motiflerinde iktidarın milliyetçi telaffuzları de kıymetli bir etken oldu.”
Bu ortada HDP Küme Başkanvekili Saruhan Oluç, partisinin tavrını dün Muş’ta yaptığı açıklamada “6’lı masa ile bir ittifakımız yok, yapmayı da düşünmüyoruz. Parlamento seçimlerinde bizim kendi ittifakımız var, cumhurbaşkanlığı seçimlerinde ise müzakereye açığız. Müzakere ederlerse konuşuruz, etmezlerse başımızın dermanına bakarız, kendi adayımızı çıkarırız” kelamlarıyla özetledi.