Hasan Basri Akşener
Milyonlarca küçük yatırımcının olduğu Borsa İstanbul’da sıra dışı süreçleri birden fazla kişi anlamakta zorluk çeker.
Aslında bunların kimileri hatadır, kabahat olan ‘manipülasyon ve insider trading’ üzere haksız çıkar sağlamaya yönelik süreçlerdir.
Manipülasyon, çeşitli aldatıcı haberlerle pay senedi fiyatlarında sert hareketlere neden olarak haksız yarar sağlamak ya da ‘insider trading’ denilen şirketin içinden evvelce bilgi alarak ya da piyasayı ilgilendiren ekonomik bir karar açıklanmadan evvel sızdırılıp bu kararların sonuçlarından kendi çıkarına haksız çıkar sağlamak kanunen cürümdür.
Borsada manipülasyon yapay yaratılmış bir algıyla örneğin X pay senedine ilişkin tahtaya hakim kümelerin özellikle sığ tahtaların olumlu ya da olumsuz haberler yayarak yapay yükseltilmesi ya da yapay düşürülerek haksız yararlar elde etme idaresidir.
Bunu yaparken örneğin X aracı kurumundan satış yaparken, Y aracı kurumundan sattıklarını geri toplayarak yarattıkları panikten büyük kârlar elde ederler, karşıtı de mümkündür; düşükten aldıklarını yapay haberlerle yükseltilmiş fiyattan satarak haksız kârlar elde edebilirler.
Fakat spekülasyon kabahat değildir, spekülasyon fiyat hareketlerinden yararlanarak bundan trade(al-sat) yaparak çıkar elde etme idaresidir, risk barındırır, spekülasyon için borsanın vazgeçilmez ögesidir da diyebiliriz.
Deprem üzere büyük ekonomik sonuçları afetler sonrası ya da ekonomiyi ilgilendiren değerli kararlar öncesinde içeriden bilgi alabilecek güçlü kümelerin bunları çıkarları için kullanabileceği uygun ortamlardır.
Borsanın 10 ili ilgilendiren geniş bir alana yayılmış zelzele üzere bir afet sonrası açık kalması her türlü sert hareketlere ve buradan algı yaratıp kullanabilecek borsa simsarlarının işine geleceği bariz öngörülebilecek bir durumdur.
Ayrıca; bölgedeki yüz binlerce depremzede küçük yatırımcının süreç yapamadığı bir ortamda, beşerler canları ile uğraşırken pay senetlerini alıp satabilecek fırsatı bile olmadı, böylelikle fırsat eşitliği kuralı çiğnenmiş oldu.
Böyle bir ortamda meydanı boş bulanlar 3 günlük kısa müddette Bist 100 endeksini %20’e yakın düşürdüler.
Bu ortada borsa endeksi paraşütsüz inerken, zelzele sonrası büyük bir konut yapılanması olacağı beklentisi ile çimento paylarındaki olağandışı artışlar dikkat çekti, 99 zelzelesi sonrasında da bunlar olmuştu, borsaların tabiatında bu türlü beklentiler mümkün olabilmektedir, ancak borsanın sarsıntı sonrası tatil edileceğine açık kalması tüm bunlara gölge düşürdü.
Borsa paraşütsüz inerken, VİOP (Vadeli Süreçler Opsiyon Borsası) üzerinden açığa satış ‘Short’ süreçleri yapıldı ve düşük fiyatlardan yerine konularak çok kısa müddette türev piyasaları olduğu için 1’e 10 katlamalı kârlar edilmiş oldu.
‘Borsa İstanbul’ idaresi de zelzele sonrası borsa süreçlerine müsaade vererek bunu seyretmiş oldu, yansıları üzerine çekti.
Oysaki 1999 zelzelesinde olduğu üzere ‘Borsa İstanbul’ idaresi en az 1 haftalığına süreçlere orta verebilir, mümkün alış ya da satış tarafında değişmez panik hareketlerin önüne geçebilirdi.
Geçtiğimiz çarşamba günü borsa %7 niyet borsa idaresinin bu fakat akıllarına geldi ve 8 Şubat 2023 Çarşamba günü yapılan tüm süreçleri de geçersiz sayarak borsayı 15 Şubat’a kadar tatil ettiler.
Bu ortada muhalif basında borsada manipülasyon yapıldığı söylentileri de ayyuka çıktı.
Bizler lakin en yeterli alıcı en güzel satıcı olarak şahısları değil sistemdeki aracı kurumları görebiliyoruz.
Tahtanın büyük spekülatörleri birden çok aracı kurumu kullanarak, X aracı kurumundan satış yapsalar, misal olarak Y aracı kurumdan sattıklarını toplayabilirler.
Bunu özellikle küçük yatırımcının anlayabilmesi mümkün değildir, zira yalnızca (trade)al-sat yapan aracı kurumların isimlerini bilebilirler, alım satan yapan farklı ayrı aracı kurumları kullanan birebir kişi de olabilir, meğer bunu bilebilmek mümkün değil.
Ancak, SPK (Sermaye Piyasası Kurulu) aracı kurumlardaki bu alım satım yapanların kimliğini sorgulayabilir, haksız çıkar elde edilmiş ise; bunu ortaya çıkarabilir, ayrıyeten bu kesin tespit edilirse cezasız kalmaz, türel sonuçları da olacaktır.
Gerçi minareyi çalan kılıfını hazırladığı için, başka kimliklere süreç yaptırılıp, şirketinin çaycısına bile pay senedi aldırtan borsa simsarları, aracı kurum ortakları geçmiş yıllarda da görülmüştü.
Manipülasyonun tespiti güç da olsa, istenirse, gerisinde siyasi kararlılık olursa, bunun mümkün olabileceğini de iddia etmek güç değil.
Bunları yapanlara göz yumulduğu ile ilgili birçok argüman ortaya atıldığı halde, durumu çözebilecek kurum olan SPK yetkilileri bu argümanlara hala kulaklarını tıkıyor.
Tüm bunlara karşın büyük yatırımcı yani borsacı lisanıyla tahta sahiplerinin neler yapabileceğini evvelce sizlere buradan ikazlar yaparak ilettiğim için vicdanen rahatım.
Borsanın geçmişinde de bir avuç simsarın elinde olduğunu hatta ortalarında büyük ‘Ayı-Boğa’ savaşlarını da izledik, büyük denilen kümelerin hatta aracı kurum sahiplerinin battığını da gördüm, 90’lı yıllarda bugüne nazaran piyasa daha da sığ olduğundan hepsinin isimlerini de biliyorduk.
Yabancı yatırımcı kılığında süreç yapan yerlilere ‘bıyıklı yabancı’ denirdi, bunlar bayağı bir çoktu.
Bunlarla ilgili çok öyküm var, vakit zaman anekdot biçiminde küçük yatırımcıya ders olsun gayesiyle, borsanın nasıl acımasız kuralları olduğunu anlatmak ismine, bunları da lisana getiriyorum.
Birçok analist borsanın daha da yükseleceğini yazdığı halde, küçük yatırımcıyı korumak ismine, borsada rüzgarın her an bilakis dönme ihtimali üzerinde durarak sizleri uyarmak istedim.
Vicdanen rahatım, kimseyi yanıltmış değilim.
Düşmek isteyen borsa her türlü olumlu habere kulaklarını tıkar, bilakis yükselmek isteyen borsa da olumsuz haberleri görmezden gelir.
Bunu ben ‘konjonktürel analiz’ olarak nitelendiriyorum yani ana trendin önüne geçilemez.
Teknik tahlil olarak; başka analistlerden çok farklı olarak dolar bazlı olarak bakmaktayım ve sizleri de buna nazaran uyarmaktayım.
Borsanın yıllardır dolar bazında teknik hareketlerinin ekseriyetle çalıştığını bilfiil gördüm.
Bundan sonra da ‘ODATV’ üzere benim üzere bağımsız insanlara alan açan bağımsız medya kümesinde, borsa ve piyasalar konusunda işin art planını da içeren birçok tahlilim olacaktır.
Borsa düştükten ya da yükseldikten sonra mazereti çoktur, bunu aklınızdan hiçbir vakit çıkarmayın lütfen.
Hasan Basri Akşener