Kur krizini durdurmak için 20 Aralık 2021’de büyük umutlar beslenerek devreye alınan kur muhafazalı mevduat (KKM) sisteminin tesiri yedi ay sonra bitti. Süreksiz frenlemenin akabinde dolar/TL tekrar 18 hududuna dayandı.
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın “Faiz neden enflasyon sonuç” tezi başlayan düşük faiz devrinde TL’nin kıymet kaybını önlemek için getirilen KKM de işe yaramadı. Merkez Bankası’nın 2021 yılı eylül ayında yüzde 14’e indirdiği siyaset faizinden sonra artan döviz talebiyle dolar Aralık 2021’de süratle yükselerek 18 TL’yi de aşmıştı. Bunun üzerine Lütfi Elvan’ın yerine Hazine ve Maliye Bakanlığı’na Nureddin Nebati getirildi. KKM de 20 Aralık 2021’de ilan edildi. KKM’nin başlamasıyla dolar 13.03 TL’ye kadar gerilemişti. Fakat ortadan geçen 7 ayda dolar/TL yine 18 TL hududuna; 17.99’a kadar çıktı. Kur farkları Hazine ve TCMB tarafından ödeniyor. Bu ödeme halkın vergileriyle yapılıyor. KKM için bütçeden mart, nisan ve mayısta 37.2 milyar lira ödeme yapıldı. Ayrıyeten ek bütçeye bu iş için 40 milyar TL kondu.
40 MİLYAR DOLAR
Ekonomist Erol Taşdelen, KKM’nin baştan beri yanlış olduğuna dikkat çekerek şu değerlendirmeyi yaptı:
– 22 Temmuz prestijiyle KKM’da biriken para 1.1 trilyon TL, bunun dolar karşılığı 62.4 milyar dolar, 7 Ocak’ta bankalarda yabancı para mevduat karşılığı 256.5 milyar dolardı. 22 Temmuz sonunda 233.4 milyar dolar. Yani 23.1 milyar dolarlık döviz mevduatı azalmış, bunun hepsinin KKM’ye gittiğini varsaysak bile KKM’lerin üçte ikisi TL mevduattan açılan hesaplardan oluşuyor.
– Yabancı paradan KKM açanların kur farkını Merkez Bankası ödüyor, lakin TL’den KKM açanların kur farkını Hazine ödüyor. Hazine’nin ana geliri de vergiler.
– Parası olmayana gitmesi gereken toplumsal transferler parası olana gidiyor. Bu kabullenilecek bir durum değil. Sürdürülebilir de değil. Ek bütçeden KKM için 40 milyar TL alındı ve şimdiden o para bitti. Enflasyona nazaran döviz kurlarının kendini güncellediğini düşünürsek ortaya inanılmaz bir KKM maliyeti çıkacak demektir. Kimse şu anda kurun ne olacağını da öngöremiyor.
GÜVEN VERMEDİ
Prof. Dr. Burhan Şenatalar ise KKM ile iktisatta kaybolan itimadın geri gelmediğini söyledi. KKM’nin mevduatı olanı koruduğunu söyleyen Şenatalar, “Bütçeyi bu türlü mantıksızca harcamanın uzun ömürlü olamayacağını herkes gördü. Hükümet o denli yanlışlar yaptı ki, tez edildiği üzere şubat-martta iktisadın düzlüğe çıkma ihtimali de yok. İnada dayalı, rasyonel olmayan yaklaşımla olumlu sonuç beklenemez” dedi.