İstanbul Ticaret Odası (İTO) Lideri Şekib Avdagiç, kasım ayında yapılan oda seçimlerinin akabinde birinci yazılı basın röportajını Yeni Şafak’a verdi. Yeni Şafak Genel Yayın Direktörü Hüseyin Likoğlu, Yazıişleri Müdürü İdris Saruhan, İktisat Müdürü İbrahim Acar, ikinci sefer İTO başkanlık koltuğuna oturan Şekib Avdagiç’e güzel olsun ziyaretinde bulundu.
Ziyarette sorularımızı yanıtlandıran Lider Avdagiç; bir yıldır uygulanan Türkiye İktisat Modeli, azalan kur baskısı, enflasyonla çaba, yatırımcıların talebi, güç maliyetleri, dış ticaret, EYT ve fiyat siyasetleri hususlarında değerli açıklamalar yaptı. İşte Avdagiç’in sorularımıza verdiği karşılıklar:
Kur Muhafazalı Mevduat adımı ve sonrasında yaşanan süreci nasıl değerlendiriyorsunuz?
Geçen yıl yazın 7 liralarda sabit giden bir dolar kuru varken, sonbahara gerçek süratli bir biçimde üst gerçek çıkmaya başladı. Çok sıra dışı, bildiğimiz tüm kalıpların dışında devreye alınan bir paketle Cumhurbaşkanı’mız ve takımı bu duruma müdahale etti. 20 Aralık 2021, o güne kadar bildiğimiz, bize öğretilen, dayatılan yahut içselleştirdiğimiz, gerçek olduğunu kabul ettiğimiz çerçevenin dışına çok net bir biçimde çıkıldığı gündür. Kurların indiği devri dikkate alırsak, enflasyonla paralel bir artış gösterdi.
Biz son yıllarda yakaladığımız ivmeyi, daha kuvvetli, daha istikrarlı bir bölgesel güç olma tezinde olan Türkiye’yi daha ileri noktaya taşımak istiyorsak, en değerli bahislerin başında dış ticaret istikrarının sağlanması geliyor. Şu an Türkiye’nin bekası manasında bir numaraya koyduğum bahis bu. Bence Türkiye’nin bir numaralı konusu dış ticaret istikrarının sağlanması. Bütün kurgularımızı, politikalarımızı, iş dünyası olarak buna nazaran yapmamız lazım.
ENFLASYONLA ORTAK ÇABA ÇAĞRISI
İşletmeler açısından bu yeni süreçte en kıymetli beklentiniz nedir?
Çözmemiz ve aşmamız gereken en kıymetli husus bence bundan sonra enflasyon. Evet, bu mevzuda çok kıymetli adımlar attık. Fakat bundan sonra artık Türkiye’nin çok süratli ve kalıcı bir halde enflasyonu gündeminden çıkarması lazım. Zira enflasyon gündemden çıkarılmadığı sürece, birçok riskler ve tahlili güç mevzular masada kalmaya devam edecek. Münasebetiyle bundan sonra gündeme getirmeye çalıştığımız bahis, enflasyonun aşağı çekilmesinin birincil bahis olduğu. Buna bağlı olarak iş dünyası olarak bizim de ileri tarihli fiyatlama yapmamamız gerektiğini lisana getiriyoruz. Daima söylediğimiz şu: Kimseyi dövmeye gerek yok. O eseri en uygun kaidelerle, fiyatla satandan alarak o satıcıyı ödüllendirin. Otomatikman kalitesiz fiyatlama yapanı cezalandırmış olursunuz. Onu öbür türlü cezalandırmaya gerek yok bence. Tüketiciye çok kıymetli misyon düşüyor. Devletin olağan ki bir denetleme, düzenleme vazifesi ve sorumluluğu var. Bunun yanında tüketicimizi daha fazla bilinçlendirmemiz gerekiyor.
AVRUPA GÜÇ MALİYETİNİ FİYATLARA YANSITIYOR
Kur muhafazadan evvel de temelleri düşünülen, ona nazaran aksiyon geliştirilen bir model planlaması olduğunu görüyoruz. Kur muhafazalı ile birlikte resmen duyurulmuş oldu.
Türkiye İktisat Modeli, önümüzdeki yıllarda Türkiye iktisadını nereye taşır? Yeni yüzyılda neler hayal ediyorsunuz?
Çok hakikat. 2020 yılında Türkiye’nin güç ithalatı 28 milyar dolar, bu seneye baktığınız vakit yaklaşık 100 milyar dolar. Yani 70 milyar doların üzerinde bir ek güç ithalatı var. Hasebiyle aslında çok uygun bir rüzgâra denk gelmiştik. Turizm gelirleri hariç olmak üzere, güç bizi biraz zorladı. Biraz da Türk ihracatçısı ihracat fiyatlamasında geç kaldı. Mesela ben size küçük bir örnek vereyim: Bir Alman şirketinden mal alıyoruz. Bir baktık, 6-7 ay önce gelen faturada bütün toplamın altına ‘ilave güç maliyeti’ diye yüzde 7’lik bir maliyet kalemi eklemiş. Biz Türk ihracatçısı olarak bunu yapamadık, yapmadık. Olağan Avrupa’daki resesyon da tahminen bizi biraz engelledi.
MAKİNE TEÇHİZAT YATIRIMI 12 ÇEYREKTİR BÜYÜYOR
Açıkçası ben hiç ümitsiz değilim. Zira 2022’de azalsa bile, bilhassa 2020 ve 2021’de Türkiye’nin ithalatının içinde makine ve teçhizat yatırımları çok yeterliydi. Yani aslında çok uzun vakittir 3 yıla yakındır, 12 çeyrektir daima büyüyor. Bence bu, Türkiye’nin görülmeyen bir avantajı. Türk iş dünyası makine ve teçhizata yatırım yapmaya devam ediyor. Bu mevzu bizim umut katsayımızı artırıyor açıkçası. Türkiye’nin dış ticaretteki hissesi yüzde 1’in üzerinde.
SORUNLU 3 ALANA DİKKAT
2023’te enflasyon dışında uğraş alanı olarak gördüğünüz neler var?
İş dünyasının üç uğraş alanı var kısa vadede. Birincisi; bilhassa yurt dışı fiyatlama konusundaki mümkün zorluklar. İkincisi; EYT ve onun doğuracağı riskler. EYT’de yalnızca kıdem tazminatı riski değil; takımları kaybetme, işin sürdürülemez hale gelmesi en büyük risk bence. Mali tarafında sesimizi yükseltiyoruz ancak temel en büyük risk organizasyonel olanı. Üçüncü olarak da döviz kurunun beklentilere uygun, enflasyonla paralel seyir izlememesi durumunda bilhassa ihracatçının fiyatlama ile ilgili bir kaygısı var.
SANAYİCİNİN GÜÇ MALİYETİ AZALTILMALI
Doları 20-22 TL’den hesap yapanların bugün gelinen nokta itibariyle düşünce yaşadıkları bir durum var mı?
Ticaret ve Sanayi Bakanlarımızla görüşmelerimizde gündeme getirdiğimiz en kıymetli bahislerden bir tanesi de elektrik ve doğal gaz fiyatları. Akaryakıtta varil fiyatına bağlı olarak, süratli bir düzenleme yapılıyor, lakin elektrik ve doğal gaz fiyatında da kesinlikle sanayi üzerindeki yük azaltılmalı. Şu anda bizde 22 sent olan kilovatsaat elektrik, Bangladeş ve Pakistan’da 8-9 sent. Kesinlikle elektrik kilovatsaat fiyatını ve doğalgaz metreküp fiyatını makul bir biçimde aşağı yanlışsız çekmemiz lazım.
Bu ihracatçının fiyatlamasını kolaylaştırır. Dövizin daha az artışına katkı verebilir. İhracatımızı azaltmaz, ithalatımızı tetiklemez. Enflasyona katkı verir. Yalnızca maliyet ögesi olarak değil; ruhsal katkısı da olacaktır. Bunu gelin 30 Aralık’ta yapın, 1 Ocak’a girerken referans fiyatımız daha aşağıda olsun. 2023’e çok daha umutla gelelim.
PARAYI TOPRAĞA YATIRMAKTAN KURTULMALIYIZ
Yeni yılda Türkiye’nin önünde hangi fırsatlar var? İş dünyası istekli, makine ve teçhizat yatırımlarının arttığını söylediniz. OSB’lerde yer bulma sorunu devam ediyor mu?
OSB konusunda Türkiye’nin kangren bir yarası var. Bir mevzuyu aşmamız lazım. Türkiye’nin şu anda toplam sanayi alanları, toplam yüzölçümünün yüzde 0.36’sı kadar. Almanya’da bu oran yüzde 4.4. Toplam yerinizin binde 3.6’sı sanayi alanıysa ve ben endüstrici olarak elimdeki kapitalin en az 3’te 1’ini toprağa yatırmak zorundaysam; İstanbul’da, Kocaeli’nde, Bursa’daysam yüzde 50’sini toprağa yatırmak zorundaysam bu çok verimsiz bir tablo. Köln’de bile yatırım yapan bir Türk’e Köln Belediyesi sıfır bedelli bir arazi veriyorsa, İstanbul’u geçin Kocaeli’nde, Bursa’da, Çorlu’da hala dönüm başına 400 bin dolarları konuşuyorsak ya da 25 dönüm bir fabrika yeri için yere 10 milyon doları, daha birinci dakikada vermek zorunda kalması büyük verimsizlik. Avrupa ve dünya aritmetik büyürken, bizim geometrik büyümemiz lazım. Bunun için de farklı bir şeyler yapmamız lazım. Yani şu anda Türkiye’de yatırımcının toprağa para yatırmaktan kurtulması lazım.
BÖYLE BİR ATILIM TÜRKİYE’Yİ UÇURUR
Sanayi yerinde toprağa yatırdığımız 3’te 1’i, biz yüzde 33’ten yüzde 3’e düşürsek yatırımlarımız 66’dan 96’ya çıkacak. Yani kendi içinde yüzde 50 artacak. Tek bir atakla bunu anlatmak zorundayız. Yani kimse ‘burada etrafa ziyan verelim, ağaçları keselim’ demiyor. Ancak bütün bu bahislere hassasiyet gösteren Avrupa’da şayet bu oran bizim 10 katımızsa, biz bundan geriye gidemeyiz. Kesinlikle devletin çok süratli bir halde bunun önünde koşması lazım. Çok süratli bir formda OSB’leri büyütmemiz için yeni sanayi alanları açmamız lazım. İşletme sermayesi olarak kullanmamız lazım. Bunu yaparsak yatırım kabiliyetimiz çok kolay bir aritmetikle yüzde 50 artar. Onun için benim talebim hükümetimizden önümüzdeki 2023 için bu mevzuda çok süratli ve keskin bir adım atması. Ulusal gelirle toprakların ne kadarı endüstriye açıldığı büsbütün korelasyon içinde. Yani sanayi yeri yüzdesel olarak ne kadar çok artıyorsa, ulusal geliriniz de o kadar artıyor.