Yusuf Özkan Lahey
Belçikalı kümes sahibi Jonas Verdickt, geçen hafta bir sabah şaşkınlık içinde uyandı. Zira hiç horoz bulunmayan kümesindeki tavuklardan biri, ansızın horoz üzere ötmeye başlamıştı.
Dişi hayvan ayrıyeten daha sağlam bir ibik yapısı ve erkeksi duruş da geliştirmişti.
Anvers yakınlarındaki Scilde kasabası sakinleri, bir haftadır her sabah Verdickt’in horoza dönüşen tavuğunun sesiyle uyanıyor.
Kümesinde hiç horoz bulunmadığını, yalnızca tavuk beslediğini vurgulayan Jonas Verdickt, Covid nedeniyle konut karantinasında bulunduğu sırada gün uzunluğu hayvanlarıyla meşgul olmuş.
Verdickt, “Belle” ismini verdiği tavuğun dişilikten erkekliğe dönüşümünü yakından izlemiş.
Belçika Radyosu’na konuşan Verdickt, “Böyle bir şey sahiden mümkün olabilir mi? Dişi bir tavuk hakikaten erkek bir horoza dönüşebilir mi?” diye soruyor.
Sahibi şaşırsa da bilim insanları için bu olağan bir durum.
Belçika Kraliyet Tabiat Bilimleri Enstitüsü ve Anvers Üniversitesi biyologlarından Prof. Dr. Thierry Backeljau, “Nadir de olsa bu mümkündür. Tavuk civcivinin horoza dönüşmesi olgusu bilimsel olarak tanımlanmıştır” diyor.
Kromozomlarla ilgili bir durum
Belçikalı profesöre nazaran, tavuğun horoza dönüşmesi kromozomlarla ilgili bir durum.
Tıpkı insanlarda olduğu üzere, tavuklarda da cinsiyeti kromozomların belirlediğine işaret eden Backeljau, bunu şöyle açıklıyor:
“İnsanlarda dişiler için XX, erkekler için XY’dir. Kuşlarda ise tam karşıtıdır. Orada erkeklerin iki özdeş Z kromozomu vardır ve dişilerde de iki tane bulunur. Farklı olanlar, ZW olarak isimlendirilir. Bu kromozom farkı nedeniyle, insanlardali iki yumurtalığın bilakis dişi kuşlarda sırf bir tane gelişmiş yumurtalık bulunur.
“Bir tavuğun sol yumurtalığı kanser yahut kist üzere bir hastalıktan etkilenirse, gelişmemiş sağ yumurtalığı devreye girer. Bu noktada yumurtalık ve testis karışımı oluşur. İç testis üzere erkek hormonları salgılar.
“Sonuç olarak, tavuklar ansızın ötmeye başlayabilir ve erkek cinsel özellikleri gösterebilir.”
Backeljau’ya nazaran, bu durumda erkeğe dönüşen dişiler, sperm hücrelerine bile sahip oluyor ve teorik olarak başka tavukları dölleyebiliyorlar.
Prof. Dr. Thierry Backeljau, tavuklarda ender olsa da, balıklarda doğal cinsiyet değişikliğinin sık görülen bir durum olduğunu söylüyor.
Belçikalı uzman, mercan resiflerindeki kimi balıkların hayata dişi olarak başladıklarını belirterek, “Bunlar kümeler halinde yaşarlar ve daha büyük, daha güçlü bir erkeğin haremine aittirler. Erkek o haremi korur. Lakin erkek balık ölürse yahut öbürleri tarafından avlanırsa, dişiler bir hafta içinde çok daha büyük bir erkeğe dönüşebilir ve haremi ele geçirebilir” diyor.