Merkez Bankası faiz indiriyor ve münasebeti de ekonomiyi canlı tutmak. Nasıl canlı tutulacak? Kredi vererek, iş dünyasında yatırımlar ve çarklar dönecek, istihdam ve gelir sağlanacak. Buraya kadar her şey çok kolay ve temel bazda görünüyor. Aslında açıklanan son işsizlik verisinde de TÜİK’in oranlarında istihdamda artış işsizlikte gerileme görülüyor son iki aydır da TCMB faiz indirimleri yapıyor hatta yıl sonunda tek hane gayemiz olduğunu da biliyoruz. Lakin bir yerde işler karışıyor. Nerede mi? Kredilerin verilmesinde. Verildikten sonra ödenmesinde de sorun olmadığı söylenemez tabi. Gelin birlikte bakalım hepsine.
İş dünyasının geçen aylarda şikayetlerini TCMB Lideri Şahap Kavcıoğlu’na iletmesindeki hafıza hale tazeliğini korurken, bir yandan da konuşmalar, görüşmeler, düzenlemeler, datalar izleniyor.
Dün iş dünyası koridorlarında ‘çok önemli’ bir röportaj yankılandı. Müstakil Endüstrici ve İş Adamları Derneği (MÜSİAD) Lideri Mahmut Asmalı, Dünya’dan Merve Yiğitcan’ın sorularını yanıtlarken, iş dünyasının artık faizi konuşmaktan yorulduğunu, ticari kredilerdeki durumun iktisattaki faaliyetleri kısıtlamaya başladığını söyledi.
Asmalı’nın tabiriyle, kredi sistemlerinde durma görülürken, Merkez Bankası’nın faiz indirimlerine rağmen makro ihtiyati önlemlerle kredi artış suratını denetim altında tuttuğunu vurguladı. Bu da özel bankaların kredi verme iştahını dizginlerken, vadelerde de sorun olduğu görülüyor. Global şartların da karşı taraftan estiği bir ortamda Asmalı, likiditede erimenin bankaların kredi havuzunu daralttığını belirtti. Bankaların çok yüksek oranda kar ettiği ve bundan fedakarlıkta bulunmasını beklendiklerini belirten MÜSİAD Lideri, faizin tek haneye inerek, gündemden artık çıkmasını istedi.
Bu açıklamalar önemli!
Çünkü üretime yönelik yapıldığı bilinen ve hatta çabucak hemen her konuşmada altı çizilen kredi indirimlerinin tasarrufları cezalandırırken, kredileri yani harcamayı, para bolluğunu artırması hedefleniyor ki bu haftaya bununla ilgili bir gündemle başladık. Bu kısım tekrar kıymetli zira bu bağlamda enflasyonla uğraş edemediğimizi öğrendik artık lakin mevzumuz enflasyon değil!
Dönelim bankalar tarafına!
Gazeteci Barış Soydan, bugün bankalara yönelik geçen yıldan bu yana alınan kararları sıralıyor. Nereden mi başlıyor? MÜSİAD Lideri konuşmasından! demiştik ‘burası çok önemli’ diye. Neler mi var düzenlemelerde? Bugüne kadar yapılan gece yarısı kararlarında ihracatçıya döviz satma zaruriliği, bankaların kredilerin karşılıklar üzere tüm düzenlemeleri sayan Soydan, yeni bir düzenlemenin de kapıda olduğunu bunun da günlük kredi izlemeye yönelik bir BDDK adımı olacağını öngörüyor. Bilhassa ‘kredilerin neden reddedildiğinin’ mercek altına alınacağını belirterek tüm çerçevede şu yorumu yapıyor:
Bunların hiçbiri olağan periyot uygulamaları değil. Bunun ismi finansal OHAL. Gaye, seçim öncesinde iktisadın sakinliğe girmesini ve doların patlamasını engellemek.
Bankaya girdik bir sefer çıkmak olmaz.
Dünya’da Şebnem Turhan bir tahlil yapıyor. Kredi faizlerinde Merkez Bankası’nın son iki faiz indirimi çerçevesinde ve makroihtiyati önlemleriyle gerilemeye rağmen kredi şartlarının sıkılaştığı görülüyor.
Banka kredileri eğilim anketi sonuçlarında 2022 3. çeyrekte ticari kredilerde standartların sıkılaştığı ancak son çeyrekte bütün ticari kredilerin daha da sıkılaşacağı görülüyor.
i.dunya.com
Merkez Bankası banka kredileri değişim anketinde değişim kredi standartları ile kredi şart ve kuralları ve kredi talebi için hesaplıyor. Kredi standartlarında değişim, kaideleri gevşeten ve sıkılaştıran bankaların oranları farkını gösteriyor. Aslen oran, standartları ya da kredi talebini değil bankaların oranını gösteriyor.
Örnek olarak Merkez Bankası faiz indirimi yaparken, önlemlerle de ticari kredi faizleri yüzde 20’nin altına indirdi. Lakin banka kredi eğilim anketi, bankaların KOBİ ve büyük işletme kredilerinde şartları -25 ile bankaların yüzde 25’inin standartları sıkılaştırdığını gösterdi.
“Mealen, kredi faizleri düştü fakat bankalar kredi vermemek için sorun çıkarıyor.”
Ankette bankalar gelecek üç ayda işletmelere kredi ve limit onaylanmasında standartların yüzde 14,7 oranında sıkılaştırma istikametinde olacağını belirtti.
Önceki çeyreklerde KOBİ’lerde sıkılaşma görülmezken, üçüncü ve son çeyrek için sıkılaşma beklentileri görüldü. Büyük ölçekli işletme kredilerinde de 2. çeyrekte yüzde 15 sıkılaşma beklentisi görülürken, 3. çeyrekte bu oran yüzde 30,7 oldu.
Bireysel kredilerde son durum ne?
Bankaların fon sağlama imkânlarında üçüncü çeyrekte gerek yurt içinde gerek yurt dışında fonlama şartları sıkılaşmayı sürdürürken, son çeyrekte beklenti de sıkılaşmanın sürmesi oldu.
Bireysel kredi cinslerine standartlar da sıkılaşmaya devam ederken istisna taşıt kredilerinde oldu.
Yine son çeyrekte beklenti, konut ve muhtaçlık kredi tiplerinde sıkılaşma istikametinde görülürken, taşıt kredisinde gevşemenin sürmesi bekleniyor.
Kredi talebi ne durumda? Ferdî kredilerde üçüncü çeyrekte talepler azalırken, son çeyrek için beklenti, azalmanın süreceği halinde oldu.
Bireysel kredi faizleri de Eylül ayı son haftasında düşüş eğilimini sürdürerek, muhtaçlık kredisi faizinde yüzde 31,65’e, taşıt kredisinde yüzde 25,87’ye konut kredisi faizleri de yüzde 20,42’ye geriledi.
son iki aydaki 200 baz puanlık siyaset faiz indiriminde karşılıkları ise sırasıyla ihtiyaçta 2,6 puan, taşıtta 1,9 puan gerileme olurken, konut kredisi faizleriyse faiz indirimler başladığında yüzde 18,41 düzeyinden indirimler sonrası yaklaşık 2 puan yükseliş gösterdi.
2022 3. çeyrekte KOBİ’ler, kısa vadeli ve TL cinsi kredilere talep artarken, büyük işletmeler, uzun vadeli krediler ve döviz cinsi kredilerde talep azaldı.
Geçmiş devirde stokçulukla suçlanan iş dünyası bu istikamette seyrini sürdürürken, talepte enflasyonla doğal bir tesir olarak stok ve sermaye artırımı, kredi talebini de artırdı. Son çeyrekte beklenti de döviz cinsi kredilerde talebin azalacağı öbür işletme kredi tiplerinde de artacağı tarafında oldu.
Merkez Bankası haftalık datalarında Eylül sonunda bankaların kredili mevduat hesabı (KMH) ve kredi kartları hariç ticari kredi faizleri yüzde 19,39 oranında gerçekleşirken, 10 Aralık 2021 haftasından bu yana en düşük kredi faizleri görüldü.
Toplam ticari kredi faizlerinde de oran yüzde 19,72 oldu. Düzenlemelerle sınırlanan faiz oranlarında son iki aydaki faiz indirimlerinin tesiri yaklaşık 6,5 puan olurken, 22 Temmuz haftasında yüzde 31,33 olan oranlara nazaran ise yaklaşık 12 puanlık düşüş görüldü.
TCMB Lider yardımcılarından Taha Çakmak da kredilerle ilgili açıklamalarda bulundu.
Çakmak, kredi düzenlemelerinde KOBİ kredilerinin tarihi dorukta bulunduğunu belirtirken, makroihtiyati önlemlerin kredilerde amaca odaklı kullandırım amaçlandığını hatırlatarak, ‘Bunun en değerli sonucu, KOBİ’lere Ocak-Eylül periyodunda nette 558 milyar TL kredi kullandırılması. Bu fiyat 2021’in tıpkı periyodunda 54 milyar TL olan KOBİ net kredi kullanımının 10 katı’ dedi.
Çakmak, Reuters’ın sorularına verdiği karşılıklarda, Ocak-Eylül devrinde firmaların 1,21 trilyon TL kredi kullandığını, eylül ayında kullanılan 163 milyar TL’lik kredinin, geçen yıl birebir aya nazaran 5 kat olduğunu belirtti.
Tüm bunlara bakıldığında kredilerdeki artış oranının enflasyonla yükselen sermaye, maliyet üzere talepleri yansıttığı dikkatlerden kaçmıyor.
Ancak düzenlemeler sonucu ve belirsizliklerin olduğu global ve lokal konjonktürde bankaların kredi iştahının kesildiği de yadsınamıyor. Ferdî kredilerdeyse taşıt ve konut tarafında fiyatlardaki yükselişin talep üzerinde tesiri de olduğu kesinlikle. Bir de işin ödeme boyutu var haliyle ona da bakmadan sonlandırmayalım.
“Bireysel kredi yahut ferdi kredi kartı borcundan ötürü yasal takibe intikal etmiş kişi sayısı arttı.”
Türkiye Bankalar Birliği (TBB), Ocak – Ağustos Periyodu Gelişmeleri raporunda, 2022 yılı Ocak-Ağustos döneminde kredi kartı borcundan ötürü yasal takibe intikal etmiş kişi sayısının 613 bin kişi, kredi borcundan ötürü yasal takibe intikal etmiş kişi sayısının da 748 bin kişi olduğunu belirtti.
Ağustos 2022 prestijiyle ‘Negatif Nitelikli Ferdi Kredi Bakiyesi’nde Risk Merkezi datalarına nazaran, ferdi kredi kartlarını da içeren ferdi kredilerde tasfiye olunacak alacaklar bir evvelki yıla nazaran yüzde 47 oranında arttı.