Koruyucu aile son vakitlerde ülkemizde de ilgi görmeye başlamıştır. Batı ülkelerinde foster deva biçiminde tanımlanan gözetici aile Türkiye 1926 Uygar Kanunun da yer almıştır. Koruyu aile; muhafazaya ve bakıma gereksinim duyan çocukların bakım sorumluluğunu almak demektir. Biyolojik aile yerine bakımını diğer bir aile ya da bireylerin üstlenmesidir. Bir çocuğun hami aile bakımına alınması için biyolojik ailenin çocuğun ruhsal, fizikî ve öteki muhtaçlıklarını karşılayamaz durum da olması gerekmektedir.
Kuşkusuz her çocuk için en sağlıklı ortam kendi biyolojik ailesinin yanıdır. Lakin çeşitli toplumsal ve ekonomik zorluklarla zayıflayan ve dağılan aileler, ya da zihinsel, bedensel, ruhsal meseleleri nedeniyle aile bütünlüğünü sağlayamayan aileler çocuklarının muhtaçlıklarını karşılayamaz, onlara bakamaz hale gelebilmektedirler. Kimi çocuklar ise biyolojik aileleri tarafından ihmal ve istismara uğramakta olup, sağlıklı gelişimi acısından biyolojik aileden uzaklaştırılması acil ehemmiyet teşkil etmektedir. Hangi münasebet ile olursa olsun ailesinden ayrılarak kurum bakımı altına alınmış olan çocuklara verilebilecek en uygun hizmet, onun kendi ailesinin yanında bakımının sağlanabilmesi için gerekli şartlar sağlanana kadar diğer bir aile yanında bakımlarının sağlanmasıdır. Çocuklar lakin nizamlı olarak gereksinimlerinin karşılandığı, korunup sevildikleri ve bağlanabildikleri yetişkinler aracılığı ile aile ortamı içerisinde yaşadıkları travmaları atlatabilmekte ve sağlıklı olarak gelişebilmektedir.
Koruyucu aile olmak isteyen ailelerin kimi hedefleri bulunmaktadır. Bu aileleri bu süreç de etkileyen emelleri şu formda sıralayabiliriz;
a) Çocuğa Fayda Sağlamak; Esirgeyici aile olmak isteyen ailelerin birçoğunun birinci amacı çocuğa yarar sağlamak, temel gereksinimleri ve temel gereksinimlerin yanı sıra sevgi ve ruhsal gereksinimlerini karşılamak yatmaktadır. Çocuğa yardımcı olma ve gereksinimlerini karşılama bireyleri duygusal mana da rahatlattığı için kıymetli bir motivasyon kaynağıdır. Çocuğun muhtaçlıklarını karşılamak aile ortamı sağlamak gözetici aile olmak isteyen bireylerin birinci emellerinden biridir
b) Topluma Fayda Sağlamak; Toplumun devam edebilmesi ve sağlıklı bir gelecek olabilmesi için çocukların sağlıklı bir aile ortamında yetişmesine bağlıdır. Birinci eğitim her vakit ailede başlar. Kollayıcı aile olmak isteyen bireylerin hedeflerinden biri de topluma fayda sağlamaktır. Bir bireyi topluma kazandırmak, suça karışmasını önlemek ve toplumsal sorumluluk şuurunun geliştirmek için aile kurumuna muhtaçlık vardır. Bir bireyi olumlu mana da topluma kazandırmak için anne-baba sevgisi ve aile ortamının olması vazgeçilemez ögedir.
c) Manevi Faktör; Kollayıcı aile olma niyetinin bir öteki emeli da manevi faktördür. Birtakım bireyler inançları doğrultusunda kollayıcı aile olmak istemeleridir.
Koruyucu Aile Bakım Modelleri
Biyolojik aileleri yanında yetişme talihini süreksiz bir mühlet için yitirmiş ya da çeşitli nedenlerle evlat edindirilememiş kız ya da erkek, sağlıklı ya da engelli tek ya da kardeş olup, hami aile yanına yerleştirilmeye uygun olduğu belirlenmiş olan korunmaya muhtaçlık duyan çocuklar kollayıcı aileler yanına yerleştirilmektedir.
Koruyucu Aile Hizmeti içerisinde dört farklı tip bakım modeli bulunmaktadır:
1- Vadeli hami aile
2- Akraba yahut yakın etraf kollayıcı aile modeli
3- Süreksiz esirgeyici aile modeli
4- Uzmanlaşmış gözetici aile olmak
Kimler Kollayıcı Aile Olabilir ?
Ülkemizde TC vatandaşı olup daima olarak Türkiye’de ikamet eden, 25-65 yaş aralığında bulunan, en az ilkokul mezunu, sistemli geliri bulunan, evli/bekâr yahut çocuklu/çocuksuz herkes (çocuğun biyolojik anne-babası ya da vasisi dışındaki kişiler) hami aile olabilmektedir.
Akrabaların gözetici aile olmak istemesi halinde yapılacak toplumsal inceleme sonucuna nazaran yaş ve eğitim şartları bedellendirilmektedir.
Bekar şahısların müracaatlarında, 30 yaşını doldurmuş olmaları ve yerleştirilecek çocuğa ebeveynin yokluğunu hissettirmeyecek akraba bağlarına sahip olmasına kıymet verilmektedir.
Koruyucu Ailelere Yapılan Ödemeler
Koruyucu ailelere kollayıcı aile yanına yerleştirilen çocukların bakım, eğitim ve yetiştirilmelerine ait harcamalara karşılık olmak üzere çocuk başına çocuğun (varsa) engellilik ve yaş durumuna nazaran değişkenlik gösteren ölçülerde aylık net ödeme yapılır. Ayrıyeten gözetici aileye yılda bir kere çocuğun eğitim masrafları karşılığı 3 katı meblağında ve yılda iki sefer giysi masrafları karşılığı 2 katı meblağında ödeme yapılmaktadır. Bunun yanı sıra, aylık okul servis fiyatları, meslek edindirme ve imtihanlara hazırlık kurs fiyatları için de yıllık belirlenen fiyatlarda ödemeler yapılmaktadır.
Koruyucu aile hizmeti, çocuklar için yalnızca bir bakım modeli olmasının çok daha ötesinde onlar için bir rehabilitasyon sürecidir. Gözetici aile hizmeti, çocukların kurum bakımının tesirlerinden arınmaları ve sağlıklı olarak gelişip yetişebilmeleri için bir ortam sunabildiği oranda muvaffakiyete ulaşabilmektedir. Fakat bu model yalnızca bu hizmetten yararlandırılan çocuğu değil, dolaylı ya da dolaysız olarak aile yanına yerleştirilecek çocuğu, esirgeyici aileyi, çocuğun biyolojik ailesi ve gözetici ailenin başka aile bireylerini etkileyen de bir süreçtir. Bu sürecin her boyutuyla bu alanda çalışmaları yürüten meslek elemanları tarafından yakından takip edilmesi ve gerekli müdahalelerin vaktinde yapılması hizmetin sürekliliği açısından çok kıymetlidir. Bu hedefle Esirgeyici aile ve yanına yerleştirilen çocuk ile biyolojik aile, olayın özelliklerine nazaran belirlenen aralıklarla, sistemli olarak mevzuat kapsamında uzmanlar tarafından izlenmektedir.