TÜBİTAK-2232 Memleketler arası Başkan Araştırmacılar Programı dayanağı ile 2019 yılında kurulan İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Kısmı Botanik Anabilim Kısmı Bitki Görüntüleme Tahlil Laboratuvarında, 4 araştırmacı, 3 yıldır bitkiler üzerinde bulunan virüsler ile canlıları inceliyor.
Araştırmada böcekler aracılığıyla taşınan ve bitki hastalığı olan “fitoplazma” mikroskopla izleniyor. Dr. Işıl Tulum’un yürütücülüğünü üstlendiği proje ile bitki üzerinde bakteri kümelerinin nasıl oluştukları ve hastalık yapma düzenekleri araştırılıyor.
Araştırmaların sonucunda, iklim değişikliği sebebiyle güneyden kuzeye gerçek artan sıcaklık doğrultusunda birçok hastalık taşıyan böceklerin Türkiye’ye geldiği tespit edildi. Araştırmalara nazaran, Türkiye’nin iç ve kuzey bölümlerine ‘Cicada’ ailesine ilişkin küçük ağustos böcekleri yayıldı. Türkiyede artan sıcaklık nedeniyle gelen böcekler, Fransa’da asma yapraklarda görülen ve yapraklarda siyah odunlaşma yaratan “Bois Noir” hastalığını taşıyarak geliyor. 2019 yılından itibaren böcekler aracılığıyla taşınan ve bitki hastalığı olan “fitoplazmalar” üzerine araştırma yapan Dr. Işıl Tulum, hastalık taşıyan böceklerin kimyasal ilaç ile yok edilemeyeceğini belirtiyor.
“İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ SEBEBİYLE”
Dr. Işıl Tulum, asma yapraklarda sarılık tipi belirti gösteren, yapraklarda siyah odunlaşma yaratan “Bois Noir” hastalığının Türkiye’de yaygınlaştığını açıklayarak, “Çalışmalarımız temel olarak fitoplazma ismi verilen ve minimal genoma sahip olan ve iklim değişikliği ile çok bağlı olan bir patojenin incelenmesi üzerine yapılıyor. Bununla ilgili olarak yaklaşık 3 yıldan beri projemizi sürdürüyoruz. Son gördüğümüz çalışmalar şunu gösteriyor; iklim değişikliği sebebiyle bir sıcaklık farklılığı gözlemliyoruz.
“ASMALARDA BOİS NOİR HASTALIĞINI GÖRÜYORUZ”
Bu da güneyden kuzeye hakikat bir sıcaklık artışı formunda. Bu sebeple birçok hastalık faktörünü taşıyan böceğin sıcaklık farklılıklarına nazaran kendilerine daha uygun olan optimal şartlara gerçek hareket ettiği ve hastalığı o tarafta yaydığını görüyoruz. Münasebetiyle biz daha güney alanlarında ve Türkiye’de karşılaşmadığımız hastalık faktörlerinin aslında şu anda Türkiye’nin iç kesitlerinde hatta kuzey kısımlarında yayılmaya başladığını gözlemledik. Çok fazla güney kısımlarında karşılaştığımız domateslerde sertleşme, meyvelerin çekirdek vermemesi üzere ya da Fransa’da karşılaşılan asmalarda Bois Noir hastalığını görüyoruz. Bu da asmanın verdiği üzümün taşlaşmasına sebep oluyor. Asmanın yaprakları kendi içine çöktüyse, kırmızı üzümler daha taş ve gri hale geldiyse bunların varlığından kelam edebiliriz” dedi.
“CİCADA AİLESİNE İLİŞKİN KÜÇÜK AĞUSTOS BÖCEĞİ”
Işıl Tulum, Cicada ailesine ilişkin küçük ağustos böceklerinin Marmara Bölgesi’nde yüklü olarak görüldüğünü belirterek, “Her vakit karşılaştığınız küçük küçük ağustos böceğinin ailesinden gelen bir böcek. Asma bahçelerinde çok fazla karşılaşıyoruz. Bilhassa yeni yaptığımız çalışmada, Tekirdağ, Lüleburgaz, Edirne, Çanakkale, Balıkesir çizgisinde bu böceklerle çok fazla müsabakaya başladık. Çok farklı vektörleri de var. Bunların daha evvelden Türkiye’de olup hastalık taşımayan versiyonlarının artık hastalık taşıdığını fark ettik. İstanbul’da da var, bizim üniversitemizin etrafında bulunan tüm asma bulunan bölgelerde bu böcekle karşılaşıyoruz. Cicada ailesine ilişkin küçük ağustos böceği, İngilizcesi Leafhopper şeklinde” diye konuştu.
“KİMYASALA KARŞI DİRENÇ KAZANIRLARSA GAYRETİMİZ ÇOK SIKINTI OLACAK”
Böceklerin kimyasal ilaçla yok edilemeyeceğini lisana getiren Işıl Tulum, şöyle devam etti: “En kolay metot pestisit uygulaması. Pestisitlerin düzgün uygulanmadığında buna dirençli olan çeşitlerle karşılaşabiliyoruz. Bu böceklerin yayılımını ve nelerden etkilendiğini, doğal yollarla da nasıl onlardan kurtulabiliriz diye araştırıyoruz. Ön çalışmalarımız aşikâr ekstraktların aşikâr çeşitlerin bu böceklerin uzaklaştırılmasında yararlı olabileceğini gösteriyor. Lavanta üzere, limon ağacı gibi… Bunların araştırması devam ediyor. Kimyasal bir şey tercih etmememiz gerekiyor zira çok ahenk sağlayabilen organizmalar. Şayet kimyasal rastgele bir şeye karşı direnç kazanırlarsa bu sefer onlarla çabamız çok güç olacak. Aslında tabiatın gayret sistemini ‘Biz onu nasıl kullanabiliriz’ halinde kullanıyoruz.”