Uzun yıllardır cari açığın en büyük sebebi olarak Türkiye’nin güç faturası gösteriliyor. Yüzde 90’ın üzerinde seyreden ithalat yükü sebebiyle her yıl milyarlarca dolar yurt dışına aktı. Türkiye’nin yıllık toplam ithalatının yaklaşık dörtte birini güç ithalatı oluşturuyor. Bu dörtte birlik ithalat oranı ise, güç gereksiniminin dörtte üçüne karşılık geliyor. Bu ithalat oranı her geçen yıl düşüş gösteriyor. Güçte dışa bağımlılığını kırmak için uzun yıllardır çaba veren Türkiye, artık meyvelerini almaya başladı. Hem karada hem de denizde başlatılan çalışmalar, sonucunda sağlanan doğal gaz ve petrol keşifleri, nükleer güç atılımı ve yenilenebilir güç yatırımları sayesinde iç piyasada sağlanan kaynak çeşitliliği, Türkiye’nin gelecek yüzyılını şimdiden ısıtmaya başladı.
Enerji ve Natürel Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, kısa mühlet evvel yaptığı açıklamada doğal gaz dağıtım merkezi projesi çerçevesindeki ticari süreçlere gelecek yıl başlanmasının planlandığını belirtmişti. Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin ise, “Türkiye’de gaz merkezi kurulacak. Türkiye’de kurulacak gaz merkezi ile ticaret artacak. Gazımızın 3. ülkelere yönelimi konusunda iş birliği konusunda karar verdik. Talebi olan yabancı ülkelere piyasa kaidelerine satacak” tabirlerini kullanmıştı. Global güç merkezine dönüşecek olan Türkiye’nin son 20 yılda attığı adımlar, oyunun kurallarını değiştirdi. O denli ki global güç krizi ortamında dahi sürdürülen yatırımlar sayesinde Türkiye, krizden en az etkilenen ülkeler ortasında yer aldı. Güç koridorunu organize eden Türkiye, attığı adımlarla krizin en değerli tahlil ortağı haline geldi. Pekala Türkiye son 20 yıldaki dönüşümü nasıl başardı?
Türkiye’de uzun yıllar istikrarlı bir idare olmaması sebebiyle uzun vadeli bir güç planlaması uygulanamadı. Yıldan yıla güç faturası süratle artarken, bu bağımlılığı kırmak için hiçbir somut adım atılamadı. AK Parti iktidarıyla birlikte, milletlerarası nitelikte birçok boru çizgisi projesiyle öncelikle güç tüketimi garantiye alındı. Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Çizgisi (TANAP), TürkAkım ve MaviAkım, İran-Türkiye Doğal Gaz Ana İletim Sınırı, Bakü-Tiflis-Erzurum Doğalgaz Boru Sınırı (BTE) ve Bakü-Tiflis-Ceyhan Petrol Boru Sınırı (BTC) üzere projelerle Türkiye, güç koridoru haline geldi. Bu sayede tüketim muhtaçlığının artması halinde ya da yaşanacak aksiliklere karşı kaynak çeşitliliği oluştu.
Enerji altyapısına uzun yıllardır kıymetli yatırım yapan Türkiye, elektrikte konseyi gücünü 104 bin megavatın üzerine taşıdı. 1993 yılında 20 bin 335 megavat olan Türkiye’nin elektrik konseyi gücü, 2001 yılında 28 bin 332 megavata çıkarak, yüzde 39 artış gösterdi. 2023 yılında ise bu şurası güç 104 bin megavatın üzerine çıktı. 2001’den bugüne ise heyeti güçte 75 bin megavatı aşkın (yüzde 268) artış yaşandı. Geçtiğimiz ay sonu prestijiyle Türkiye’nin elektrikteki heyeti gücü 104 bin 136 megavat oldu. Şurası güç artışında yenilenebilir güç kaynakları başrolü oynadı. Elektrik üretiminde toplama nazaran yenilenebilir güç kaynaklarının heyeti gücü oranı 2022’de yüzde 54’e ulaştı. Elektrik üretiminin yaklaşık yüzde 44’ü yenilenebilir kaynaklardan sağlandı.
Kömür ve HES üzere alternatiflerin yanı sıra nükleer ve yenilenebilir güç üzere adımları da süratle atan Türkiye, dev bir sismik arama ve sondaj filosu kurdu. Bilhassa Doğu Akdeniz’deki tüm engellemelere karşın bu alanda da emin adımlarla ilerlendi. Denizlerde yapılan arama faaliyetlerinin meyvesi ise kısa müddet içerisinde alındı. Türkiye, Karadeniz’de 710 milyar metreküp doğal gaz keşfederek, güç merkezi üssü tezini adeta taçlandırdı. Türkiye, 2,5 yıl üzere kısa bir müddette Sakarya Gaz Sahası’ndan Filyos’a taşıdığı gazı sisteme vermeyi başardı.
Enerji kaynaklarını çeşitlendirmeye çalışan Türkiye, petrolde de kıymetli keşifler yapıyor. Bilhassa Şırnak’ın Gabar Dağı’ndaki ‘Esma Çevik’ alanı dünyada 2022 yılında yapılan karadaki en büyük 10 keşif ortasında yer aldı. Türkiye, son üç yılda 223 milyon varil petrole muadil (21 milyar dolar) kaynak buldu. Bu sayede günlük üretim kapasitesi 80 bin varile kadar çıktı. Son olarak Şırnak’ın Silopi ilçesinde yer alan Cudi Dağı’ndaki petrol rezervi keşfi, güçte bağımsızlık adımlarının en kıymetli halkası oldu. Günlük 100 bin varil üretim kapasitesine sahip Şehit Aybüke Yalçın-1 kuyusu, iktisada yıllık 2,9 milyar dolar katkı sunacak. Yeni petrol keşfiyle Türkiye’nin günlük üretim kapasitesi de 180 bin varile yükselecek. Bu sayede petrol tüketiminin yüzde 20’si yerli kaynaklardan karşılanacak.
Son yıllarda ise LNG terminalleri sayesinde kaynak ve fiyat çeşitliliği konusunda değerli bir yol kat edildi. Faaliyetteki 4 LNG terminali ile 10’dan fazla ülkeden LNG olarak doğal gaz temin ediliyor. Geçtiğimiz günlerde 5’nci LNG terminali Saros FSRU’a verilen depolama lisansı ile hem arz güvenliği artırıldı hem de piyasanın gelişmesi için çeşitlilik oluşturuldu. Türkiye’nin günlük gazlaştırma kapasitesi 150 milyon metreküp düzeyini aştı. Güç merkezi olma yolundaki adımlardan bir başkası ise depolama tesisleri oldu. Tuz Gölü ve Silivri yer altı doğal gaz depolama tesislerinin toplam kapasitesi 5,6 milyar metreküpe ulaştı. Kapasite artırım çalışmaları tamamlandığında yer altı doğal gaz depolama kapasitesinin 10 milyar metreküp düzeyine çıkarılması hedefleniyor.
1955 yılından bu yana nükleer güç hayali kuran Türkiye’de, 1976 yılında lisansı alınan Akkuyu Nükleer Santrali’nin temeli tam 42 yıl sonra yani 3 Nisan 2018’de atıldı. Akkuyu’daki birinci temel atma merasiminden sonra her şey çok süratli ilerledi. İkinci ünitenin temel atma merasimi 8 Nisan 2020’de, üçüncü ünitenin temel atma merasimi 10 Mart 2021’de, dördüncü ünitenin temel atma merasimi de 21 Temmuz 2022’de yapıldı. Tesiste geçtiğimiz günlerde taze yakıt teslim merasimi geçtiğimiz günlerde yapılırken, bu sayede Türkiye nükleer güç sahibi ülkeler ortasına girmeyi başardı. 1 yıl içerisinde Akkuyu NGS’de birinci reaktör elektrik üretmeye başlayacak. Santralde birer yıl ortayla öbür reaktörlerde devreye alınacak. Tamamlandığında Türkiye’nin elektrik muhtaçlığının yüzde 10’u Akkuyu NGS’den karşılanacak. Ayrıyeten Türkiye 2 nükleer tesis projesi için de kolları sıvadı. Bu tesislerin de tamamlanmasıyla güçte bağımsızlık taçlanacak.