Konutta kira depremi: İlan siteleri domino etkisine artık ‘dur’ demeli

11 vilayette büyük yıkımlara yol açan 7,7 ve 7,6 büyüklüğündeki zelzele sonrası yıkılan yapıların enkazları kaldırılmaya başlanırken hasar gören yapıların ise yıkımına devam ediliyor. Öte yandan ‘Asrın Felaketi’ olarak da isimlendirilen zelzele nedeniyle bölgeden büyük bir göç de başlamış durumda.

Evinin yıkıntısından kurtulan depremzedelerden, oluşturulan tahliye merkezlerine ulaşabilenler, hava ve karayollarının seferber edilmesiyle kent dışına çıkarılıyor. İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum İdaresi Başkanlığı (AFAD) koordinesinde hava, kara, deniz ve demiryoluyla yapılan tahliye çalışmalarında 474 bin 520, kendi imkânlarıyla ayrılarak yol masrafı alan 105 bin 683 ve kayıt dışı gidenlerle zelzele bölgesinden 1 milyonun üzerinde göç oldu.

Otobüs garlarındaki yoğunluk devam ederken depremzedelerin çoğunluğunun İstanbul, Ankara, Antalya, İzmir, Konya ve Mersin üzere akrabalarının ağır olarak yaşadığı vilayetlere göç ettiği görüldü.

Devletin kiracı ve mesken sahiplerine 15 bin lira taşınmaya yardımı, mal sahiplerine 5 bin lira kira yardımı, kiracı olanlara 3 bin lira kira yardımı var. Vatandaşlar bunu değerlendirip kiralık dairelere geçmeye çalışıyor.

Tabi 57 ilinin nüfusundan daha fazla bir sayıya tekabül eden bu büyük göç emlak piyasasını da hareketlendirdi. Zelzelesi fırsat bilip harekete geçen fırsatçılar kira fiyatlarına yüzde 100’e varan artışlar gerçekleştirdi.

Konut kiralarında ortaya çıkan fahiş artışlarda ilan sitelerinin de hissesi çok yüksek. İnanılmaz durumlarda fırsatçıların fiyatlarda oluşturduğu artış kısa mühlet içerisinde domino tesiri oluşturarak emsal bölgelerdeki öbür kira fiyatlarının da üst taraflı güncellenmesinin önünü açıyor. Örneğin konutunu 7500 TL’den kiraya çıkan bir mülk sahibi yaşanan gelişmeler sonrası istediği kiranın ilan sitelerinde tıpkı bölgedeki konutların kiralarının fiyatlarından düşük olduğunu görünce tıpkı düzeylere çıkarmak için daima güncelleme yapıyor. O denli ki kimi ilanlarda gün içerisinde birden fazla güncelleme yapıldığı görülüyor.

İşin bu tarafında ise ilan sitelerine de büyük iş düşüyor. Pandemi devrinde de toplu hayat alanlarından kaçıp daha tenha bölgelere gitmek isteyenler ilan sitelerinde daima fiyatları güncellenen gayrimenkul fiyatlarına isyan etmiş yaşanan artışlar sonrası ise fiyatlar pandeminin başında ve sonunda iki katından fazla artış göstermişti. Tabi bu domino tesiri yalnızca gayrimenkul değil araç fiyatlarında da tesirini göstermiş çip krizi ve pandemiyle birlikte benzeri zincirleme fiyat artışları bu alanda da görülmüştü. O yüzden her fevkalâde devirde fiyat spekülasyonları ile karşılaşılmaması için ilan sitelerinin ilçe ve mahalle bazında kira ortalama fiyatları üzerinden ilan girişine müsaade vermesi, fiyat güncelleme müddetlerini belirli aralıkla gerçekleştirmesi ve fahiş artış yapanları sistem dışına çıkarması üzere bir kadro önlemler alması gerekiyor.

Günümüzde kira denetimi maksadıyla kullanılan en yaygın sistem olarak sınıflandırma prosedürü ön plana çıkıyor. Bu teknikte emsal özelliklere sahip konutlara uygulanabilecek en yüksek kira bedelinin ve bu kira bedellerine uygulanacak artış oranları kanun ile belirleniyor. Bu mevzudaki birinci uygulamalarda kira bedeli aşikâr bir yıla nazaran sabitlenirken, daha sonraki uygulamalarda makul bir artış oranı dikkate alınarak kira bedelinin belirlenmesi aslı benimseniyor. Bu usulde taşınmazlara uygulanacak kira bedelleri sonlandırılırken, benzeri özellikli taşınmazlar bir küme olarak bedellendiriliyor.

İlan sitelerinde fiyatları bir gecede neredeyse ikiye katlanan kiralarla ilgili Tüm Teşebbüsçü Emlak Müşavirleri Derneği olarak kendilerinin de takip ettiğini lisana getiren TÜGEM Lideri Hakan Akdoğan, ”Bununla ilgili basına yansıyan birçok haber var. Zelzele bölgesine yakın vilayetlerde Mersin ve Antalya, Elazığ üzere vilayetlerde ön plana çıkıyor. Kiralık konutlarda fiyatların artırıldığı, herkes tarafından değil de düzgün niyetli olmayan bireyler tarafından artırıldığına dair ilanlardaki değişiklikleri biz de takip ediyoruz. Zelzelesi mazeret edip, sarsıntısı kullanarak 5 bin lira olan dairesini 15-20 bin yapanlar CİMER’e şikayet edilebilinir. Bu şahıslarla ilgili süreçler başlatılabilir, idari yaptırımlar yapılabilir.” dedi.

İçişleri Bakanı Süleyman Soylu ise zelzele sonrası fahiş kira artışlarına değinerek, “Fahiş kira artışları, sarsıntı bölgesinin sarsıntı kadar acıtıcı bir gerçeğidir. Bu bizi üzmektedir. Buradan da karakollarımızdan 112’ye kadar, her türlü kamuda başvurulabilecek noktaya kadar başvurmalarını istiyoruz. İnsanlara ikinci bir afet yaşatmanın gereği yok. Fahiş fiyatla bir arada milletimizin canını acıtanların peşindeyiz. Bunları yanlarına bırakmayacak, OHAL’in bu mevzudaki imkanlarını kullanacağız.” dedi.

Deprem sonrası kiralarda bir kere daha ortaya çıkan fahiş fiyatlara karşı harekete geçen emlakçıların bağlı olduğu oda, dernek ve birlikler ise peş peşe açıklamalarda bulunarak kiralık dairelerde ortaya çıkan fahiş fiyatlara aracılık etmeyip hizmet vermeyeceklerini duyurdu. Öte yandan konut ve kira fiyatları ile alakalı en azından 11 ili kapsayacak bir kanun tasarısı için görüşme yapılacağı da öne sürüldü.

Deprem sonrası yaşanan hareketliliğin şimdi İstanbul’a net bir yansımanın olmadığını söyleyen İstanbul Emlakçılar Odası Lideri Nizamettin Aşa ise “Bölgeden gelenler daha çok eş, dost, akraba yanına ve birtakım kamu kurumlarının ve hayırseverlerin tahsis ettiği süreksiz ikametlere geliyorlar. İstanbul şu an zelzele münasebetiyle ağır bir göç almıyor. Fiyat yükselişi ruhsal olarak öbür vilayetlerdeki o yükselişler üzere İstanbul’da da dedikodu başladı. 30 vilayetten oda liderleri olarak ‘Fahiş fiyata aracı olmayacağız’ diyerek ortak deklarede bulunduk. Birçok emlakçı da hizmet bedeli almıyor” dedi.

Aşa, “İstanbul’a şu an dışarıdan kimse gelmiyor lakin kendi içinde de bir zelzele riski olduğu için vatandaşlar, daha sağlam yer ve daha yeni bina, daha inançlı bir alana gitme gereksinimi duyuyorlar. Bu psikoloji hakim. Hali vakti yerinde olanlar iki üç katlı villa tipi konutlara geçiyor. İstanbul’da şimdi yoğunluğu yaşamıyoruz. Bu 6 ay sonra başlayacak” dedi.

Emlakçılar bilhassa eski meskenlerden ve sarsıntı riski olan bölgelerden insanların taşınmaya başladığını ve zelzele sonrasında bilhassa yeni binalarda fiyatların yükseldiğini söyledi.

Küçükçekmece bölgesinde emlakçılık yapan Cesim Demirçin, “Şu an bilhassa eski meskenler istek görmüyor, yeni daireler ilgi görüyor. Örneğin dün iki kişi dairelerini boşalttılar, yeni yapılan Başakşehir tarafına gittiler. Bize de ‘Binamız 99 sarsıntısı öncesinde yapıldığı için, içimiz rahat değil’ dediler, tabi hürmetle karşıladık. Burası Küçükçekmece sarsıntı bölgesi, fay çizgisine yakın, istek uygunca azaldı. Küçükçekmece bölgesinden kaçarak, kaçarak diyorum zira Kayaşehir, Bahçeşehir, Başakşehir üzere noktalara tabanından olsa gerek, gidiyorlar. Buralarda dahi eski meskenler ve 10 bin liradan aşağı kira yok. Bahsettiğim Kayaşehir üzere bölgelerde ise kiralar 15-20 bin liraya ulaşıyor 3+1 bir mesken için. Bize nazaran ortalama yüzde 50 artış var. 10 bin liralık daireler 20 bin liraya yaklaşmış durumda” dedi.

Florya ve Yeşilköy bölgesinde emlakçılık yapan Kaya İnancı ise “Bu bölgede eski binalarda oturan insanları zelzele sonrasında tedirginlik sardı. Buradaki etkiyi, bir an önce satılık ya da kiralık, bulundukları konutlardan çıkıp daha yeni binalara yönelmelerinden anlıyoruz. Bu da yeni binalarda fiyatların yükselişine sebep oldu. Olağanda de Bakırköy ve Florya bölgesi kiraların yüksek olduğu bir bölgeydi. Tabi, 1999 Sarsıntısı öncesinde de biliyorduk fakat son yapılan açıklamalar sonrası da ortada, buranın sarsıntı açısından riskli olduğunu biliyoruz. Fiyat yükselmeleri zelzeleden evvel başlamıştı zati. Son altı ayda 4-5 katı bulmuştu. Zelzele bölgesine yakın kentlerdeki kadar bir artış yok lakin en az yüzde 10 fark edecektir” formunda konuştu.