Geçtiğimiz günlerde gerisi gerisine kimi konserlere telif baskınları yapıldı. Konsere polis eşliğinde gelen MESAM (Türkiye Musiki Yapıtları Sahipleri Birliği) ve MSG (Musiki Yapıtı Sahipleri Kümesi Meslek Birliği) temsilcileri, tertip şirketine telif baskını yaptı. Öncelikle şunu söylemek istiyorum; bu uygulama ziyadesiyle geç kalınmış bir uygulama. Nasıl albümlerde X sanatkarın müziği kullanıldığında telif ödeniyorsa konserlerde de telif bedeli ödenmeli. Yapılmak istenen mahkeme kararı ile bir tespit gerçekleştirmekti. Yapılan baskınların sanatçı ve müzisyenlerle hiçbir ilgisi yok. Bu uygulamada muhatap büsbütün tertip şirketi… Yasaya nazaran konserleri organize eden bireyler ya da şirketler gelirlerinin yüzde 3 ila yüzde 6’sına tekabül eden telifi ödemek durumundalar. Ancak natürel burada akıllara çabucak şu geliyor; sanki faturaların üzerine gerçek fiyatlar mi yazılıyor yoksa elden para almak suretiyle faturaların üzerindeki meblağlar düşük mü gösteriliyor? Yani bu hisse neye nazaran ödenecek? Piyasada gerçek bedeli beyan etmeyen birçok tertip firması var. Bu mevzu da maliyenin takibinde olmalı.
KONSER BASKINLARI
Konserlerde ses sistemine, ışık sistemine, roady’lere, müzikçilere ve tüm orkestraya belli bir kaşe ödeniyor. Lakin konserde icra edilen müziklerin hak sahiplerine bir halde ödeme yapmaktan yıllardan bu yana kaçınılıyor. Aslında telif ödemekten kaçınmak bir nevi korsan kaset yahut cd satmaya benziyor. Kendi korsanını yaratan ve sattıran müzik imal şirketleri de yok değildi. Bu bilgiyi de bölüm açısından vermekte yarar var. Kendi korsan kitabını basan yayınevleri üzere bu işi yapan müzik şirketleri de vardı. Tertip şirketleri müzakere sürecine yanaşmadıkları için MESAM ve MSG de tespit yapma yoluna gidiyorlar. İlgili konserin nerede yapıldığına dair bir tutanak tutuluyor yani hülasa bu yapılan baskınlar tespit niteliğinde. Zorluk çıkarıldığı noktada da mecburen polisten yardım isteniyor.
İşin bir öbür boyutu ise bu süreçte MSG lideri Ferhat Göçer’in telif gayreti sonrasında konserinin iptal edilmiş olması. Tertip şirketleri sanıyorum bu sayede bir gözdağı verdiğini düşünüyor olmalılar.
TELİF HİSSESİ NE KADAR?
Avrupa’da ve ABD’de telif konusu yıllardır bir sistem içerisinde işliyor. Biz ise bu bahiste geriden geliyoruz. Halbuki kelam müellifi ve bestekarların yaşaması için en değerli şey teliften elde ettiği gelirdir. Bu noktada tertip şirketleri telif haklarını savunan kurumlarla mutabakatlı ve işbirliği halinde olmalılar. Yalnızca konserler değil, düğün salonları, restoranlar, AVM’ler, kafeler, oteller ve toplu taşıma araçlarının da kelam konusu yasa kapsamında telif ödemesi gerekiyor. Pekala ne kadar telif ödenecek? Örneğin 1 milyonluk konserde meslek birliklerine ödeyecekleri toplam meblağ en fazla 60 bin lira. Zira yüzde 6 oran azamî oranı söz ediyor. Tertip şirketleri, 10 konserde 600 bin, 100 konserde 6 milyon yapar diye hesaplıyorlar. 100 konserden 100 milyon kazandıklarını hesap etmiyorlar. Tertip şirketlerinin en büyük sorunu ise vergi… Onlar açısından düzenlenen tertiplerin bir de vergi ayağı var. Birden fazla tertip firması gelirinin %50’sini vergilere ödemekten şikayetçiler… Alışılmış ki bu durum telif haklarını savunan kurumların sorunu değil. Bu sorunu ilgili bakanlıklarla görüşerek çözecek olanlar tekrar tertip şirketlerinin kendisi.
BOYKOT KONUSU
Peki, tahlil nasıl olacak? Öncelikle, bu noktada sanatkarların çalıştıkları tertip şirketlerini muahedeye zorlamaları gerekiyor. Zira sanatçı kendi tertibini ve konserini pekala yapabilir ancak tertip şirketlerinin sanatkarlar olmadan konser yapabilmesi mümkün değil. Hatta tertip şirketleri MESAM ve MSG ile muahede yapmayı reddediyorlarsa sanatkarlar da o şirketlerle çalışmayı reddetmeliler. Bir nevi boykot… Muahede yapmaktan kaçınan tertip şirketlerini boykot etmek tahminen de en gerçek yöntem…
MESAM ve MSG seçimlerinde yıllardan bu yana önemli arbedeler oldu. Tahminen önümüzdeki seçimlerde de bu arbedeler tekrarlanacak. Önümüzdeki yıllarda her iki meslek birliğinin idaresine kim seçilirse seçilsin telif hakkı çabasının devam etmesi gerekiyor.
Konserlerde ya da öteki alanlarda icra edilen müziklerin telifleri konusunda adım atılması çok hoş bir gelişme. Ama telif işinin başka bir boyutu ise çalıntı müziklerin tespiti ve geriye dönük olarak gerçek hak sahiplerine ödeme yapılması gerekliliği. Örneğin ünlü bir sanatçı bir şarkıyı kendinin olmadığı halde MESAM ve MSG’de kendi ismine tescil ettirmiş. Sonra o şarkıyı X firmaya reklam müziği olarak satmış ve astronomik bir para almış. Yani kendine ilişkin olmayan bir şarkıyı satmış. Yalnızca reklam müziği olarak düşünmeyin, diğer sanatkarlara da albümlerinde kullanmaları için bu müzikleri satmış. Bu mevzunun da kesinlikle üzerine gidilmesi gerekiyor. Bir sanatkarın diğerinin müziğini ya da anonim bir türküyü kendi ismine tescil ettirmesi telif hakları kapsamında işlenen cürümlerin en büyüğüdür.
Sevgiyle kalın.
Kaan Çağlayangöl