Kistler, bedenin farklı doku ve organlarında meydana gelen tipik olarak içleri hava yahut sıvı ile dolu kabarcık yahut kapsül gibisi keselerdir. Milimetrik boyutta olabileceği üzere vakitle büyüyerek bedende birtakım tehditler oluşturabilir.
Bulundukları dokunun olağan bir modülü olmayıp etrafları kist duvarı (cidarı) olarak da isimlendirilebilecek bir zarla kaplıdır. Bu zar kisti bulunduğu doku ve organdan ayırır. İçlerinin iltihap ile dolu olması durumunda bunların bir kist değil apse olarak isimlendirilmesi gerekir.
Kistlerin birçoğu güzel huyludur. Kanserleşme eğilimi göstermezler ve çok büyük olmadıkları sürece rastgele bir belirtiye neden olmazlar. Ancak her ihtimale karşı, bilhassa muhakkak bir mühlet içerisinde resen kaybolmayan, büyüme eğiliminde olan, ağrı ve gibisi şikayetlere yol açan kistler cerrahi operasyon yardımıyla çıkarılmalıdır.
KİST NEDEN OLUR?
Enfeksiyonlar ve yağ bezelerinin tıkanması üzere birtakım nedenler kist oluşumuna yer hazırlayabilir. Ama rastgele bir nedene bağlı olmadan da kistlerin oluşumu kelam konusu olabilmektedir. Kistlerin oluşumunda rol oynayan faktörlerden kimileri şunlardır:
-Genetik faktörler
-Doğumsal (konjenital) hastalıklar
-Vücudun çeşitli bölgelerinde ortaya çıkan âlâ ya da makûs huylu tümörler
-Hücre deformasyonları ya da hücre ölümleri
-Kronik enflamatuar rahatsızlıklar
-Enfeksiyonlar
-Geçirilen cerrahi operasyonlar
-Travmalar ve yaralanmalar
KİST BELİRTİLERİ NELERDİR?
Küçük ve muhakkak meçhul olan kistler çoklukla rastgele bir belirtiye neden olmaz. Bununla birlikte, kistlerin birden fazla şişlikler halinde kendini gösterir. Belirtiler ise kistin bulunduğu beden bölgesi ve tipine nazaran değişkenlik gösterir.
Bazı kist cinslerinin yaygın görülen belirtileri şu formdadır:
–Kadınlarda sık karşılaşılan yumurtalık kistleri kimi durumlarda asemptomatik olsa da birtakım olaylarda epey şiddetli seyreder. Bu durumda, karında ağrı ve şişlik, adet öncesi ve adet periyodunda pelvik ağrı, sistemsiz adet kanamaları, bağırsak hareketleri sırasında ağrı hissi, sırt ve bel ağrıları, mide bulantısı ve kusma, kısırlık, hormonal dengesizlik ve cinsel bağ sırasında ağrı üzere belirtiler görülür.
–Epidermoid ve dermoid kistler yumru halinde kendini gösterir. Çoklukla içi dolu olan bu kistler gözle görülür halde ve kırmızımsı renktedir.
–İç organlarda görülen kistler belirti göstermeyebilir. Bununla birlikte, akciğer, karaciğer ve böbrek üzere organlarda fonksiyon kaybı ve bu bölgelerde ağrıya neden olabilir. Böbrek kistinde bulantı ve kusma da görülebilir.
Bu belirtiler kistin tipine nazaran değişebileceği üzere kistin boyutuna nazaran de farklılaşır. Karaciğer, akciğer ve böbrek üzere organlarda çok büyük boyutlara ulaşan kistler, keskin ağrılara neden olabilir. Bu ağrılar deri altında görülen çok büyük kistler nedeniyle de oluşabilir.
Bazı durumlarda bu ağrıların şiddeti artabilir. Hastaların muhakkak konumlarda durması ya da ani hareket etmesiyle ağrı şiddetlenebilir. Kimi durumlarda ise içi sıvı dolu kistin patlaması da ağrıya neden olur. Bu durumda çok keskin ve dayanılmaz acıya sebep olan belirtiler görülebilir. Bu türlü bir durumda, hastaların vakit kaybetmeden bir sıhhat kuruluşuna başvurması gerekir.
KİST VE TÜMÖR ORTASINDAKİ FARK NEDİR?
Kist ve tümör görünüm itibariyle misal özelliklere sahiptir. Bununla birlikte, yapıları büsbütün farklıdır. Kistler de tümörler üzere uygun ya da berbat huylu olsa da birden fazla kist bedende rastgele bir hasara neden olmaz. Kistlerin daha çok deri altı ve yumurtalıklarda çıktığı söylenebilir. Birçok yeterli huyludur ve yavaş gelişim gösterir. Genel manada öbür bir hastalığa neden olmaz.
Tümörler ise bedenin rastgele bir kısmı ve dokusunda ortaya çıkabilir. Berbat huylu tümörler kanserle bağlantılıdır. Süratli bir biçimde yayılabilir ve şiddetli belirtilere neden olabilir.
KİST ÇEŞİTLERİ NELERDİR?
Yumurtalık ve rahim kistleri: Yumurtalıklarda oluşan folikül kistleri, korpus luteum kistleri ile rahimde endometrium katmanında oluşan çikolata kistleri bu kümeye girer. Birçoğunda öncelikle ilaç tedavisi ve takip önerilir. Zaten güzelleşmeyen kistler ise cerrahi teknikler yardımıyla çıkarılır. Yumurtalıklarda çok sayıda küçük yapılı kist gelişimi ile karakterize polikistik over sendromunda ise ilaç tedavisi ile takip bir ortada yürütülür. Birtakım durumlarda ise cerrahi operasyonlar önerilebilir.
Meme kistleri: Göğüs dokusunda oluşan kistler ağrı ve göğüs görünümündeki değişikliklerle kendini belirli eder. Göğüste kist tespit edildiği durumlarda kistin âlâ huylu mu yoksa berbat huylu mu olduğunun araştırılmasına yönelik uygulamalar yapılır. Düzgün huylu kistlerde takip önerilebilirken makûs huylu kistlere yönelik onkolojik tedavi başlatılır.
Böbrek kistleri: Böbrekte kist oluşumu yüzey katmanında yahut organın iç kısmında gerçekleşebilir. Polikistik böbrek hastalığı biçiminde birden fazla küçük yapılı kistin varlığı da kelam konusu olabilir. Kistlerin organın çalışma kapasitesi üzerindeki tesirleri ve kanserleşme eğilimleri belirlenerek tedavi planı buna nazaran şekillendirilir.
Beyin kistleri: Araknoid kist olarak da isimlendirilen beyinde kist oluşumu, doğumsal yahut sonradan gelişimli olabilir. Psikiyatrik hastalıklar üzerinde de tesirli olduğu düşünülen beyin kistlerinin tedavisi bulunduğu bölgeye nazaran cerrahi teşebbüsler yahut baskılayıcı ilaçlar ile şekillendirilir.
Deri altı ve deri üstü kistleri: Derinin çeşitli katmanlarında oluşabilen kistler gözle görülebilir olmaları nedeniyle çarçabuk teşhis edilirler. Bu kistlerin birçoğu kolay ve kısa süren cerrahi operasyonlar ile küçük kesiler açılarak çıkarılır ve patolojik incelemeye gönderilir.
Hidatik kistler: Bedende oluşabilecek en tehlikeli kistler olan hidatik kistler; akciğerler, karaciğer ve kalp üzere dokularda önemli boyutlu aksiliklere neden olur. Köpek dışkısında bulunan tenya yumurtalarının besinler ve hijyenik olmayan sular ile insan bedenine girmesi sonucunda gelişen bu hastalık ağır ve sinsi bir biçimde ilerleyerek hayati risk oluşturabilir.
KİST TANISI NASIL KONUR?
Kist teşhisinde öncelikle fiziki muayene sırasında hastalarda hangi belirtilerin görüldüğüne bakılır. Boyut olarak büyük kistler ağrı üzere belirli semptomlara neden olabilir. Bu belirtilerin bedende nerede görüldüğü de epey kıymetlidir. Ayrıyeten, deri altı ya da üstünde ortaya çıkan şişlikler kistin daha kolay tespit edilmesini sağlar.
Özellikle iç organlarda meydana gelen kistler için teşhis sürecinde görüntüleme metotlarından yararlanılır. Ultrasonografi, kesin teşhis için öncelikli olarak kullanılan yoldur. Yumurtalık kistleri başta olmak üzere karaciğer, akciğer ve böbrek kistlerinin teşhisinde ultrasonografi metoduna başvurulur. Bu sayede, kistin tam pozisyonu ve boyutları hakkında ayrıntılı bilgi elde edilebilir.
Bazı durumlarda ise hiçbir belirti göstermeyen kistler tesadüfen keşfedilir. Bu durumda, hastalar, farklı bir nedenle sıhhat kurumuna başvurmuş olabilir. Kistin boyutu ve pozisyonuna nazaran önemli bir rahatsızlığa neden olabileceği durumlarda cerrahi sistemlerden faydalanılır.
KİST NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Kistlerde tedavi süreci, kistin hangi organ ve dokuda bulunduğuna ve tipine nazaran farklılık gösterir. Güzel huylu olduğu tespit edilen, büyüme eğiliminde olmayan ve bireyde rastgele bir rahatsızlığa yol açmayan kistlerde çoklukla nizamlı takip önerilir.
Makul bir müddet takip edilen ve çeşidine nazaran ilaç kullanımı ile desteklenen kist olgularında zaten güzelleşme gözlenebilir. Ama uzun mühlet boyunca takip edilmesine karşın güzelleşmeyen, küçülmeyen yahut büyüme eğiliminde olan, kanser kuşkusu bulunduran kistler ekseriyetle doktor önerisi ile cerrahi operasyon yardımıyla çıkarılır. Deride oluşan kistler lokal anestezi uygulanarak kistin boyutuna nazaran değişen boyutlardaki kesilerle kolay halde çıkarılabilir.
Yumurtalık kistlerinde hormon ilaçları ve doğum denetim haplarının kullanımı ile kist oluşumuna yol açtığı düşünülen adet düzensizliği üzere aksilikler ortadan kaldırıldıktan sonra birkaç ay mühlet ile kistler takip edilebilir. Ama muhakkak bir müddet zarfında güzelleşmeyen ve boyutu itibariyle organların sıhhati üzerinde risk oluşturan, kısırlığa yol açan kistler uygun cerrahi teknikler yardımıyla alınmalıdır.
Konumu itibariyle çıkartılamayacak durumda bulunan yahut operasyonun tehlike arz ettiği hassas bölgelerde oluşan içi sıvı dolu kistlerde bir iğne yardımıyla kistin içi boşaltılabilir. Cerrahi operasyon yardımıyla alınan tüm kistler ve iğne yardımıyla boşaltılan kistlerde kistin içerisinden boşaltılan sıvı örnekleri kesinlikle patoloji laboratuvarlarına inceleme için gönderilmeli ve çıkacak sonuca nazaran sonraki tedavi planı belirlenmelidir.
Eğer siz de bedeninizin rastgele bir organ yahut dokusunda kist olduğunu öğrendiyseniz, tespit edilen kist hakkında ayrıntılı biçimde muayene ve taramadan geçmek üzere bir sıhhat kuruluşuna başvurmalısınız. Yapılacak teşhis testleri sonucunda kistinizin tipi ve neden olabileceği aksilikler belirlendikten sonra doktorunuzla birlikte tedavi ve takip sürecinizi planlayabilirsiniz.